ҰБТ дайындау

Пәндер бойынша оқушыларды Ұлттық біріңғай тестке дайындау ерекшеліктері

• "Өзін-өзі анықтау – ең алдымен, өз өмірлік бағытыңды табу..."

С.Л. Рубинштейн

Білім беру жүйелеріндегі 1 оқушыға арналған шығындар (АҚШ долларымен):

• Қазақстан – 467
• 3 топ елдері (Қытай, Зимбабве, Туркия, Ресей) – 830
• 2 топ елдері (Испания, Корея, Чехия, Израиль) – 3601
• 1 топ елдері (АҚШ, Жапония, Люксембург, Австралия) -7820

Білім саласындағы жетістіктерге халықаралық салыстырмалы зерттеу

• 50 астам ел білім саласындағы жетістіктерге халықаралық салыстырмалы зерттеу жүргізілетін білім сапасының бірыңғай мониторингі жүйесінде жұмыс істейді. Әлемдегі ең танымал және кең таралғаны - өзара бір-бірін толықтыратын PISA және TIMSS зерттеулері болып табылады:
• PISA-ның зерттеу мақсаты – негізгі мектеп түлектерінің алған білімдері мен дағдыларын өмірлік жағдаяттарда қолдана алу қабілеттерін бағалау
• TIMSS міндеті – оқушылардың жаратылыстану-математикалық дайындықтарын салыстырмалы бағалау.

Білімнің сапасын айқындау

• Білімнің сапасын айқындау құралы ретінде тест тапсырмаларын мектеп тәжірибелерінде қолданудың болашағы зор, ол оқушылардың білімін салыстыруға, мұғалім әдістемесінде жіберілген олқылықтарды ашып көрсетуге, білім беру үрдісінде оқушылармен жеке жұмыс жүргізуге, әртүрлі оқу әдістерін салыстыруға мүмкіндік туғызады. Тест тапсырмаларының формаларын таңдау оқу пәндерінің ерекшеліктеріне, оның өткізілу мақсатына байланысты.

• Тест- ағылшын сөзі (test), аударғанда «байқау», «бақылау», «зерттеу» деген мағына білдіреді. Педагогикалық тестіні 1864 ж. мектепте пайдаланған деген деректер бар. Кейбір мамандар білімді тест түрінде тексеруді американ психолог- педагогы С. Прессиимен оның қызметкерлері шығарған деп есептейді.

Ұлттық бірыңғай тестілеу

• 2007 жылы тестілеуге орта мектеп бітірген оқушылардың

87 пайызы қатысты (2006 жылы – 85,4 %)

• 100 балдан артық талапкердің 6,2 пайызы жинаған

(2006 жылы – 4,1 %)

• Республика бойынша орташа балл – 65,3

(2008 жылы бұл көрсеткіш – 63,3 балға тең болатын).

Тест тапсырмаларының негізігі төрт формасы:

• 1-түрі: Жабық форма.
• Бұл формадағы тапсырманың мазмұндық бөлімі белгілі бір жүйелі ойды бейелейтін анықтама (тұжырым) түрінде құрылады да, бір жауабы дұрыс болатын 4-5 нұсқалы жауаптар ұсынылады. Мысалы:
• 1. Қазақстан Республикасының ең биік нүктесі :
• а) Талғар шыңы;
• ә) Хан Тәңірі щыңы;
• б) Бесбақан щыңы;
• в) Мұзтау щыңы;
• 2. Герцен тау қатпарлығы дәуірінде Қазақстан аумағында түзілген таулар :
• а) Сарыарқаның солтүстік-батысы мен Тянь-Шаньның солтүстік бөлігі;
• ә) Алтай және Орал тауы;
• б) Жоңғар Алатауы, Тарбағатай, Алтай;
• в) Мұғалжар, Жем үстірті.

