Экология және адамзат

Сыныбы: 10 «Ә»

Мақсаты: Табиғатты қорғау, экологиялық тәрбие негіздерін қалыптастыру

Білімділік: Қоршаған ортаның сапасы және ластануы туралы, сыртқы ортаның барлық факторларының бір-біріне байланыстылығы, оның ішінде біз және табиғат байланыстылығын білуге үйрету;

Дамытушылық:Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын, белсенділігін арттыру, өз бетімен жұмысқа дағдылануға, өзін-өзі тануға, тіл мәнерін, ой-өрісін дамытуға бейімдеу.

Тәрбиелік: Табиғатты қорғай алатын адамгершілігі мол, ізгілікті, мәдениетті ұрпақ тәрбиелеу

Көрнекілігі: Табиғат туралы қанатты сөздер,жағдаяттар, слайдтар, түрлі суреттер, мақал мәтелдер.

Сабақтың әдіс-тәсілдер:сұрақ-жауап, талдау, түсіндіру, топпен жұмыс.

Тәрбие сағатының түрі: Ойбөлісу, танымдық сағат.

Ұйымдастыру кезеңі:

І. Кіріспе сөз:

Қазіргі кезеңде адам мен қоршаған ортаның қарым-қатынасы күрделене түскені мәлім. Жер шарындағы халық санының жедел өсуі мен өндіргіш күштердің күрт дамуы адамның табиғатқа ықпалын күшейтті.

Әсіресе ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап, адаммен табиғат арасында жаңа жағдай қалыптасты. Адамзат қажетті шикізатқа сұраныс материалдық өндірістің көлемін арттырады. Жер қойнауы мен мұхит байлығы жедел игеріле бастады.

" Табиғатқа бағынбаймыз, оны өз игілігімізге айналдырып тартып аламыз", деген көзқарас қалыптасты.Мұның барлығы жер бетіндегІ тіршілікке тигізетін әсері табиғаттың өзіне тән құбылыстардан- табиғи өзгеріс пен жел, су тасқыны, жер сілкінісі әсерінен әлдеқайда түсті.

Республика аумағын бірнеше экологиялық аудандар тобына бөлуге болады.

- Экологиялық жағдайы нашар аудандар: ядролық полигон, Арал маңы, мұнай-газ, металлургия, көмір кен орындары, өнеркәсіптік қалалар.

- Экологиялық жағдайы орташа аудандар.

- Экологиялық жағдайы салыстырмалы жақсы аудандар.

Қазақстанның экологиялық ахуалы нашар аймақтары: Арал, Каспий, Балқаш. Еліміз табиғат байлықтарын дұрыс пайдалану мәселесіне зор көңіл бөліп, 1918 жылдың өзінде-ақ табиғатты қорғайтын арнаулы комитет ұйымдастырылады. Соның нәтижесінде табиғат байлықтарын дұрыс пайдалануға және қорғауға бағытталған алғашқы заңдар қабылданды.

Көкшетау, Іле, Жоңғар- Алатауы, Алтай Қазақстандағы маңызды рекреациялық аудандарға жатады.

1962 жылы 16 маусымда Қазақ КСР жоғары кеңесі "Президиумінің", "Қазақстанның табиғатын қорғау" туралы жарлығы шықты. Жарлықта пайдалы қазбалары, суды ормандар мен құстарды, атмосфералық ауаны, топырақты сирек ландшафтылар және т.б. қорғау қарастырылды. 

ІІ. Негізгі бөлім.

Сынып оқушылары 4 топқа бөлінеді. Оқушыларға берілген постер парақтары бойынша өз топ аттарын, тірек-сызба, т.б. арқылы қорғайды.

І-топ. «ЮНИДО» халықаралық өнеркәсіпті дамыту ұйымы. Негізгі мақсаты әр мемлекеттің индустриалды дамуын қамтамасыз теі. Ғаламдық пробемаларға алып келмей жолдарын шешу.

ІІ-топ. «ЮНЕП» - БҰҰ-ның қоршаған орта жөніндегі бағдарламасын іске асырушы ұйым.

ІІІ-топ. «Гринпис» - халықаралық ұйымының негізгі мақсаты ғаламдық экологиялық мәселелерді шеше отырып, соған биліктің назарын аударту болып табылады.

