Фармация п?ндерін о?ытуда жа?аша жа??ыртып о?ыту ?дістемесін ?олдануды? жолдары

Фармация п?ндерін о?ытуда жа?аша жа??ыртып о?ыту ?дістемесін ?олдануды? жолдары

Ибраева Г.К., жо?ары санатты о?ытушы

Орал «Ма?сат» медицина колледжі, Орал ?.

?аза?стан Республикасыны? медицина колледждері алдында жо?ары білікті медицина кадрларын халы?аралы? е?бек нары?ыны? с?раныстарына с?йкес, ?азіргі заман?ы ?леуметтік-экономикалы? жа?дайларына жылдам бейімделуге ?абілетті медицина мамандарын даярлау міндеті т?р.

Сол себептен медицина мамандарын даярлауды? сапасын жо?арылату ?шін колледжде о?ытуды? белсенді ?дістерін енгізуді ?ажет етеді. ?азіргі та?да колледжде жа?аша жа??ыртып о?ыту ?дістемесі т?жірибе ж?зінде ке?інен ?олданыла бастады. Б?гінгі к?ні білім саласында?ы жа?аша жа??ырту со??ы ?згертулермен ты?ыз байланысты. Жа?аша жа??ырту ??ымы д?ст?рлі ?діс-т?сілдерге жа?алы? енгізуді білдіреді. Жа?аша жа??ырту дегеніміз б?рімізге белгілі іс-?рекет технологиясына кейбір толы?тырулар мен жа?алы?тар ендіру. ?азіргі уа?ытта болаша? медицина мамандарын о?ытуда д?ст?рлі ?дістерден г?рі жа?аша жа??ыртып о?ыту ?дістемесін ?олдануды? ма?ызы артып отыр. Жа?аша жа??ыртып о?ыту ?дістемесі б?гінгі жа?а о?ыту білім саласында жетекші т?рі болып табылады.

“Жа?аша жа??ыртып о?ыту – дербес о?у ?абілетін дамытуды ?амтамасыз ететін, стандартты емес жа?даяттарда а?ылмен шешуді ж?не белсенділік да?дыларын ?алыптастыратын жеке т?л?аны? білім мен т?жірибені игерудегі ерекше т?рі”, – деген аны?таманы ?алымдар Ш.Т.Таубаева мен С.Н.Лактионова ?сынады [1, 159].

О?ыту ?рекеті болаша? медицина мамандарыны? шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту?а жа?дай жасайтындай болып, б?гінгі к?нні? талабына сай келетін жа?а ойлауды ?алыптастырады. Ал б??ан тек жа?аша жа??ыртып о?ыту ар?ылы жетуге болады.

Жа?аша жа??ыртып о?ыту ?йренушілерді? шы?армашылы? потенциалын ашып к?рсетуге ба?ыттайды, болаша? медицина мамандарыны? к?сіби білімі мен да?дыларыны? дамуына к?мектеседі, е? бастысы, игерген білімді т?жірибе ж?зінде, я?ни д?ріханада белсенді т?рде ?олдану?а жа?дай жасайды.

Жа?аша жа??ыртып о?ытуда о?ытушы мен ?йренуші арасында?ы ?арым-?атынас м?лдем ?згеше т?рде ??рылады. Ж?мыс зорлау немесе ?ор?ыту ар?ылы ж?рмейді, керісінше о?ытушы мен ?йренуші арасында?ы ?зара т?сіністікке ??рылады. Жа?аша жа??ыртып о?ыту ?дістемесіне жо?ары белсенділікті дамыту саба?тары кіреді, атап айтса?, іскерлік ойындар, ойб?ліс, ойтал?ы, пікірталастар, т.б.

Фармация п?ндері бойынша саба?тары барысында ?йренушілермен ж?мысты? жо?ары белсенділікті дамыту ?дістерін ?олдан?ан д?рыс. Жо?ары белсенділікті дамыту ?дістерін ?олдану практикалы? фармация икем-да?дыларыны? ?алыптасуына жа?дай жасауы ?ажет, ол практикалы? тапсырмаларды?, мысалдарды?, ?мірлік медициналы? жа?даяттарды? шешілу м?мкіндіктерін ке?ейте т?суі керек. Б?л ?дістер немен ерекшеленеді? Е? алдымен, еріксіз т?рде белсенді ойлау – ?йренушіні? о?ыту ?рекетіне (б?кіл саба? барысында) жеткілікті т?рде ?за? уа?ыт?а дейін назарын аударту; у?ждемені? жо?ары д?режелілігі; ?йренуші мен о?ытушы арасында?ы т?ра?ты іс-?рекетті? болуы. Саба?тар ойын т?рінде ?теді, я?ни демалу мен к??іл к?теру ар?ылы еркін т?рде ж?ргізіледі.

