Еңбек қатынастарын рәсімдеу.Өтініш және оның түрлері.

Сабақтың оқу жоспары

Оқытушы: Досман Сания Нағмедханқызы

Пәндер: Мемлекеттік тілде іс қағаздарын жүргізу

Мамандығы, топ: «Темір жол құрылысы, жол және жол шаруашылығы.

ТЖШ-34-1

Күні: 11.11.2016

Сабақтың тақырыбы: Еңбек қатынастарын рәсімдеу

Өтініш және оның түрлері

Мақсаты: Әр оқушы өз бетінше қорытынды-тұжырым жасап, өз жауабын дәлелдей отырып, сауатты құжат үлгілерін құрастыра білу білімін жетілдіру.

Міндеттері:

1. Өтініш құжатының түрлерімен танысып, алған білімдерін тәжірибемен ұштастыра білуді үйрету;

2. Іс-қағаздарын рәсімдеудегі алған білімдерін әрі қарай дамыту;

3. Студенттерге іс қағаздарын қазақша жүргізудің мемлекеттік құндылығын, әлеуметтік маңыздылығын түсіндіру.

Әдістері: Логикалық ойлауды қалыптастыру, білім алудың жоғарғы мотивациясын тудыру және студенттердің икем дағдыларын қалыптастыру.

Сабақтың жабдығы: Интербелсенді тақта, кітап, тірек-кестелер, құжат үлгілері.

Пәнаралық байланыстар: Қазақ тілі, стилистика, құқық.

Пайдаланылатын әдебиеттер:

Негізгі:

1. Г.Байжанова, Г.Маймақова «Іс жүргізу» Астана 2007

2. З.Ерназарова «Іс қағаздары бойынша жазу дәптері» Алматы 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Г.Тайсюганова «Іс қағаздарын мемлекеттік тілде жүргізу пәніне арналған терминологиялық сөздік» Астана 2008

Сабақ хронометражы және барысы

№	Сабақ кезеңдері	Кезеңдер мазмұны	Уақыты
1	Ұйымдастыру кезеңі	Амандасу, студенттердің сабаққа қатысуларын түгендеу. Аудиторияның дайындығын тексеру	2 мин
2	Білімдерін тексеру	Топпен жұмыс Өткен тақырыпқа байланысты директор алдындағы жиналыстың хаттамасын талдау, сол бойынша сұрақтарға жауап береді.	15 мин
3	Үй тапсырмасын қорытындылау	Оқытушылар қорытындылайды	2 мин
4	Жаңа тақырыпты жеткізу әдісі.	Ауызша, сұрақ-жауап, білімді тәжірибемен ұштастыру, талдау. Жаңа тақырыпқа қатысты құжат үлгілерін таныстыру	12 мин
5	Тақырыпты бекіту «Сиқырлы сөз»	Өтініш жазылатын жағдайлар бойынша берілген сиқырлы сөздерден құжат үлгісін жазып шығу	7 мин
6	Жаңа сабақты қорытындылау. Проблемалық сұраққа жауап беру.	Жеке адамның (кәсіпкердің) құқығын анықтау Не үйрендім, не түсінікті болды, нені білгім келеді?	5 мин
7	Бағалау		1 мин
8	Үй тапсырмасы.	Тақырып бойынша өтініштің түрлерін толық жазып, соған сай бұйрықтарды рәсімдеп келу	1 мин

Сабақ құрылымы

Ұйымдастыру кезеңі:

Амандасу

Жоқ студенттерді анықтау

Студенттердің сабаққа дайындығын тексеру

Аудиторияның дайындығын тексеру

Мақсат пен міндеттерді қою

Білімдерін тексеру:

Кіріспе: Құрметті ұстаздар, студенттер бүгінгі сабағымыз дәстүрлі емес түрде жүргізіледі. Сабақ барысында толықтай бір мекеменің жұмыс күнін көрсете отырып, үй тапсырмасы мен жаңа тақырыпты ашамыз. Енді сабақты әрі қарай жүргізетін колледжіміздің әкімшілігімен таныстырып кетейін.

Колледж директоры – Қайратұлы Асқар

Директордың ОІЖ орынбасары – Сапабек А.

