?лкенге – ??рмет, кішіге – ізет
?згеге жаса?ан ізеті?,
?зі?е жаса?ан ??рметі?.
Халы? даналы?ы
Ма?саты: «Сыйласты?», «??рмет» адамгершілік ??ндылы?тары туралы т?сініктері ке?ейту.
Міндеттері:
- ?лкендер мен кішілер арасында?ы сыйласты?ты т?сіндіру;
- сыйласты?ты ?арым – ?атынас жасау іскерліктерін дамыту;
- ?лкендерді сыйлау?а, кішілерге ?ам?ор болу?а т?рбиелеу.
К?рнекі ??ралдар: д?птер, о?улы?, а? ?а?аздар.
Шатты? ше?бері
М??алім саба?ты? ма?сат, міндетіне сай жа?сылы?тан ?йреніп, жаманды?тан жиренуді ??ындыру ма?сатында т?мендегі ?ле? жолдарын балалармен бірге ?айталап, шатты? ше?берін ?йымдастырады:
Жа?сылы?тан ?йреніп,
Боламыз біз жа?сы адам.
Жаманды?тан жиреніп,
?лгі аламыз жа?сыдан.
??гімелесу
М??алім о?ушыларды? ?лкендерге ??рмет, кішілерге ізет к?рсету ар?ылы адамдарды? ?андай жетістікке жете алатыны туралы т?сініктерін дамыта т?су ?шін о?улы?та?ы берілген с?ра?тар бойынша ??гімелесу ?дісін ж?ргізеді. Б?л с?ра?тар ар?ылы о?ушыларды? ?о?амда, отбасында ж?не достар мен туыстары, бас?а адамдар арасында ?арым – ?атынастарын ?алыптастыру?а, адам ?міріндегі м?нін тере? т?сіне бастауына жетелейді.
- ?зі?ді, ?згені ??рметтей білесі? бе?
- ?зара сыйласты??а ?алай жетуге болады?
- Достары?мен арада ?андай сыйласты? бар?
Балаларды? ?з ойларын еркін айтуына ж?не сыйласымды ?арым – ?атынас жасау адамны? ?зіне байланысты екенін т?сіндіреді.
М?тінмен ж?мыс
??гімені о?ып, талдау барысында м??алім адамны? ?р ісінде, ж?ріс – т?рысында сыйласты? ?ажет екенін ??ындырады.
?ш дос
К?п п?терлі ?йді? ауласында толас болмайды. Кішкене-кішкене балалар ойыншы?тарын алып шы?ып, ?ызыл шеке болып ойнайды да жатады. Б?гінде де ?азан?ап пен ?арымса? трамвайын ?келіп, а?аулы жерін ж?ндеп, біраз ?уре болды. Б?ларды? ойынны? ?стіне Самат келді. Ол трамвайды? ?азан?ап?а:
- Ойындары?а мен де ?осылайыншы, - деп ?тінді. ?азан?ап:
- Ойын?а ?оспаймыз, - деді бірден кесімін айтып. С?йтіп, Саматты? бетін ?айтарып тастады.
Самат біраз ?арап т?рды да, томсырай?ан к?йі ?йіне ?арай беттеді.
Келесі к?ні Самат ?рт с?ндіретін ?ызыл машинасын алып шы?ты. Жанына ?арымса?ты ?осып алды. ?арымса? кіммен болмасын тату ойнайтын. Ойынны? неше т?рлісін тауып, ?ыздырып ала ж?нелетін-ді. Б?лар ?йден шы??ан «?ртті» о?ан су ??йып, с?ндіріп, баланы алып шы?ып, жедел ж?рдем к?рсетіп ойнап ж?рді. ?арымса? ?азан?ап?а:
- Кел! Ойын?а сенде аралас, - деді. ?азан?апты? кешегісі есіне т?сті.
- Самат мені ойын?а ?оса ма? – деп ?ипа?тады.
- Кел, ойнай бер. Мен ойыншы?ымды ?ыз?анатын сен сия?ты емеспін. ?рт с?ндіру ?шін ?олды? к?п бол?аны жа?сы, - деп Самат ?азан?апты? ?олынан ?стап, ойын?а ?зі араластырды.