Жо?ары белсенділікті дамыту ?дістеріні? к?мегі ар?ылы ?йренушілер фармацевтикалы? білім алады, ?леуметтік ж?не интеллектуалды? да?дыларын дамытады, сыни к?з?арастарын ?алыптастырады. Жо?ары белсенділікті дамыту ?дісі ?зара ?арым-?атынаста болу, ?рекет ету дегенді білдіреді немесе ??гімелесу, біреумен с?хбаттасу, ?зара бірлескен о?ытуды бейнелейді. Жо?ары белсенділікті дамытуды? ма?саты о?ытушыларды? ?зін-?зі ?стай білу да?дысын жа?сарту мен ?згерту болып табылады. О?ытушы тек ?ана білімді насихаттаушы емес, ол ?йренушіні? дербес шы?армашылы? ж?мыстарына ке?есші, к?мекші, іс-?рекетін ?йымдастырушы, бастаушы ретінде к?мек бере алады.

О?ытуды? жо?ары белсенділікті дамыту ?дістері ?йренушіні? жо?ары белсенділігін к?тереді, алын?ан білімді шы?армашылы? т?р?ыдан ?айта ?арау?а м?мкіндік береді. О?ытуды? жо?ары белсенділікті дамыту ?дістемесін фармация п?ндері бойынша саба?тарда ?олданылуды? негізгі белгілері: т?уелсіз дауларды? болу м?мкіндігі, д?рі-д?рмекті пайдалану н?с?аулары туралы дербес ?зі айтып беру, ?жымды? к?шті ?ажет ететін топты? тапсырмалар ?атарыны? болуы, жазба ж?мыстарды? орындалуы, мысалы, медициналы? препараттарды? атауларын латын тілінде жазу.

О?ыту ?рекетінде е? басты – ?йренушілер арасында?ы байланыс, оларды? ?зара ?рекеті мен ынтыма?тасты?ы болып табылады. О?ытуды? н?тижесі ?йренушілерді? о?ыту барысында?ы ?зара ?рекеттеріні? н?тижесінде ?з шегіне жетеді, ?йренушілер о?ытуды? н?тижелері ?шін ?зара жауапкершілікті ?здеріне ж?ктейді, я?ни еркіндікті? ?а?идалары саба? ?стінде шынайы к?рініс табады.

О?ытуды? жо?ары белсенділікті дамыту ?дістеріні? бірі ретінде іскерлік ойындарды атай аламыз. Д.Б.Эльконин [2], Л.С.Выготский, В.Я.Платов, Е.И.Пассов, М.Люшер [3] сия?ты психологтар мен ?діскерлерді? т?жырымдауынша, ойындар жеке т?л?аны? ?леуметтік т?р?ыдан ?алыптасуында ?лкен р?л ат?арады ж?не болаша? медицина маманы иелеріні? к?сіби іс-?рекеті мен ?леуметтік ?атынастарына дайындайтын ж?не бейімдейтін ??рал ?рі ?діс ретінде ?олданылады.

Іскерлік ойын дегеніміз не?

Іскерлік ойындар іс-?рекетті? т?рлі салаларында мамандарды болаша? к?сіптеріне бейімдеу барысында ?олданылады. Б?л атал?ан о?ыту ?дісіні? тиімділігімен ж?не н?тижелілігімен т?сіндіріледі. Іскерлік ойындар о?ытуды? жа?а ?дісі ретінде б?рыннан таныс д?ст?рлі ?дістерден ?згешелігімен ерекшеленеді.

В.Я.Платов іскерлік ойындарды? т?мендегіше ерекшеліктерін к?рсетеді:

1) Іскерлік ойындарды ?олдану барысында о?ыту ?рекеті жетекші мен мамандарды? шынайы практикалы? іс-?рекетіне к?п жа?ындайды.

2) Іскерлік ойын о?ытуды? ойын ?дісі болып табылады. Ойын?а ?атысушыларды? б?рі белгілі бір р?лді орындайды ж?не ?зіні? р?ліне байланыстыра отырып, жетекші шешімдерді ?абылдайды. Ал барлы? р?лдерді? ?ызы?ушылы?тары бірдей болмайтынды?ы белгілі, сонды?тан да ойыншылар бір-біріне ?арама-?айшы шешімдерді ?абылдайды.

3) Іскерлік ойын о?ытуды? топты? ?дісіне жатады. Іскерлік ойындарда шешімдер топпен бірге ?абылданады. Топты? к?з?арас ?зіні? тобын ?ор?ау кезінде де, сол сия?ты бас?а топтарды? к?з?арастарын сынау ?стінде де ?алыптасады.