• ІІ-түрі. Ашық форма.
• Бұл формада дайын жауап бермейді, сыналушы жауапты өзі табады. Мысалы:
• 1. Қазақстан мен Ресейдің шекарасы----------------------------------------------------

тауы арқылы өтеді. (Алтай)

• 2. Қазақстанның аласа таулы өлкелеріне------------------------------------------------

таулары кіреді: ( Мұғалжар, Маңғыстау, Сарыарқа)

• 3. Дала және шөл зоналарында өзен суының аз болу себептері:-------------------

(жыл бойы буланушылықтың жоғары болуынан және судың тиімсіз жұмсалуынан)

• ІІІ-түрі. Сәйкестігін табуға арналған тест тапсырмалары. Мағынасы бір-бірімен байланысты тапсырмалардың екі бағанаға әр түрлі ретпен орналасуы. Бірінші бағанада қысқа тұжырымды сөйлем болса, екінші бағанада сәйкес сөз, белгі, сызба болуы керек. Сөйлем саны 5-тен 15 –ке дейін болса, екінші бағанадағы сөз белгі, сызба-нұсқа т.б. түрінде саны бірінші бағанадағы тапсырмадан 2-3-ке артық болған жөн. География пәнінде бірнеше бағанаға сыналушының, игеруге тиісті атауы, ұғымы, оның географиялық обьектіге қатынасы жазылуы мүмкін. Мысалы:
• Таулардың аттары, Биік шыңдар
• Материктер, Елдер, Астаналары, Мемлекеттік құрылысы сынаушылардың деңгейіне (сыныбына) қарай тапсырманы күрделендіре беруге болады.

• ІV-түрі. Реттілігін табуға арналған тапсырма ( жүйелі түрде тәжірибе жүргізу, пікір айту, есептеу, білімін тексеру үшін қолданылады). Бақылау обьектісі (құбылыс, шамалар, формула, токсономиялық бірліктер) ретімен жазылуы керек. Реттілігін білу маңызды, өзіндік мәнділігі бар обьектілер ғана сұралуы тиіс. Мысалы:
• Ретімен орналастыр:
• 1. Географиялық орны.
• 2. Ішкі суы.
• 3. Жануарлар.
• 4. Климаты.
• 5. Табиғаты.
• 6. Жер бедері.
• 7. Өсімдіктер.
• 8. Табиғат зонасы.
• 9. Табиғат кешені.

Тест тапсырмаларына қойылатын талаптар:

• тест тапсырмалары белгілі бір жүйелі ойды бейнелейтін логикалық анықтама (тұжырым) түрінде болуы;
• форманың дұрыстығы;
• тапсырманың қысқалығы;
• жауаптың белгілі орнының болуы;
• тапсырма элементтерінің дұрыс орналасуы;
• жауапты бағалау ережесінің бірдей болуы;
• нұсқаудың барлық оқушылар үшін біртектілігі;
• нұсқаудың тапсырманың формасы мен мазмұнына сәйкестігі.

ҰБТ өміршеңдігі

• Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес;
• Болонья конвенциясы, х. а деңгейге көшу, жоғ. оқу орнында кредиттік жүйеге көшу, 12 ж. білім беру, тест қолдану;
• TI М SS, PISA т.б жобалар;
• Сырттай бақылаудың негізгі формасы ҰБТ, МАБ;
• Әлем елдерінде 80 % тест жүйесінің қолданылуы.

ҰБТ жетістіктері

• Тест кілті – мемлекеттік құпия мәртебесінде.
• Ұ.Қ.К-нің белсенді араласуы.
• Нұсқа нөмірінің белгісіз болуы. Құпияны ашса 172 статья 3 - 6 жылға сотталады.
• ҰБТ 2008ж. ҰБТ - әділ өтуі.

2006 - 2007 жылдары әлем бойынша жаратылыстану-математика пәндерінен TI М SS -ке қатысушылар 7 – орынды иеленді.

2007-2008 оқу жылы отыратын орыны, вариантының 4-ші саны белгісіз болды.