Оқу әдістемелік кабинет меңгерушісі – Темірханов Ермек Абатұлы

Кадр бөлімінің меңгерушісі – Ботанова Эльвира

Бөлім меңгерушісі – Болат Айжарық.

Хатшы – Қуанышбаева Эльмира

Жұмысқа қабылданушы оқытушы – Ахметова Нүрия

Қалған студенттеріміз топ болып жұмыс жасайды.

2 студент сарапшы.

Сабағымызды бастамас бұрын кіріспе ретінде «Ойлан тап» ойынын ойнайық. «Мемлекеттік тілде іс қағаздарын жүргізу» деген сөзден құжат атауларын құрастырып жазу. Уақыт 1 минут. (арыз, мінездеме, акт, жеке іс қағазы, келісім, қызметтік қағаз, анықтама, түсініктеме, телеграмма т.б.)

Үй тапсырмасын қайталау.

Кезекті колледж директорына беремін.

Колледж директоры: Саламатсыздарма. Бүгінгі жиналысымызды бастамас бұрын, Эльмира ханым өткен жиналыстың хаттамасын берсеңіз.

Хатшы: Хаттама дегеніміз – мекеменің, ұйымның, кәсіпорынның жиналысы мен мәжілістерінде қаралған, талқыланған, қорытындыланған жағдайларды тіркейтін ұйымдастырушы-өкімшіл ресми құжат. Өткен жиналыстың хаттамасы.

Сарапшы

Хаттамада көрсетілетін міндетті мәліметтер болуы керек:

1. Мекеменің, ұйымның, кәсіпорынның атауы.

2. Құжаттың аты.

3. Айы, күні, жылы, хаттаманың нөмірі.

4. Жиналыс өткен орын.

5. Егер хаттаманы бекіту талап етілсе, бекіту таңбасы.

6. Қатысқандар туралы мәлімет

7. Күн тәртібі

8. Төрағаның және хатшының қолы

Өткен жиналыстың хаттамасының құрылымы бойынша тексере келе: Хаттама дұрыс құрылған. Мәліметтердің барлығы толық көрсетілген. Күн тәртібіндегі сұрақтар ашылып жазылған, жауапты тұлғалар көрсетілген. Шешім шығарылған. Директордың қолымен бекітілген.

Оқытушы: Студенттер өткен сабақта хаттаманы рәсімдеу туралы талқылаған болатынбыз. Хаттаманың неше түрі бар?

Жауабы: екі түрі бар. Толық хаттама, Қысқа хаттама. Анықтама беріледі. Тағы кім хаттама дайындап келді? Кезекті хаттаманы тексеруге береміз.

Колледж директоры:

Рахмет, ендеше хаттама бойынша өткен тапсырманы қайталайық. Өткен жиналыста қарастырылған бірінші тапсырма Абылайхан мырза колледждің оқытушыларын біліктілігін көтеру курсына жіберу туралы Білім басқармасына қызметтік хат жолдану керек болатын. Орындалдыма?

Директордың ОІЖ орынбасары: Орындалды Асқар Қайратұлы. Қызметтік хатты сізге ұсынсам.

Қызметтік хат дегеніміз – іс қағаздарының көп тараған бір түрі – қызметтік хаттар. Мекемелердегі қызмет бабындағы жиі жазылатын бұл хат көптеген мекемелерді өзара байланыстыруда ерекше рөл атқарады. Мұндай хаттар арқылы мекемелер арасында келіс сөздер жүргізіледі. Хаттардың мазмұны мен түрлері ғылым мен техникаға, экономика мен алыс беріс, мәлімет беру және анықтамалық сипатта да жазылады.

(Тақтадан қызметтік хаттың үлгісі көрсетіледі.)

Сарапшы:

Қызметтік хаттың құрылымы:

Қызметтік хатты жазудың қалыптасқан тәртібі бар. Ол әр кез сақталуы керек. Әдетте хат мынандай бөліктерден тұрады.

1. Тақырыбы

2. Күні

3. Хат жолданып отырған мекеменің аты

4. Кіріспе сөз

5. Хаттың жалпы мазмұны, мақсатын көрсететін бөлік

6. Негізгі мәтін

7. Хатты аяқтай келе айтылатын сыпайыгершілік сақтау сөздері

8. Жіберушінің қолы

9. Қосымша берілетін болса, оған сілтеме қосымша

10. Құжатты дайындаушы, жіберуші туралы мәлімет

11. Постскриптум

Бүгінгі сабақта ұсынылып отырған қызметтік хатта жоғарыда айтып кеткен мәліметтер көрсетілген. Тек қызметтік хаттың жазылу мақсаты толық ашылмаған.