4) Іскерлік ойындарда арнайы ?дістер ар?ылы ойыншыларды? эмоциональды? к??іл-к?йі тудырылады, я?ни “жетекші эмоциональды? к?ш”. Іскерлік ойында?ы жетекші эмоциональды? к?шті? ж?зеге асырылуы о?ыту барысын белсенді етеді ж?не к?шейтеді [4, 4].

Ойын барысында ?йренушілер шынды??а жа?ын іс-?рекеттік т?жірибе жина?тайды. Міне, ойынны? негізгі ??ндылы?ы да осында жатыр. Ол ?зіндік т?жірибесі ар?ылы ?йренуге м?мкіндік береді. Іскерлік ойын барысында ?йренушілерді? ?ажетті білімді ала білу ж?не ж?йелей білу, оларды ?айта бейнелеу сия?ты да?дылары ?алыптасады, ал е? бастысы, оларды на?ты ?мірге, к?сіби жа?даяттар?а т?жірибеде, шынайы к?сіби іс-?рекетке жа?ындатады.

Д?ріс, семинар, т?жірибелік саба? сия?ты о?ытуды? д?ст?рлі т?рлерінде ?йренушілер бір-бірімен ?арым-?атынас жасамайды, ?зара пікірлесу м?мкіндіктеріне ие болмайды. ?йренушілер тек тапсырыл?ан жады?атты ?айталайды. Б?л жерде жады?атты механикалы? т?рде ?айта бейнелеу ?ана ж?ріп ?теді, ол ?йренушілерді? белсенділігін т?мендетеді ж?не бір зат?а деген ?ызы?ушылы?ын жояды. Осыны? н?тижесінде ?йренушілер о?у орнын на?ты ?мірдегі кездесетін жа?даяттар?а еш дайындалма?ан к?йде бітіреді. Сонды?тан да о?ытуды? д?ст?рлі ?діс-т?сілдері мамандан?ан ?ызметкерлерді дайындауда т?мендегіше к?птеген м?селелерді шеше алмайды; атап айтса?:

– ?йренушілерге нау?ас адамдармен ?леуметтік ?арым-?атынас да?дыларын ?алыптастыру;

– к?сіби іс-?рекет барысында ?рбір медициналы? препаратты? баламасын д?рыс ?рі тез таба білу;

– ?ажетті фармацевтикалы? білімді ж?йелей білу мен ?абылдау, оларды ?айта бейнелеу ж?не на?ты ?мір мен к?сіби жа?даяттар?а жа?ындату;

– медициналы? ой-?рісін ке?ейту ж?не ?йренушілерді? с?здік ?орын фармацевтикалы? терминдермен байыту;

– ??делген фармацевтикалы? терминологияны белсенді с?йлеу ?рекетінде жо?ары тиімділікпен ?олдану.

Жо?арыда к?рсетілген икем-да?дыларды ?йренушілер бойында ?алыптастыру тек жо?ары белсенділікті дамыту ?дістеріні? бірі саналатын іскерлік ойындар ар?ылы ж?зеге асады. Б??ан В.Я.Платовты? ой-пікірі на?ты д?лел бола алады: “д?ріс т?рінде ?сын?ан жады?атта?ы а?паратты? 20 %-ы ?ана игерілетін болса, ал іскерлік ойында 90 %-ы игеріледі. Іскерлік ойындарды о?у орындарында ке?інен ?олдану жады?атты игеруде к?п уа?ытты да ?немдейді, оны? тиімділігі сол ?деттегі уа?ыттан 30-50% -ды ?немдей алатынды?ымызда” [4, 4-5].

Б?л айтыл?андардан іскерлік ойындар о?ытуды? белсенді ?дісі дегенді айта аламыз. ?азіргі кезе?де медицина маманды?ына ?ойылар талап та ?згерді. Б?л тек д?рі-д?рмек туралы за?ды жат?а білетін маман емес, сонымен ?атар к?птеген, іскерлік ?арым-?атынас да?дылары, нау?ас адамдар?а медициналы? препараттарды та?дауда сауатты ке?ес беру, д?рі-д?рмекті ?олдану ?дістерін т?сіндіру т?різді іскерлік ?асиеттерді бойына дарыт?ан фармацевт маманы. Атал?ан ?асиеттерді бойына дарыт?ан фармацевт маманына с?ранысты? к?п болатыны да белгілі. ?азіргі нары?ты? экономика кезе?інде ?з ісіні? шынайы фармацевт мамандары ?ана ?лкен жетістіктерге жетуде.