• Мысалы: 2006-2007 оқу жылы Оңтүстік Қазақстанда, Отырарда орташа балл 96 балл болды, 70 % оқушы 100 балл алды , ал 2007-2008 оқу жылы тура осы жерде 70 баллды бір оқушы –ақ алды.
• Сарыағашта 2006-2007 оқу жылы орташа балл - 110 балл, ал 2007-2008 оқу жылы тура осы жерде орташа балл – 55 балл болды.
• Райымбек ауданы 2006-2007 оқу жылы 40 % -100 балл алды, 2007-2008 оқу жылы ең соңғы орында.

ҰБТ – кемшіліктері

• Ережелердің ауысуы
• Аппеляция
• Тест орталықтарында түсетін жүктемелердің әртүрлілігі
• Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіндегі өкілдерінің сапалық құрамы
• Білімді бағдарлы оқыту тапсырмаларының мазмұны, ҰБТ мазмұны.

Тренингі «Комплимент»

• Бұл жаттығуда топ екіге бөлінеді. Екі топ (ішкі және сыртқы шеңбер) құрып, бір-біріне қарама-қарсы тұруы тиіс. Ішкі шеңберде тұрған қатысушы: «маған сенің ... ұнайды» деп сыртқы шеңберде тұрған қарсыласына айтуы тиіс. Сыртқы топтағы қатысушы оған «иә, мен шындығында да сондаймын...» деп жауап қайтаруы тиіс. Бұдан соң қатысушылар ролдермен ауысады. Жүргізуші айтылған нәрсенің бәрі шын көңілден болғанын ескертуі тиіс. Аяқталған соң рефлексиялық жұмыстар жүргізіледі:
• Қандай сезімде болдыңыздар?
• Не қиындық келтірді?
• Жақсы сөзге жақсы сөзбен жауап қайтарған қиын ба?
• Комплимент айтқан жақсы ма, жоқ естіген жақсы ма?

Тренингі . «Өз есіміңді айт»

• Шеңбер көлемінде отырып, өз есімін және өз есімінің бас әріптен басталатын жағымды қасиетін айтуы қажет.
• Жаттығу аяқталғаннан соң талқылау жұмысы жүргізіледі: өз жеке бас қасиеттерің ұнайды ма? Қандай сезімде болдың? Жағымды қасиет табу қиынға соққан жоқ па?

Тренингі . «Күн нұрындағы менің суретім»

• «Қағаздың дәл ортасына күн шеңберін сызып шығыңыз.Күннің ортасына өз есіміңізді жазыңыз немесе өз суретіңізді салыңыз. Күннің нұрларының орнына өзіңіздің бойыңыздағы жақсы қасиеттеріңізді жазып шығарыңыздар. Күн нұрларының көп болғаны өзіңізге жақсы. Бұл: неліктен мен құрметтеуге лайықпын? сұрағының дәлме-дәл жауабы.»

Аппеляция

• Мазмұны бойынша

• Техникалық себепке байланысты

Мазмұны бойынша аппеляция

• Дұрыс жауабы жоқ
• Бірнеше дұрыс жауабы бар
• Тестілеу уақытында белгілі нысанда қабылданады
• Мазмұны, мәтіні дұрыс емес
• Форма № 29 бланкасын толтырады
• Келесі күні сағат 13:00-ге дейін қабылданады.
• Жауаптың құпиясын бала лақтырып жібереді.
• Шешім тестілеу өту орындарында қабылданады.

• Терезеден секіріп өлемін дегенмен мемлекеттік саясат өзгермейді.
• Аппеляцияға бергендер саны – 1000 оқушы.
• 70 сұрақты аппеляцияға берген, келесі күні басқа лек келеді. Оның да аппеляциясы бар.

Техникалық себептерге байланысты аппеляцияда тест орталығындағыларға отчет береді. Неге балл қосты? Себебі? Дәлелдейді

Кемшіліктері

• 155 тест орталығы бар

Бұл орталықтар оқушылар саны бойынша құрылуы керек.

• Мемлекеттік комиссияда КНБ бастығы, кеденші, дәрігерлер, дұрысын айту үшін лауазымы жоғары, білімі бар азаматтар болуы керек.