Колледж директоры: Абылайхан мырза қызметтік хатқа аталған сөйлемді қоып, өзгертіп алып келерсіз.

Оқытушы: Студенттер барлығымыз бері қарайық. Тақтада қызметтік хаттың үлгісі көрсетілген. Қазір орындарыңызда отырып, қызметтік хат құрастырасыздар. Салыстырып көреміз. Қызметтік хатта тіл байлық, сөйлемнің дұрыс құрылуына мән беріледі.

Колледж директоры: Хаттама бойынша күн тәртібінде қарастырылып, берілген екінші тапсырма Кадр бөліміне қатысты болған болатын. Екінші тапсырма: Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру мақсатында бірнеше бұйрықтар әзірлеу.

Кадр бөлімі: Бұйрық дегеніміз – жетекшінің мекемені басқару барысында алда тұрған маңызды, ағымдағы, күнделікті, кадрлық мәселелерді шешу мақсатында шығаратын қарамағындағылар орындауға тиісті нормалардан тұратын өкілеттік құжаттың бір түрі.

Мазмұны жағынан бұйрықтар екі түрге бөлінеді.

1. Негізгі қызмет бойынша

2. Жеке қызметкерлер құрамы бойынша

(Бұйрықтың үлгілері ұсынылады, экранға шығарылады.)

Сарапшы: Кадр бөлімінің ұсынып отырған бұйрықтары бойынша сараптама жасайтын болсақ, мәтініне тоқталайық. Бұйрықтың мәтіні екі бөліктен тұрады: белгілеуші және жарлық.

Белгілеуші бөлікте тиісті істердің мақсат-міндеттері, бұйрық шығарудың себептері баяндалады, не бұйрық шығаруға негіз болған сілтеме жасалады.

Жарлық бөлігі жеке жолға жазылған «БҰЙЫРАМЫН» деген сөзден басталады.

Бұйрықтың мәтінінде екі бөлікте кездеседі. Сондықтан бұйрық дұрыс құрылған.

Тапсырма. Бұйрық құжатына қатысты бұрыштама түрлерін таңдай отырып, сөйлем құрастырыңыз.

Комиссия құрылсын/ мемлекеттік/ оқитын/ шәкіртақы/ студенттерге/ негізінде/ төмендегідей/ тағайындау/ құрамда/ үшін/ тапсырыс/

Әр/ Баяндалсын/ оқу/ сессия/ жылының/ қорытындысы/ есеп/ бойынша/ бөлім/ студенттердің/ айдың 15-нде/ меңгерушісі/ тарапынан/ үлгерімі/ жөнінде

Бөлім/ оқу/ үлгерімі/ меңгерушісінің/ бөлімімен/ студенттердің/ мәліметінің/ жөніндегі/ дұрыстығы/ оқу/ қадағалансын

Сессия/ үлгерімі/ студенттерді/ студенттер/ шығару/ қорытындысы/ туралы/ бойынша/ ұсыныстар даярлансын/ төмен/ қатарынан

Жүктелсін/ осы/ тұлғаларды/ таныстыру/ хатшы/ бұйрықпен/ Э.Қуанышеваға/ қатысты

Жаңа тақырып.

Колледж директоры: Бүгінгі хаттама бойынша барлық сұрақтар талқыланып бітті. Тапсырмалар жоғары деңгейде орындалғандығын атап өткім келеді.

Эльмира ханым жаңа хаттаманы рәсімдей беріңіз. Бүгінгі талқыланатын тақырып: «Еңбек қатынастарын рәсімдеу. Өтініш және оның түрлері»

Оқытушы: Студенттер дәптерлеріңізге бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбын жазып алыңыздар.

Колледж директоры:

Еңбек ресурстарын басқару саласындағы әкімшілік өзара байланысты міндеттерді қамтиды. Оларды мынадай кестемен беруге болады.

