?АЗА?СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
?ызылopдa ?aлaсы
?лия Молда??лова атында?ы №173
орта мектебіні? химия п?ні м??aлімі
Балтабаева Ма?рипа ??лым?али?ызы
О?УШЫЛАРДЫ ?БТ – ?А ДАЙЫНДАУДЫ? ЖА?А ЖОЛДАРЫ МЕН Т?СІЛДЕРІ
Білім беруді? сапасын арттыру мен сапалы білім беру ж?йесін ??ру ма?сатында 2004 жылдан бастап республикамызда ?лтты? біры??ай тестілеу ж?йесі енгізілді. ?лтты? біры??ай тестілеу- жалпы орта білім беру ?йымдарында о?ушыларды ?орытынды аттестаттауыны? бір т?рі. Біры??ай тестілеу ж?йесі елімізде жыл сайын жетілдіріліп келеді. ?р жыл?ы тест ж?йесі мектепте бізді? ?алай о?ытып жат?анымыз бен мектеп бітірушілерді? нені талап ететіні арасында?ы алша?ты?ты аны?тап береді. Б?л жа?дай ?р м??алімнен ?БТ-?а дайындауды? тиімді ?діс-т?сілдерін шебер ме?геруді талап етеді. Б?гінде тарихты о?ытуда?ы басты ма?сат д?ниеж?зілік дамуда?ы адамзатты? орны ерекше екендігін, ол жаса?ан б?кіл ?лемдік ??ндылы?тарды білетін, оларды ?з Отаны- ?аза?станны? дамуы ?шін пайдалану?а ынталы, жан-жа?ты жетілген, ?зіні? ?о?амда?ы орнын т?сінетін азаматтарды ?алыптастыру. Б?л міндетті? орындалуында ?лтты? біры??ай тестілеу сына?ына о?ушыларды жан-жа?ты дайындау ?лкен р?л ат?арады. Міне, осы ?лтты? біры??ай тестілеу енгізілгеннен бергі уа?ыт ішінде жылма-жыл о?ушыларды ?аза?стан тарихынан дайындап келемін. ?аза?стан тарихы п?ні ?лкен ау?ымды уа?ытты ?амтитын, ?иын да к?рделі п?н. Себебі к?птеген хронология, адам аттары, ?оныстар, жыл, ай аттары, сандар к?птеп кездеседі. О?ушылар ?БТ кезінде осылардан ?ателер жібереді. О?ушылар арасында тестіні жаттап алса? болды деген теріс т?сінікте ?алыптас?ан. Тесті с?ра?тарын ?немі жаттап алу, тестілеу кезінде жауаптарды? б?рі д?рыс сия?ты болып, о?ушыларды? шатасып ?ателікке жол беруіне ?келеді. Жаттау ?дісі бойынша о?ушы о?и?аны? т?п-тамырына назар аудармайды. ?р м??алімні? о?ушыны дайындауда ?зіндік ?діс-т?сілдері болады. Менде тестіге ?атысты т?жірибеде к?зім жеткен , к?нделікті ж?ргізіп отыр?ан ж?мысым туралы, о?ушыларды ?лтты? біры??ай тестіге дайындауда ?олданатын ?діс-т?сілдеріммен ой б?лісіп, орта?а сал?ым келеді. 10-11 класс о?ушыларына алдымен ?БТ-?а ?алай дайындалу керек екендігі ж?нінде т?сінік беремін. Олар?а мына жа?дайларды ?ата? есте са?тауларын талап етемін.
1. Та?ырыпты алдымен о?улы?тан ?арап шы?.
2. Саба?ты зейін ?ойып о?ып, керекті жерлерін д?птерге т?сір.
3. Та?ырып?а ?атысты с?ра?тар?а жауап беруге тырыс.
4. Дайынды? барысында мектепте не болмаса ?йде с?ра?-жауап ?дісін пайдалан.
5. Тест с?ра?тарына д?рыс жауап беру ?шін алдымен ?ате жауапты сызып таста.