ҰБТ кемшіліктері

• Шпаргалка, ұялы телефон
• Ата-аналар дүниетанымы
• Кезекшілердің әр түрлі іс-әрекеттері
• Тәртіпті қамтамасыз етуге тиісті адамдардың іс-әрекеті
• Сынақты бақылаушы ата-аналардың іс-әрекеті
• Дұрыс жауаптар коды қате болғандағы жағдай

Қазақстанда – 717 000

студент бар

Оның ішінде 70 % - ақылы оқиды

яғни 600 000 студент ақылы оқиды

Тест мазмұны бірдей

Жаратылыстану-математика бағытында жаратылыстану пәндері бойынша материал қиын,

гуманитарда оңай олай болса көп материалдың орташа қиындықтағы сұрақтарын алған

Ата-аналар қатысады. Куәлігімен комиссия болып кірген ата- ананың кейбіреуі мұғалім болып шығады. Комиссия кете салысымен есепті шығарып береді. Пожарник те, милицияға да аудан біздің имиджіміз деп, олар оқушыларға қарсы келе алмайды. Туалетке кеткен бала ұзақ уақыт қайтпайды.

ҰБТ-ға орыс тілі енгізілді , бағасы неге есепке алынбады?

• қала мектептерінің балалары орыс тілін ауыл балаларына қарағанда жақсы меңгерген, ауыл балалары оқуға түсе алмай қалады;
• шет елден келген қазақ баласы орыс тілін тапсыра алмайды;
• тек тілді қанша меңгергенін тексеру үшін керек.

Тест жасау үшін арнайы оқытылады жетекшісі Москва қаласының академигі Аванец В.С. Эксперт комиссиясы тесті тексереді, барлығы 9000 нұсқа бар, мүгедек балаларға көмектесетін арнайы ассистент береді

• Материалды әр оқушы әр түрлі қабылдайды. Мысалы: әрқайсысыңыз үй салыңыздар, информация да осылай қабылданады ; Екі шелек суды жіңішке көпірден алып өту керек, жақсы оқитын балада ол тола, нашар оқитын балада ол бос.

• Менің оқушыларым ҰБТ- дан 120 балл ала алмайды;
• Менің оқушыларым ҰБТ- дан 120 балл ала алады;
• Менің оқушыларым ҰБТ- дан 120 балл ала алады, оларды осындай етіп дайындауға өз білімім жетеді.

Үш оқылым технологиясы

• Бірінші оқылымда бала барлық сұрақты зейін қойып оқу керек те, 100 % білетін сұрақты белгілеп кету керек.Әр сұраққа кететін уақыт 60 секунд.
• Екінші оқылымда тез шығарылатынын қарастырады. керек. Әр сұраққа кететін уақыт 1-2 минут.
• Үшінші оқылымда ең қиындарын қарастырады.
• Мысалы: Интернетте сұрақты дұрыс қойса материалды тез тауып береді.

Педагогикалық жағдаяттар.

• Сіз сабақ беруге кірістіңіз, барлық оқушылар тынышталды, кенеттен сыныпта біреу қатты күлді. Сіз еш нәрсеге түсінбей, күлген оқушыға таңдана қарадыңыз, ал олсіздің көзіңізге тіке қарап, былай деді: "Сіз сабақты бастаған кезде, мен сізге қарап әрқашан күлкім келеді". Мұны сіз қалай қабылдайсыз?
• Төменде берілген варианттардың қайсысын өзіңіздің көзқарасыңыз бойынша дұрыс жауапдеп ойлайсыз, сол жауапты кз өрсетіңіз.
• Мәс, саған!
• Неменеге саған күлкілі?
• Құдай үшін!
• Сенің есің дұрыс па?
• Көңілді адамдарды жақсы көремін!
• Сенің көңіліңді көтергеніме қуаныштымын!

Педагогикалық жағдаяттар.