Б?л іскерлік ?асиеттерді? барлы?ы фармацевт ?ызметкерлеріне медицина колледжіндегі білім ар?ылы ?алыптасуы керек. ?йренуші ?ажетті к?сіби біліммен ?арулан?ан болуы ?ажет ж?не психологиялы? жа?тан ?зіні? болаша? маманды?ына дайын болуы ?ажет. Ал б?л т?ста іскерлік ойындар к?п к?мектеседі.

С.П.Цуркан мен Н.В.Усованы? т?жырымдауынша, “іскерлік ойындар (сол уа?ытты? ішінде) аз к?лемдегі жады?атты ?сынады, біра? оны? берік т?рде игерілуін ж?не терминдерді? де, игерілетін білімні? ж?йелілігіні? де о? ?абылдануын ?амтамасыз етеді. Сапалы ?йымдастырыл?ан іскерлік ойынды кез келген о?ытушы ?з саба?ында ?тымды ?олдана алады” [5, 3].

Іскерлік ойынны? барысында к?біне к?сіби ?мірдегі туындап отыратын белгілі бір жа?дайлар ойналады. ?йренушілер бір р?лді орындау ар?ылы туында?ан бір м?селені шешуде ?зіні? бар білімін ашып к?рсетеді. Іскерлік ойын оларды жаулап алады, аз ?ана уа?ыт ішінде на?ты бір шешімге келуді талап етеді, ?ажетті н?тижеге жетуді ?ажет етеді. Осылармен ?атар болаша? фармацевт мамандарын шынайы ?мірге психологиялы? жа?тан дайындау ж?ріп жатады. Ойын барысында ?йренушілер д?ріханалар келушілерімен іскерлік ?арым-?атынасты ж?ргізу да?дыларын ?алыптастырады. Болаша?та к?сіби де?гейге жеткен уа?ытта оларда д?ріханалар келушілерімен ?арым-?атынас жасау кезінде ешбір психологиялы? келе?сіздіктер туындамайды.

Р?лдік ойын ?атысымды? технологияны иемденеді, ол ?йренушілерді? медициналы? д?рі-д?рмек аны?тамасымен ж?мыс істеу да?дыларын дамытады, т?жірибелік саба?тарда ?арым-?атынас жасауына жа?дай жасайды ж?не у?ждемені жо?арылатады. Іскерлік ойын фармацевтикалы? терминдерді игертуге арнал?ан барлы? ж?мыс т?рлерінде ?олданыла береді: медициналы? лексиканы, дайын оралымдарды ??деу, фармацевтикалы? терминдерді орынды жерінде ж?не іс-?рекетке сай ?олдану.

“Тиімді іскерлік ойындар ?йренуші белсенді жеке т?л?аны? орнын басатын ж?не шы?армашылы? т?л?а ретінде ке? т?рде ашылуына жа?дай жасайды”, – дейді В.Н.Антонец пен Л.А.Криворотько [6, 15]. ?алымдар ?з т?жірибесіне с?йене келе, іскерлік ойындарды колледждерде ?олдану о?ыту барысыны? тиімділігін арттыратынды?ын айтады. К?п?ырлы тестілеулер іскерлік ойындарды? ?олданылуыны? ?ажеттігін бай?ататын мынадай к?рсеткіштерді берді, б?лар “ж?з пайызды саба??а ?атысу, ?зіндік т?ртіпке салу, жо?ары д?режедегі назар ж?не ?за? мерзімді ж?мыс?а ?абілеттілік” [6, 5].

?орыта келгенде, фармация п?ндері бойынша ж?ргізілетін саба?тарда іскерлік ойындар мамандан?ан ?ызметкерлерді дайындауда т?мендегіше к?птеген м?селелерді шеше алады, атап айтса?:

– ?йренушілерде ?леуметтік ?арым-?атынас да?дыларын ?алыптастырады;

– ?йренушілерді? ойын барысында шы?ар?ан шешімдеріне талдау жасау?а м?мкіндік береді;

– болаша? фармацевт маманы к?сіби, обьективті шешімдерді ?абылдау?а ?йренеді;

– нау?ас адамдар?а медициналы? препараттарды та?дауда сауатты ке?ес беруге да?дыланады;

д?рі-д?рмекті ?олдану ?дістерін т?сіндіру т?різді іскерлік ?асиеттерді бойына дарыт?ан фармацевт маманы ?алыптасады.

Жо?арыда айтыл?андай, жа?аша жа??ыртып о?ыту ?дістемесі медицина саласында?ы б?секеге ?абілетті білімді ?рі білікті медицина мамандарын даярлауды? ма?сатын іске асырады.