Мектебімізде 11-класс о?ушыларын ?БТ-?а дайындау ?шін о?у жылыны? басынан бастап ?р п?нге ?осымша саба? кестесі бекітіледі. ?осымша саба?- ?лтты? біры??ай тестілеуге дайынды?ты? тиімді жолы. ?осымша саба?ты? ма?саты - о?ушыларды сапалы дайындауды? ар?асында ?БТ-ны жа?сы тапсыру?а ы?пал ету. ?осымша саба?ты? міндеттері - о?ушыларды? саба?та ал?ан білімдерін тере?дету, п?нге деген ?ызы?ушылы?ын ояту, о?ушыларды е?бек с?йгіштік пен жауапкершілікке т?рбиелеу. К?тілетін н?тиже - ?БТ-да жо?ар?ы н?тиже к?рсету. К?нделікті саба??а ?ара?анда ?осымша саба?та?ы ж?мыс т?рі бас?а материалдармен ж?не бас?а жолмен ж?зеге асады. ?андай саба? болмасын ?азіргі заман?ы жа?а о?ыту технологиясын ке?інен пайдалану?а болады. Мысалы: проблемалы? о?ыту, де?гейлеп-саралап о?ыту, ойын, тірек-сигналдары ар?ылы о?ыту т?рлерін к?бірек пайдаланамын. Тестке дайынды? барысында о?ушылар?а екі д?птер арнатамын. Бірінші д?птер та?ырыптарды ?айталау?а, екінші д?птер тест ж?мыстарына арналады. ?рбір та?ырыпты? , аралы? ба?ылау ж?не сынама тестілері алын?аннан кейін о?ушыларды? ж?мыстарын тексеріп, ?атемен ж?мыс ж?ргіземін. ?атемен ж?мыс ж?ргізу о?ушы?а жіберген ?атесін на?тылап, есте са?тауына к?мектеседі. Д?птердегі ?рбір тест тапсырмалары орындал?аннан кейін сол к?нгі ал?ан балын жазып отырамын. Саба? бекітілген жоспар бойынша ?ткізіледі. Онда к?птеген ж?мыс т?рлері белгіленген. ?рбір саба? сайын ?тілген тапсырмалар бойынша с?ра?-жауап ?дісін пайдаланамын. Ол ?шін 6-9 кластарды? о?улы?тары бойынша с?ра?тарды алдын-ала дайындап алдым. Дайындал?ан с?ра?тарды о?ушыларды? ?олына компьютермен к?бейтіп беріп ?ойдым. Б?л с?ра?тар?а о?ушы ?йде ?з бетімен дайындалады. С?ра?-жауап ?дісі бойынша с?ра?ты о?ып, о?ушылар д?птерге д?рыс жауабын жазып отырсада болады немесе ауызша жауап береді. О?ушыларды? білімін ба?ылау ?шін тест ж?йесін ?олдануды? ?лкен ма?ызы бар. Тест о?ушыларды? білімін аны? к?рсетеді. Тест ж?ргізу ар?ылы о?ушыларды? ?з бетінше ж?мыс істеу ?рекеттері ж?не есте са?тау ?абілеттері артты. Тест т?сілдері о?ушыларды ойландыратындай, ?ызы?тыратындай болуы керек. О?ушыларды тестпен ж?мыс істей білуге ?йрету-м??алімні? басты міндеті.О?ушыларды тестке дайындау барысында тапсырмаларды о?ушыны? ?иналмай жаттап, ?мытпаулары ?шін тест тапсырмаларын ма?ынасына ?арай іріктеп, жаттату?а болады. Ол ?шін екі т?сіл ?олданамын. 1. тас д?уірінен бастап, ?азіргі заман?а дейінгі та?ырыптарды ретімен о?ыту.2. тест тапсырмаларын іріктеп, ма?ынасына ?арай жаттату. О?ушыларды? білімін ба?ылауда тестті? бірнеше т?рлерін ?олдандым.
С?йкестендіру тесті о?ушыларды? таным ?абілетін жетілдіріп, шы?армашылы? ізденісін арттырады, есте са?тау ?абілеттері дамиды. Б?л ж?мыста тарихи о?и?алар араластырылып беріледі де о?ушылар д?рыс жауаптарын с?йкестендіре орындайды. С?йкестендіру тесті тірек сызбалары ар?ылы белгіленеді
С?йкестендіру тесті.