Еңбек ресурстарын басқару	Жоспарлау	-Стратегиялық мақсаттардың қойылымы - Еңбек ресурстарының барлығын және қажеттілігін бағалау
	Ұйымдастыру	- Еңбек әрекеттерін талдау - Біліктілік талаптары мен қызметтік нұсқаулықтарды құрастыру - Басқару міндеттерін анықтау
	Басқару	- Кадр саясаты, қызметке тарту, іріктеу, жұмысқа қабылдау - Өтемақы арқылы негіздеу
	Есепке алу	- Жеке құрам қызметін бағалау

Осы көрсетілген кесте бойынша басқару және есепке алуға тереңірек тоқталайық.

Бос тұрған орынға қызметке үміткерлерді іштен, әлде сырттан іздеу мәселесіне көптеген фирмалар стратегиялық мәні бар мәселе ретінде қарайды.

Үміткерлерді еңбек нарығына іріктеу – фирма үшін жауапты кезең. Дегенмен, бұл екі жақты процесс. Фирма үміткерлерді қабылдау, әлде қабылдамау керектігін шешеді, ал үміткер – жұмыс туралы ұсынысты қабылдайма, жоқ па, соны шешеді.

Ендеше бүгінгі күні жұмысқа қабылдануға үмтікер боп келіп отырған азаматшамыз бар екен. Құрметті әріптестер, еңбек нарығында сұранысқа ие маманба, біздің талаптарымызға сай келеме талқылап жіберейік.

Нүрия ханым біздің мекемемізге қош келдіңіз. Өзіңізбен бірге түйіндемеңіз барма?

Нүрия: Түйіндеме өмірбаян мәліметтері ықшам, әрі толық түрде жазылатын құжат. Түйіндемеде Аты-жөні, мекен жайы, жалпы ақпараттар, туған жылы, күні, жері, ұлты, жұмыс тәжірибесі, білімі, тілді білуі, компьютерді игеруі, жеке қасиеттері, қосымша ақпараттар, ұсыным хаты көрсетіледі. Менің түйімдемеме зер салсаңыздар. (Түйіндеме үлгісі ұсынылады.)

Сарапшы: Түйіндемеде көрсетілу керек мәліметтерге сүйене отырып, Нүрия ханымның құжатын тексерсек, толық қамтылған. Толықтыру қосымша мәліметтер бөліміне енгізілсе деген ұсынысым бар.

Колледж директоры: Құрметті әріптестер, Нүрия ханым бізде арнайы пән оқытушысы болуға үміткер. Қосымша сұрақтарыңыз болса.

Оқу әдістемелік кабинет меңгерушісі: Әр бір қызметкер жұмысқа қабылданғанда жеке құрам бойынша ережемен таныстырылады. Бұл құжат дәстүрлі түрде «Ішкі еңбек тәртібінің ережесі» деп аталады. Онда жұмысшыларды жұмысқа қабылдау, босату тәртібі, кәсіпорын мен қызметкерлердің негізгі құқытары, міндеттері, кәсіпорындағы еңбек шарттары мен ұйымдастырылуы анықталады. Құжат 8 бөлімнен тұрады. Атап айтатын болсақ: Жалпы ережелер», «Жұмысқа алу», жұмыс уақыты мен демалыс уақыты», «Еңбек демалысы», «Іссапар және ауыстыру», «Еңбекақы, әлеуметтік сақтандыру және өтемақы», «Мадақтау және жазалау шаралары», «Қызметтен босату». Соның ішінде «Жалпы ережелер» бөлімінде мамандардың санаттары белгіленеді.

Сіздің жұмыс тәжірибеңіз жоқ екен, сондықтан сұрағым келесідей. Алдағы уақытта білікті оқытушы болу үшін қандай мақсат қойып отырсыз?

Нүрияның: Біріншіден жоғары оқу орнын бітіру, екіншіден санатымды жоғарылату үшін әдістемелік жұмыспен тереңірек айналысу. Ол дегеніміз конференция, байқауларға қатысып отыру арқылы жүзеге асады деп ойлаймын.

Тапсырма. Студенттерге толықтыру үшін кесте түрінде түйіндеменің үлгісі ұсынылады.

Колледж директоры: Жақсы. Нүрия ханымға басқа сұрақтарымыз жоқпа? Жоқ болса, жұмысқа қабылдау туралы ұсыныс жасаймын. Дауыс берейік. (Дауыс беру сәті өтеді).

