8 класс
БИРИНЧИ тапшурув
Текстде язылмай къалгъан гьарпланы ва токътав белгилени таблицада санавланы тюбюне языгъыз. Таблицаны толтурагъанда шулай белгилени къоллагъыз: къошулуп языла буса /, дефис языла буса -, айры языла буса, бир зат да язмайсыз.
Мердешли юрт тав_1 арадагъы къысы…2 гъа сыйынгъан. «Бизин юртубуз ерден эсе к…3 кге ювукъ» дей бола тамазалар. Тек тавланы башына къарагъан_4 да, «воллагь биз ерде экенбиз» дей. Неге тюгюл_5 де_6 бу юртну уьч янын къуршагъан оьктем тавлар_7 оьзлени бийиклиги булан_8 юртну оьр_9 де ерлешгенлигин_10 де билинме къоймай. Тавланы бийик башлары: «Биз не къыйынгъа_11 да_12 ёкълукъгъа_13 да_14 чарасызлыкъгъа_15 да чыдагъанбыз_16 уьстюн_17 де гелгенбиз!» - дейген йимик_18 юртлуланы оьрлю…19 леге чакъыра_20 къоччакълыкълагъа ру…21 ландыра.
Юрт…22 а тагъылгъан ат_23 да негьакъ тюгюл. Бу юрт…24 а хас адатлар на…25 лулардан на…26 лулагъа гёче геле. Тавланы атларыны_27 да маъналары бар. Темир_28 къазыкъдагъысына Йылытав дей. Нечакъы гючлю ел_29 де ону «там_30 ташындан» оьтмей. Ону къаршысы…31 дагъы тавну бетин_32 де Арслан_33 юрт ерлешген. Биревню уьйлерини къал…34 ысы башгъасыны абзары болагъан кюй_35 де ишленген биналары булангъы_36 шо юртну арслан_37 къаплан булан тенглешдире. Шолай гючлю болмаса_38 тав_39 бетде яшав къурмагъа тынч тюгюл. Тавгъа_40 да юртну аты берилген. Къатты_41 чыдамлы_42 къоччакъ адамгъа мердешлилер Арслан_43 тавну йимик дейлер.
Лап бийик тёбеси булангъысы _44 Ала_45 тав. Ону тик башы яйны ял…46 ав гюнлерин_47 де_48 де ап_49 акъ бола. Таза жувулуп_50 арив тют…51 лген акъ юнге ошашлы булутлардан оьтеген гюн_52 шавлалар тавну тёбесин инжи минча…53 лагъа ошатып йыртыллатса_54 да_55 къалын къар къатлавну_56 чу иритме гючю чатмай. Гюн артылгъан сонг къара…57 ылыкъгъа батылагъан юртну яры…58 ландырма алгъасайгъан …59 лдузлар булан уьчешеген йимик г…60 рюнеген шо «инжи минчакълар» гечелик_61 де лым_62 лым этип йыртыллай_63 айлана я…64 ны безендире.
Ала_65 тавну орта боюндагъы тыгъыс оьсеген тереклери булангъы_66 гьатта гюндюзлер_67 де_68 де ичи къап_69 къарангы болагъан_70 агъачлыкъ арек…71 ен къараса бармакъдагъы …72 зюкню яртысы йимик гёрюне. Ондан тюп_73 де_74 уллу денгизни юва…75 сувуна ошайгъан отла…76 лукълар ерлешген. Адамны тобу…77 уна гелеген яшыллыкъ_78 да эркинликден гененип_79 атылып_80 атылып ойна…81 лайгъан къой_82 къозулар гёргенлени къуван…83 ыра.
Ала_84 тав_85 да, Арслан_86 тав_87 да бир_88 бири булан къошулагьан ер_89 де анакъ бар. Ол эшиксиз_90 терезесиз уьй йимик. Къалкъысы_91 тамлары буздан ишленген. Огъар Бузлу_92 юрек деп ат тагъылгъан. Бузлу_93 юрек болмагъан эди буса_94 Ала_95 тавну тюбюн_96 де бокъурап чыгъагъан суву булангъы Боранлы булакъ_97 да болмас эди. Шо булакъны сувун_98 да къолунгну бир минут
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
сакълап бол гьали_
99 бузлап_
100 жансыз затгъа айланажакъ.
ЭКИНЧИ тапшурув
1. Къайсы сыдрадагъы сёзлерде авазланы санаву гьапрлардан эсе артыкъ?
А. Къомуз, сюлюк, намаз;
Б. Биябур, гёзет, акъсакъ;
В. Ябалакъ, юмурукъ, ёрукъ;
Г. Ётел, гоган, къозу.
2. Къайсы сёзде узакъ [къ] аваз эшитиле?
А . Окъуранмакъ; Б. Къозукъулакъ; В. Порсукъ; Г. Топуракъгъа.
3 . Къайсы сёзню тизими шу схемагъа къыйыша:
А. Къойчулукъну;
Б. Агъачлыкъдагъылар;
В. Усталыкъгъа;
Г. Къанатындан.
4. Къайсы сёз бир тамурлу гьисапланмай?
А. Савсуз;
Б. Савлукъ;
В. Савунда (абурламакъ);
Г. Савун (сют).
5. Къайсы сыдрадагъы бары да сёзлер къошулуп языла?
А. Учсуз (къырыйсыз), бийик (сув), боппо (бош);
Б. Бёт (тебен), къара (явуз), шанжал (тегенек);
В. Къатын (тузлукъ), гьар (бир), ата (баба);
Г. Гьар (ким), тели (жибин), кьызыл (ала).
6. Къайсы мисалда атлыкъ еслик гелишде къоллангъан?
А. Юрекни сырлары;
Б. Къапуну бегитмек;
В. Китапны ачдым ;
Г. Хабарны билдирди.
7. Къайсы мисалда сыпатлыкъ ишликден этилген?
А. Ачувлу;
Б. Къырдагъы;
В. Гючсюз;
Г. Макътанчыкъ.
8. Къайсы сыдрадагъы бары да ишликлер къалым?
А. Шагьарда тувмакъ, юреги ярылды, дорбаны толтурмакъ;
Б. Тахда юхлай, оьрге атыла, машинге минмек;
В. Уьй къурмакъ, бав тазалайман, ашын ашай;
Г. Шанжалда олтурмакъ, китап язмакъ, уллуланы абурламакъ.
9. Къайсы сыдрадагъы бары да сёзлер къошма гьаллыкълар?
А. Бир керен, эсен-аман, гьавайын;
Б. Былтыр, шо арада, гече;
В. Тюртюп-согъуп, янгыз, гьабас;
Г. Шоссагьат, бирдагъы, аз-кёп.
Къайсы жумлада сонг тиркевючню къуллугъун кюте?
А. Сонггъа къойгъан, онг болмас;
Б. Бугюнден сонг айрылмажакъ къурдашларбаз;
В. Башлап языв ишлени этейик, сонг охурбуз;
Г. Сен барып тур, биз сонг гелербиз;
Жаваплар учун таблица
УЬЧЮНЧЮ ТАПШУРУВ
«Мени Ватаным» деген темагъа сочинение язмакъ.