552-603 ж Реформа жылдары
1771-1781 ж Т?рік ?а?анаты
1867-1868 ж Абылай хан бол?ан жылдар
1812 ж «Сібір ?аза?тарыны? жар?ысы»
453 ж ?ара??м ма?ында?ы бас ?осу
1822 ж Отан со?ысы
1710 ж Атилланы? ?лімі
1538-1580 ж ?мір Темірді? жоры?тары
1227-1255 ж Мон?олдар Жетісу жеріне енеді
1371-1372 ж Ха?назар хан билік етті
1218 ж Батый хан
С?йкестендіру тестін бірнеше та?ырыпты ?ткеннен кейін пайдалан?ан тиімді. Сонымен бірге толы?тыру тесті, баламалы тест ?дістерін ж?йелі т?рде ?олдана білсе? б?л ж?мыстарда о?ушыны? ойлау ?абілеттерін арттырары с?зсіз.
Толы?тыруды ?ажет ететін тест.
Уа?ыты Жетекшісі ?ай жерлерді ?амтыды Н?тижесі Сипаты
И.Тайман?лы
1837-1847ж Отаршылды??а ?арсы
С.Дат?лы
Толы?тыруды ?ажет ететін тестілер м?тінінде керекті с?здерді, белгіні ?оятын ашы? орын?а о?ушылар ?ажет жауабын ?ояды. Болмаса т?мендегі тест ?лгісі бойынша берілген с?ра?ты? ішіндегі к?п н?ктені? орнына жауабын жазады немесе тапсырманы жал?астырып ая?тайды.
1. Т?рік с?зі........ с?зінен шы?ты.(теле)
2. Саудагерлер ?аласы........ ( Тараз)
3. Е? ал?аш м?сылман бейіттері................(Отырардан 9-10? ж?не Боран ?ала ж?ртынан табылды.)
4. Алтын ?нерк?сібінде 1873ж ......ж?мысшы ?йелдер е?бек етті.(12%)
5. Махамбет Ж??гір ханны? ..... деген баласына т?рбиеші болды. ( З?л?арнай)
6. «Ресей- ке? байта?, біра? шегінерге жер жо?-артымызда ....( М?скеу)
7. Ке?ес ?скерлерін Ау?анстаннан?кету ... ая?талды. (1989ж а?пан
8. Партия мен ?кімет басшылы?ына Ю.В.Андропов .... келді. (1982-1984ж)
Хронологиямен ж?мыс
Жылдар О?и?алар
1635ж
1731ж
1836-1838ж
1801ж
1854ж
1860ж 19-21?азан
1726ж
1680-1715ж
1741ж
1783-1797ж
1835-1865ж
1905-1907ж
1916ж 25 маусым
1918-1920ж
1920-1936ж
1936-1991ж
1939ж 1.09-1945ж 2.09
1964-1986ж
1972ж
1999ж а?пан, наурыз
2000 ж
1997 ж
1954-1956ж
1991 ж 13 желто?сан
Хронологиямен ж?мыс о?ушыларды тарихи о?и?аларды? ?ткен уа?ытын есте са?тау?а да?дыландырады.
Тестке дайынды? барысында ?олданылатын ?діс-т?сілдер мен тапсырмаларды? шегі жо?. ?р м??алім ?иялына байланысты ?рт?рлі т?сілдерді , к?рнекіліктерді ?олдануына болады.
М?ндай тапсырмаларды ?йымдастыру ?шін м??алім ?зі тест тапсырмаларын жат?а білуі тиіс ж?не білгенін о?ушылар?а бере білуі керек.
Міне, осылайша т?рлі ?діс-т?сілдерді пайдалана отырып, саба?тарды т?рлендіре ?ткізу о?ушыларды? тарих п?нінен ал?ан білімдерін ке?ейтіп, бекіте т?седі. ?рі о?ушыны? ?БТ кезінде жо?ары жетістікке жетуіне ?сері мол деп ойлаймын.