ПАЙДАЛАНЫЛ?АН ?ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений в системе образования. – Алматы: ?ылым, 2001. – 296 с.
Эльконин Д.Б. Психология игры. – М.: Наука, 1978. – 120 с.
Люшер М. Сигналы личности: ролевые игры и их мотивы. – Воронеж: Знание, 1993. – 160 с.
Платов В.Я. Деловые игры: разработка, организация, проведение. – М.: Профиздат, 1991. – 192 с.
Цуркан С.П., Усова Н.В. Комплекс деловых игр. //Деловые игры и методы активного обучения. Межвузовский сб. научных трудов. Ч ІІ. – Челябинск, 1993. – С. 3-7.
Антонец В.Н., Криворотько Л.А. Деловые игры – существенная часть учебного процесса //Деловые игры и методы активного обучения. Межвузовский сб. научных трудов. – Челябинск: ЧГТУ, 1993. – Ч І. – С. 3-5.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Фармация п?ндерін о?ытуда жа?аша жа??ыртып о?ыту ?дістемесін ?олдануды? жолдары»

Фармация пәндерін оқытуда жаңаша жаңғыртып оқыту әдістемесін қолданудың жолдары

Ибраева Г.К., жоғары санатты оқытушы

Орал «Мақсат» медицина колледжі, Орал қ.

Қазақстан Республикасының медицина колледждері алдында жоғары білікті медицина кадрларын халықаралық еңбек нарығының сұраныстарына сәйкес, қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдайларына жылдам бейімделуге қабілетті медицина мамандарын даярлау міндеті тұр.

Сол себептен медицина мамандарын даярлаудың сапасын жоғарылату үшін колледжде оқытудың белсенді әдістерін енгізуді қажет етеді. Қазіргі таңда колледжде жаңаша жаңғыртып оқыту әдістемесі тәжірибе жүзінде кеңінен қолданыла бастады. Бүгінгі күні білім саласындағы жаңаша жаңғырту соңғы өзгертулермен тығыз байланысты. Жаңаша жаңғырту ұғымы дәстүрлі әдіс-тәсілдерге жаңалық енгізуді білдіреді. Жаңаша жаңғырту дегеніміз бәрімізге белгілі іс-әрекет технологиясына кейбір толықтырулар мен жаңалықтар ендіру. Қазіргі уақытта болашақ медицина мамандарын оқытуда дәстүрлі әдістерден гөрі жаңаша жаңғыртып оқыту әдістемесін қолданудың маңызы артып отыр. Жаңаша жаңғыртып оқыту әдістемесі бүгінгі жаңа оқыту білім саласында жетекші түрі болып табылады.

“Жаңаша жаңғыртып оқыту – дербес оқу қабілетін дамытуды қамтамасыз ететін, стандартты емес жағдаяттарда ақылмен шешуді және белсенділік дағдыларын қалыптастыратын жеке тұлғаның білім мен тәжірибені игерудегі ерекше түрі”, – деген анықтаманы ғалымдар Ш.Т.Таубаева мен С.Н.Лактионова ұсынады [1, 159].

Оқыту әрекеті болашақ медицина мамандарының шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасайтындай болып, бүгінгі күннің талабына сай келетін жаңа ойлауды қалыптастырады. Ал бұған тек жаңаша жаңғыртып оқыту арқылы жетуге болады.

Жаңаша жаңғыртып оқыту үйренушілердің шығармашылық потенциалын ашып көрсетуге бағыттайды, болашақ медицина мамандарының кәсіби білімі мен дағдыларының дамуына көмектеседі, ең бастысы, игерген білімді тәжірибе жүзінде, яғни дәріханада белсенді түрде қолдануға жағдай жасайды.

Жаңаша жаңғыртып оқытуда оқытушы мен үйренуші арасындағы қарым-қатынас мүлдем өзгеше түрде құрылады. Жұмыс зорлау немесе қорқыту арқылы жүрмейді, керісінше оқытушы мен үйренуші арасындағы өзара түсіністікке құрылады. Жаңаша жаңғыртып оқыту әдістемесіне жоғары белсенділікті дамыту сабақтары кіреді, атап айтсақ, іскерлік ойындар, ойбөліс, ойталқы, пікірталастар, т.б.