?азан?апты? ?олынан ?стап, ойын?а ?зі араластырды.
?азан?ап ?иналып, екі беті ?ып-?ызыл болып;
- Самат, кешегімді кешір, мен енді ойыншы?ымды ?ыз?анбаймын, - деді. Содан бері ?шеуі тату ойнайтын болды.
Балалар неліктен бірге ойнай алмады?
Бір-бірімен сыйласты?та болу ?шін адамны? бойында ?андай ?асиеттер болуы керек?
Ойын-жатты?у.«??рмет-ізет»
Саба?тан т?йген ойлар ойын-жатты?у ж?не р?лдік орындаулар ар?ылы пысы?талады.
М??алім та?та?а жапыра?сыз а?аштарды? (?лкен, кіші)суреті салын?ан плакаттарды іледі. О?ушылар?а ?а?аздан жасал?ан а?аш жапыра?тарын таратып береді. Жапыра?тарды? арт?ы бетіне ??рметті, ізетті білдіретін с?здер жазыл?ан, ал жола?тар?а с?здер жазылма?ан.
О?ушылар жапыра?тарда?ы с?здерді дауыстап о?ып, осы с?здер ?лкендер айтатын с?здер болса – «?лкен а?аш?а», кішілер айтатын с?здер болса – «кіші а?аш?а» іледі.
Жапыра?тарда?ы с?здерді? ?лгісі: ?ті?із, жолы?ыз болсын, сізге ра?мет, отыры?ыз, ?афу еті?із, сау болы?ыз, алы?ыз, айты?ыз, кешірі?із, ала ?ой, ты?дай ?ой, кешірім ет, сау бол, айта ?ой, к?мектес, жол бер, сыйлы бол, ?депті бол, сыпайы бол.
М??алім ойын – жатты?у бойынша орында?ан тапсырма н?тижелерін былайша ?орытындылау м?мкін.
- Балалар, енді ?лкен а?аш?а ілінген с?здер ?лкенге ??рметті білдіреді, сонды?тан оны «??рмет» а?ашы деп атайы?. Ал кіші а?аш?а ілінген с?здер кішіге ізетті білдіреді, сонды?тан оны «Ізет» а?ашы деп атайы?.
Жа?а а?парат
О?улы?та?ы жа?а а?парат ??рмет, ізет туралы о?ушы білімдерін ны?айта т?седі. Олар о?улы?та?ы жа?а а?паратты о?и отырып, адамдарды? арасында к?п н?рсе сыйласты??а байланысты екенін т?сінеді.
Адамдар бірін – бірі сыйлап, т?сіне білсе, жа?сы ?арым-?атынас жасау?а ?ол жеткізеді. ?зара сыйласты? досты??а ?келеді.
?мірде адамдар бір-бірін кешіре, т?сіне білгенде ізгілікке жетуге болатынын ж?не ?зара сыйласты? ?ана досыт??а ?келетініне м??алім назар аударады.
Д?птермен ж?мыс.
Саба?та айтыл?ан ойларды о?ушыларды? т?сінгенін білу
ма?сатында д?птердегі тапсырма орындалады.
1-тапсырма:
«Мені? айтар а?ылым». Бос жолдар?а ?арындасы?а (сі?лі), іні?е арнап а?ыл хат жаз.
2-тапсырма:
«Мені? ты?дар а?ылым». Бос жолдар?а ?йдегі ?лкендерді? ?зі?е айтатын а?ылдарын жазу?а ?сыныс жаса.
Ж?ректен ж?рекке
О?ушылар осы саба?тан ал?ан ?серлерін т?мендегі ?ле? жолдарын бірге айтып, саба?ты ая?тайды.
??рметтеп ата – анамды, Б?рін де жа?сы к?ремін,
Арда?тап ?пке, а?амды, ?немі к?мек беремін.
?ам?ор боп сі?лі-ініме, ?лкенді сыйлау – кішілік,
Сыйлымын ?лкен-кішіге. ?лгілі мінез – кісілік.