Хатшы: «Иә» дегенге дауыс берейік. «Жоқ» деп қарсы шығатындар барма?

Қалыс қалушылар барма? Жоқ болса, барлығы бір ауыздан «иә» деп дауыс берді.

Колледж директоры:Барлығымыз бір ауыздан дауыс берсек. Нүрия ханым сіз бүгінгі сұхаббатасудан сәтті өттіңіз. Жұмысқа қабылдандыңыз.

Колледж директоры: Әрбір жұмысқа қабылданатын азамат немесе азаматша өтініш жазады.

Өтініш дегеніміз – жеке тұлғалардың басшыларға, мемлекеттік органдарға қандай да бір өтініш білдіруі. Іс қағаздардың негізгі ережелерін сақтай отырып, еркін түрде жазылады. Өтініштер арнайы бланктерде немесе арнайы таза қағазға толтырылады.

Өтініш жазылатын негізгі жағдайлар:

1. Жұмысқа қабылдау туралы өтініш

2. Жұмыстан босату туралы өтініш

3. Басқа жұмысқа ауыстыру туралы өтініш

4. Кезекті еңбек демалысын сұрау туралы өтініш

5. Кезектен тыс демалыс сұрау туралы өтініш

(Өтініштің үлгісі көрсетіледі. Оқытушының түсіндіруі)

Жаңа сабақты бекіту.

Колледж директоры: Нүрия ханым жұмысқа қабылдау туралы өтініш жаза беруіңізге болады.

1 тапсырма. Топ студенттеріне тапсырма. «Сиқырлы сөз» деп аталатын тапсырма. Тақтада берілген жағдайлар бойынша өтініш үлгілерін жазамыз.

Жұмыстан босату туралы өтініш	Басқа жұмысқа ауыстыру туралы өтініш
Кезекті еңбек демалысын сұрау туралы өтініш	Кезектен тыс демалыс сұрау туралы өтініш

2-тапсырма. Өтініште кездесетін сөйлемдерді дұрыс орналастырыңыз

А) 2016 жылдың/ бастап/ отбасы/ кезектен/ 15 қарашасынан/ байланысты/ 1 апта/ тыс/ жағдайына/ еңбек/ беруіңізді/ сұраймын/ демалыс.

Ә) Сізден/ факультетіне/ маркетолог/ экономика/ оқу құралын/ арналған/ ғылыми кеңеске/ жіберуді/ талқылауға/ сұраймын.

Б) Менің/ сізден/ Асхан Өмірбекті/ қабылдауды/ 2 курсқа/ балам/ сұраймын.

3-тапсырма. Жазылған өтініштерге сай етіп бұйрық рәсімдеу.

Жаңа сабақты қорытындылау

Сұрақ жауап.

1. Өтініш жазылатын жағдайларды нешеу және атаңыз?

Жауап: 5 түрін атап өттік.

2. Өтініште жазылатын адресат қандай сұрақтарға жауап беруі керек?

Жауап: кім? (қызметі), кімге? (аты-жөні), кімнен? (өтініш иесі)

3. Өтініш мәтіні неше бөліктен тұрады?

Жауабы: Мәтін негізі екі бөліктен тұрады. Біріншісінде жазылу себебі көрсетіледі, екіншісінде өтініш тіліктер көрсетіледі. Дәл осы сияқты өтініштің мәтініде екі бөліктен тұрады.

4. Өтініш жазылғаннан кейін қандай құжат рәсімделеді?

Жауабы: Әрбір өтініш жазылғаннан кейін, соған сай бұйрық рәсімделеді.

Сабақты бағалау.

«Мен басқаның көзімен» деп аталады. Сабақ барысында өткен тақырып бойынша үй жұмысының орындалуын бағалау үшін Асқар Қайратұлына кезек беремін.

Үй тапсырмасы.

Колледж директоры: Бүгінгі жиналысымыз аяғына жетті. Эльмира ханым хаттаманың шешіміне жазыңыз. Үйге тапсырма. Бүгінгі тақырып бойынша өтініштің түрлерін толық жазып, соған сай бұйрықтарды рәсімдеп келу. Тапсырма барлығымызға түсінікті болса, жиналысымыз бітті. Сау болыңыздар.