Фармация пәндері бойынша сабақтары барысында үйренушілермен жұмыстың жоғары белсенділікті дамыту әдістерін қолданған дұрыс. Жоғары белсенділікті дамыту әдістерін қолдану практикалық фармация икем-дағдыларының қалыптасуына жағдай жасауы қажет, ол практикалық тапсырмалардың, мысалдардың, өмірлік медициналық жағдаяттардың шешілу мүмкіндіктерін кеңейте түсуі керек. Бұл әдістер немен ерекшеленеді? Ең алдымен, еріксіз түрде белсенді ойлау – үйренушінің оқыту әрекетіне (бүкіл сабақ барысында) жеткілікті түрде ұзақ уақытқа дейін назарын аударту; уәждеменің жоғары дәрежелілігі; үйренуші мен оқытушы арасындағы тұрақты іс-әрекеттің болуы. Сабақтар ойын түрінде өтеді, яғни демалу мен көңіл көтеру арқылы еркін түрде жүргізіледі.

Жоғары белсенділікті дамыту әдістерінің көмегі арқылы үйренушілер фармацевтикалық білім алады, әлеуметтік және интеллектуалдық дағдыларын дамытады, сыни көзқарастарын қалыптастырады. Жоғары белсенділікті дамыту әдісі өзара қарым-қатынаста болу, әрекет ету дегенді білдіреді немесе әңгімелесу, біреумен сұхбаттасу, өзара бірлескен оқытуды бейнелейді. Жоғары белсенділікті дамытудың мақсаты оқытушылардың өзін-өзі ұстай білу дағдысын жақсарту мен өзгерту болып табылады. Оқытушы тек қана білімді насихаттаушы емес, ол үйренушінің дербес шығармашылық жұмыстарына кеңесші, көмекші, іс-әрекетін ұйымдастырушы, бастаушы ретінде көмек бере алады.

Оқытудың жоғары белсенділікті дамыту әдістері үйренушінің жоғары белсенділігін көтереді, алынған білімді шығармашылық тұрғыдан қайта қарауға мүмкіндік береді. Оқытудың жоғары белсенділікті дамыту әдістемесін фармация пәндері бойынша сабақтарда қолданылудың негізгі белгілері: тәуелсіз даулардың болу мүмкіндігі, дәрі-дәрмекті пайдалану нұсқаулары туралы дербес өзі айтып беру, ұжымдық күшті қажет ететін топтық тапсырмалар қатарының болуы, жазба жұмыстардың орындалуы, мысалы, медициналық препараттардың атауларын латын тілінде жазу.

Оқыту әрекетінде ең басты – үйренушілер арасындағы байланыс, олардың өзара әрекеті мен ынтымақтастығы болып табылады. Оқытудың нәтижесі үйренушілердің оқыту барысындағы өзара әрекеттерінің нәтижесінде өз шегіне жетеді, үйренушілер оқытудың нәтижелері үшін өзара жауапкершілікті өздеріне жүктейді, яғни еркіндіктің қағидалары сабақ үстінде шынайы көрініс табады.

Оқытудың жоғары белсенділікті дамыту әдістерінің бірі ретінде іскерлік ойындарды атай аламыз. Д.Б.Эльконин [2], Л.С.Выготский, В.Я.Платов, Е.И.Пассов, М.Люшер [3] сияқты психологтар мен әдіскерлердің тұжырымдауынша, ойындар жеке тұлғаның әлеуметтік тұрғыдан қалыптасуында үлкен рөл атқарады және болашақ медицина маманы иелерінің кәсіби іс-әрекеті мен әлеуметтік қатынастарына дайындайтын және бейімдейтін құрал әрі әдіс ретінде қолданылады.

Іскерлік ойын дегеніміз не?

Іскерлік ойындар іс-әрекеттің түрлі салаларында мамандарды болашақ кәсіптеріне бейімдеу барысында қолданылады. Бұл аталған оқыту әдісінің тиімділігімен және нәтижелілігімен түсіндіріледі. Іскерлік ойындар оқытудың жаңа әдісі ретінде бұрыннан таныс дәстүрлі әдістерден өзгешелігімен ерекшеленеді.

В.Я.Платов іскерлік ойындардың төмендегіше ерекшеліктерін көрсетеді:

1) Іскерлік ойындарды қолдану барысында оқыту әрекеті жетекші мен мамандардың шынайы практикалық іс-әрекетіне көп жақындайды.

2) Іскерлік ойын оқытудың ойын әдісі болып табылады. Ойынға қатысушылардың бәрі белгілі бір рөлді орындайды және өзінің рөліне байланыстыра отырып, жетекші шешімдерді қабылдайды. Ал барлық рөлдердің қызығушылықтары бірдей болмайтындығы белгілі, сондықтан да ойыншылар бір-біріне қарама-қайшы шешімдерді қабылдайды.