• Мұғалімнің жасаған ескертуіне оқушы былай дейді: "Бұл оқу пәнін игеруге көп жұмыс істеуімнің қажеті жоқ, өйткені мені өте қабілетті адам деп есептейді". Мұғалім қалай жауап беруі қажет?
• Сенің бұл ойға келуің екіталай.
• Осы уақытқа дейін сенің көрген қиындықтарың мен алған білімнің бұл ойды куәландырмайды.
• Көп адамдар өзін жеткілікті қабілеттімін деп санайды, ал шын мәнінде іске келгенде олай болып шықпайды.
• Сені өзің жайлы жоғары ойда болғаныңа өте қуаныштымын.
• Бұл ой сенің оқуыңда үлкен күш жұмсауыңды күштеуі қажет.
• Бұл ой өзінің қабілеттігіне сенбейтін сияқты болып естіліп тұр.

Педагогикалық жағдаяттар.

• Оқушы сыныпқа кіре берген мұғалімді көріп, оған былай дейді: "Сіздің қатты шаршағаныңыз көрініп тұр". Мұны мұғалім қалай қабылдауы керек?
• Менің ойымша, сен жақтан мұндай ескерту жасау дұрыс емес деп ойлаймын.
• Иә, мен өзімді нашар сезініп тұрмын.
• Мен жайлы ойлама, одан да өзіңе қара.
• Ешнәрсе ойлама, бұл біздің сабағымызға кедергі жасамайды.
• Сен өте ықыластысың, қамқорлығыңа рахмет.

Педагогикалық жағдаяттар

• Оқушы мұғалімге былай дейді: "Мен тағы да дәптерімді әкелуді ұмытып кетіппін" (үй тапсырмасын орындауы және т.с.с.). Мұны мұғалім қалай қабылдауы керек?
• Міне тағы да!
• Бұл саған жауапсыздық емес пе?
• Менің ойымша, сен іске тиянақты қарағаның жөн.
• Мен неге екенін білгім келеді?
• Шын мәнінді оған сенің мүмкіншілігің болмады ма?
• Қалай ойлайсың, неге мен әрқашан да мұны есіңе саламын?

Педагогикалық жағдаяттар

• Қайрат аулаға шықты. Онда балалар ойнап жүр еді. Кенет сол жерге ересек балалар келді де біреуі Қайратты ұстап алып : „Анау балалардан бізге допты алып кел, біз ойнаймыз“,- деді. Қайрат ересек балалардың қорқытқанына қарамастан оларға қарсыласып, кішілерді қорғауға тырысты. Кішілерді қорғауда Қайрат қандай қулық ойлап табуы мүмкін?

Педагогикалық жағдаяттар

• Еңбек сабағы басталды. Бүгін балалар ойыншық жасаулары керек еді. Мұғалім олардың заттарын түгелдегенде бірнеше оқушының құралдары жоқ болып шықты. Заттары түгел балаларды мұғалім мадақтап, заттары түгел еместерге ескерту жасады да жаңа сабақты түсіндірді. Балалар жұмысқа кірісті. Бірақ заттары жоқтары еш жұмыссыз отырды, себебі оларға қалғандары ешнәрсе бермеді. Мұғалім осындай жағдайда не істеуі керек?

Педагогикалық жағдаяттар

• Мұғалім математика пәнінде оқушыларға тапсырма берді. Бұл тапсырманың өзіндік ерекшелігі бар еді. Мұғалімнің түсінігі бойынша балалар бұл ерекшелікті таппай, қате шығарған сияқты болды.
• Кімнің жауабы 27 – ге тең болды?- деп сұрады ол. Сонда үш оқушы қол көтерді. Олар: Айгүл, Арман және Талғат еді. Арман алдында отырған Талғаттың қолын тартып қалды, бұны мұғалімнен басқа ешкім байқамады. Ал балалар осы үшеуіне күлді. Сонда Талғат тұрып тапсырманы тақтаға жазып, өз ойын дәлелдеді.
• Мұғалім үш балаға қандай баға қою керек?

Назар қойғандарыңызға рахмет айтамыз !