ІV-топ. “МАГАТЭ” ұйымының негізгі мақсаты – халықаралық қауіпсіз тіршілікті қамтамасыз ету болып табылады. Атом энергиясын бейбіт мақсатта қолдану. (8 минут)

1-тапсырма. Төрт топқа төрт тақырып беріледі. Топтар сол бойынша постер құрады.

1. “Табиғаттың пайдалы қазбалары”;

2. “Біздің еліміздегі және шет мемлекеттердегі көрікті жерлер”;

3. “Табиғи апаттың түрлері және олардан келер қатерлер”;

4. “Өнеркәсіптік қалдықтардан құтылу жолдары” (15минут)

2-тапсырма. “Жұмбақтардың жауабын тап!”.

1. Кім түнімен мазалап,

Терезені ұрады.

Өлең айтып,ән шырқап,

Тербетіліп тұрады. (Жаңбыр)

1. Көтеріп орман-тоғай, тастың бәрін,

Жапанда шөгіп жатыр үлкен нарың. (Тау)

1. Қарасаң көзге көрінбес,

Балтамен шапсаң білінбес. (Ауа)

1. Күндіз тығылады,

Түнде қыдырады. (Жұлдыз)

1. Шаңнан көйлек киген, дөңгелене билейді.

Шөп-шаламды,қоқысты жинай алып көкке ұшып кетеді. (Құйын)

1. Теңізбен жүріп-жүріп

Жағаға келіп құлайды. (Толқын)

1. Еш жерге тұрақтамайды,

Ол жоқта жер құрғайды.(Су) (6минут)

3-тапсырма. Сергіту сәті.

4-тапсырма. «Сиқырлы сұрақтар» кезеңі бойынша топ оқушыларына қорытынды сұрақтар жасырылады.

1. Қазақстанда неше мемлекеттік қорық бар?

9 қорық бар

2. Арал теңізі неге тартылды шағын мәлімет болса ?

3. Қазақстанның тауларын атаңыздар?

( Алтай , Тарбағатай, Сауыр, Жоңғар Іле Алатауы)

4. Бүгінде жер бетінде қандай мәселе өзекті болып тұр ?

( Экология мәселесі)

5. Экологтердің пайымдауынша, бұл қала еліміздегі ауа кеңістігі ең көп ластанған қала болып саналады. Ауа кеңістігінің адам ағзасына аса зиянды ауыр түсті металлдармен ластануына қаладағы қорғасын - мырыш, полиметалл комбинаттары тікелей қатысты деп есептеледі. Қала орналасқан тұстағы түсті металл қорлары мен су энергиясы өнеркәсіптің бұл түрін дамытуға мүмкіндік береді. Бұл қай қала? (Өскемен)

6. Бұл өңірде экологиялық ахуал барған сайын ушығуда. Мұнда қоршаған ортаны бүлдіретін 2000-ға жуық кәсіпорын бар, облыс бойынша жылына ауаға 112 млн 5 мың тонна зиянды қалдық таратады. Оның 2 млн 275 мың тонна сыра диоактивті екені анық. Бұл қала шығыста орналасқан. Бұл қай қала? (Семей)

7. Бұл қалада пайдалы кен орны пайдаланады. 140 млн м³ тақырланған, ал бұндай тақырланған жерлер жылына 7 млн м³ ұлғаяды. Бұл қала Орталық Қазақстан орналасқан, ауаға зиянды заттарды шығарудан республика бойынша 5 орынды алады. Облыс бойынша 3 орындағы, жасы жарты ғасырға тең қала. (Жезқазған)

8. Егер болашақтағы профессиянызды экологиямен байланыстырып жатсаңыз ең алдымен қандай мәселені қолға алар едіңіз?

ІІІ.Қорытынды

Қорыта келгенде, адамның табиғатсыз тіршілік ете алмайтынына көз жеткіздік қой дейміз. Табиғатты сүйе білу үшін табиғат туралы мол білу керек. Ал мол білім — кітапта, әр пәнді жақсы оқуда. Қашанда табиғатқа қамқорлық керек. Оған қалай болса, солай қарайтын адамдар қайда да болса кездеседі. Мысалы: сөндірілмей тастал ған шырпы, темекі тұқымы жайқалып тұрған орман тоғайды құртып жіберуі мүмкін. Ал бір, ағаштың өсуіне қаншама көп жылдар керек екендігін біз білеміз. Мұндай жағымсыз қылықтардан өзімізді аулақ ұстайық, табиғатты аялайық! Табиғатты сүйе білмеген, туған жерін, елін-де сүйе алмайды.