3) Іскерлік ойын оқытудың топтық әдісіне жатады. Іскерлік ойындарда шешімдер топпен бірге қабылданады. Топтық көзқарас өзінің тобын қорғау кезінде де, сол сияқты басқа топтардың көзқарастарын сынау үстінде де қалыптасады.

4) Іскерлік ойындарда арнайы әдістер арқылы ойыншылардың эмоциональдық көңіл-күйі тудырылады, яғни “жетекші эмоциональдық күш”. Іскерлік ойындағы жетекші эмоциональдық күштің жүзеге асырылуы оқыту барысын белсенді етеді және күшейтеді [4, 4].

Ойын барысында үйренушілер шындыққа жақын іс-әрекеттік тәжірибе жинақтайды. Міне, ойынның негізгі құндылығы да осында жатыр. Ол өзіндік тәжірибесі арқылы үйренуге мүмкіндік береді. Іскерлік ойын барысында үйренушілердің қажетті білімді ала білу және жүйелей білу, оларды қайта бейнелеу сияқты дағдылары қалыптасады, ал ең бастысы, оларды нақты өмірге, кәсіби жағдаяттарға тәжірибеде, шынайы кәсіби іс-әрекетке жақындатады.

Дәріс, семинар, тәжірибелік сабақ сияқты оқытудың дәстүрлі түрлерінде үйренушілер бір-бірімен қарым-қатынас жасамайды, өзара пікірлесу мүмкіндіктеріне ие болмайды. Үйренушілер тек тапсырылған жадығатты қайталайды. Бұл жерде жадығатты механикалық түрде қайта бейнелеу ғана жүріп өтеді, ол үйренушілердің белсенділігін төмендетеді және бір затқа деген қызығушылығын жояды. Осының нәтижесінде үйренушілер оқу орнын нақты өмірдегі кездесетін жағдаяттарға еш дайындалмаған күйде бітіреді. Сондықтан да оқытудың дәстүрлі әдіс-тәсілдері маманданған қызметкерлерді дайындауда төмендегіше көптеген мәселелерді шеше алмайды; атап айтсақ:

– үйренушілерге науқас адамдармен әлеуметтік қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру;

– кәсіби іс-әрекет барысында әрбір медициналық препараттың баламасын дұрыс әрі тез таба білу;

– қажетті фармацевтикалық білімді жүйелей білу мен қабылдау, оларды қайта бейнелеу және нақты өмір мен кәсіби жағдаяттарға жақындату;

– медициналық ой-өрісін кеңейту және үйренушілердің сөздік қорын фармацевтикалық терминдермен байыту;

– өңделген фармацевтикалық терминологияны белсенді сөйлеу әрекетінде жоғары тиімділікпен қолдану.

Жоғарыда көрсетілген икем-дағдыларды үйренушілер бойында қалыптастыру тек жоғары белсенділікті дамыту әдістерінің бірі саналатын іскерлік ойындар арқылы жүзеге асады. Бұған В.Я.Платовтың ой-пікірі нақты дәлел бола алады: “дәріс түрінде ұсынған жадығаттағы ақпараттың 20 %-ы ғана игерілетін болса, ал іскерлік ойында 90 %-ы игеріледі. Іскерлік ойындарды оқу орындарында кеңінен қолдану жадығатты игеруде көп уақытты да үнемдейді, оның тиімділігі сол әдеттегі уақыттан 30-50% -ды үнемдей алатындығымызда” [4, 4-5].

Бұл айтылғандардан іскерлік ойындар оқытудың белсенді әдісі дегенді айта аламыз. Қазіргі кезеңде медицина мамандығына қойылар талап та өзгерді. Бұл тек дәрі-дәрмек туралы заңды жатқа білетін маман емес, сонымен қатар көптеген, іскерлік қарым-қатынас дағдылары, науқас адамдарға медициналық препараттарды таңдауда сауатты кеңес беру, дәрі-дәрмекті қолдану әдістерін түсіндіру тәрізді іскерлік қасиеттерді бойына дарытқан фармацевт маманы. Аталған қасиеттерді бойына дарытқан фармацевт маманына сұраныстың көп болатыны да белгілі. Қазіргі нарықтық экономика кезеңінде өз ісінің шынайы фармацевт мамандары ғана үлкен жетістіктерге жетуде.

Бұл іскерлік қасиеттердің барлығы фармацевт қызметкерлеріне медицина колледжіндегі білім арқылы қалыптасуы керек. Үйренуші қажетті кәсіби біліммен қаруланған болуы қажет және психологиялық жақтан өзінің болашақ мамандығына дайын болуы қажет. Ал бұл тұста іскерлік ойындар көп көмектеседі.

С.П.Цуркан мен Н.В.Усованың тұжырымдауынша, “іскерлік ойындар (сол уақыттың ішінде) аз көлемдегі жадығатты ұсынады, бірақ оның берік түрде игерілуін және терминдердің де, игерілетін білімнің жүйелілігінің де оң қабылдануын қамтамасыз етеді. Сапалы ұйымдастырылған іскерлік ойынды кез келген оқытушы өз сабағында ұтымды қолдана алады” [5, 3].

Іскерлік ойынның барысында көбіне кәсіби өмірдегі туындап отыратын белгілі бір жағдайлар ойналады. Үйренушілер бір рөлді орындау арқылы туындаған бір мәселені шешуде өзінің бар білімін ашып көрсетеді. Іскерлік ойын оларды жаулап алады, аз ғана уақыт ішінде нақты бір шешімге келуді талап етеді, қажетті нәтижеге жетуді қажет етеді. Осылармен қатар болашақ фармацевт мамандарын шынайы өмірге психологиялық жақтан дайындау жүріп жатады. Ойын барысында үйренушілер дәріханалар келушілерімен іскерлік қарым-қатынасты жүргізу дағдыларын қалыптастырады. Болашақта кәсіби деңгейге жеткен уақытта оларда дәріханалар келушілерімен қарым-қатынас жасау кезінде ешбір психологиялық келеңсіздіктер туындамайды.

Рөлдік ойын қатысымдық технологияны иемденеді, ол үйренушілердің медициналық дәрі-дәрмек анықтамасымен жұмыс істеу дағдыларын дамытады, тәжірибелік сабақтарда қарым-қатынас жасауына жағдай жасайды және уәждемені жоғарылатады. Іскерлік ойын фармацевтикалық терминдерді игертуге арналған барлық жұмыс түрлерінде қолданыла береді: медициналық лексиканы, дайын оралымдарды өңдеу, фармацевтикалық терминдерді орынды жерінде және іс-әрекетке сай қолдану.

“Тиімді іскерлік ойындар үйренуші белсенді жеке тұлғаның орнын басатын және шығармашылық тұлға ретінде кең түрде ашылуына жағдай жасайды”, – дейді В.Н.Антонец пен Л.А.Криворотько [6, 15]. Ғалымдар өз тәжірибесіне сүйене келе, іскерлік ойындарды колледждерде қолдану оқыту барысының тиімділігін арттыратындығын айтады. Көпқырлы тестілеулер іскерлік ойындардың қолданылуының қажеттігін байқататын мынадай көрсеткіштерді берді, бұлар “жүз пайызды сабаққа қатысу, өзіндік тәртіпке салу, жоғары дәрежедегі назар және ұзақ мерзімді жұмысқа қабілеттілік” [6, 5].

Қорыта келгенде, фармация пәндері бойынша жүргізілетін сабақтарда іскерлік ойындар маманданған қызметкерлерді дайындауда төмендегіше көптеген мәселелерді шеше алады, атап айтсақ:

– үйренушілерде әлеуметтік қарым-қатынас дағдыларын қалыптастырады;

– үйренушілердің ойын барысында шығарған шешімдеріне талдау жасауға мүмкіндік береді;

– болашақ фармацевт маманы кәсіби, обьективті шешімдерді қабылдауға үйренеді;

– науқас адамдарға медициналық препараттарды таңдауда сауатты кеңес беруге дағдыланады;

дәрі-дәрмекті қолдану әдістерін түсіндіру тәрізді іскерлік қасиеттерді бойына дарытқан фармацевт маманы қалыптасады.

Жоғарыда айтылғандай, жаңаша жаңғыртып оқыту әдістемесі медицина саласындағы бәсекеге қабілетті білімді әрі білікті медицина мамандарын даярлаудың мақсатын іске асырады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений в системе образования. – Алматы: Ғылым, 2001. – 296 с.
Эльконин Д.Б. Психология игры. – М.: Наука, 1978. – 120 с.
Люшер М. Сигналы личности: ролевые игры и их мотивы. – Воронеж: Знание, 1993. – 160 с.
Платов В.Я. Деловые игры: разработка, организация, проведение. – М.: Профиздат, 1991. – 192 с.
Цуркан С.П., Усова Н.В. Комплекс деловых игр. //Деловые игры и методы активного обучения. Межвузовский сб. научных трудов. Ч ІІ. – Челябинск, 1993. – С. 3-7.
Антонец В.Н., Криворотько Л.А. Деловые игры – существенная часть учебного процесса //Деловые игры и методы активного обучения. Межвузовский сб. научных трудов. – Челябинск: ЧГТУ, 1993. – Ч І. – С. 3-5.