Саба?ты? та?ырыбы: ??ра? ??рау
Саба?ты? ма?саты: ??ра? ??рау ?дісін ?йрету,??ра?ты? т?рлерімен танысу.
Білімділік: ??ра?ты? т?рмысымызда?ы алатын орны жайлы білім беру, жалпы ??ра? к?рпені? ?ажеттілігіне то?талу.
Дамытушылы?: ??ра? ?нерін жетілдіру, дамытуды ?йрету.
Т?рбиелік: ??ра? ??рау ?нері ар?ылы ?ыз баланы ?семдікке, кез-келген затты ?июластыра білуге, ?немділікке т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: Сараманды? саба?
П?наралы? байланыс: Геометрия, сызу, математика, тарих, бейнелеу ?нері.
Саба?ты? к?рнекілігі: интерактивті та?та, ??ра?ты? т?рлі ?лгілері, т?рлі маталар, т?рлі-т?сті ?а?аздар, ?айшы, бор, ?лшегіш, ине, жіп, д?птер, ?алам т.б.
Саба?ты? ?дісі: зерттеу, ж?йелеу, т?сіндіру,с?ра?-жауап
Саба?ты? барысы:
І.?йымдастыру кезе?і.
а) Саба??а ?атыспа?ан о?ушыларды белгілеу.
?) Саба??а дайынды?ын тексеру ??ралдарын толы?тыру.
б) ?ауіпсіздік ережелерін са?тау.
в) Ба?алау бетшесін таныстыру.
ІІ.?ткен саба?ты ?айталау. «Алтын ?а?па» ойыны ар?ылы с?ра?тар?а жауап беру.Санды?ты? ішінен ??ра?ты? суреті шы?ады.
IIІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру
а) шы?у тарихы;
?) ??ра? т?рлері;
б) ?олданылуы;
в) ??ра? ??рау ?дісі;
??ра? дегеніміз не? Бізді? ?аза? тілінде ??ра? с?зіні? екі ма?ынасы бар. Біріншісі, к?лді? жа?асында ?сетін ?сімдікті ??ра? десек, екіншіден, мата ?иындысынан жасалатын б?йымды ??ра? дейді. Я?ни, ??ра? дегеніміз шы?ынсыз ?нім жасауды? бір т?рі. Негізінен ??ра?ты? 200-ден аса т?рі бар. Соны? ішіндегі т?ртб?рыш, сегіз сай, м?йіз ??ра?, ?иы?ша ??ра?, ?шб?рыш, а??у, шахмат, торк?з, г?л ??ра?ы, майда ??ра?ы, ж?лдызша ??ра?ы ел ішінде ке?інен тара?ан.
??ра? ??рау ?ол?нерді? ерекше бір т?рі. Б?рын?ы кезден-а? ?аза?тар тілім-тілім маталарды ??рап киім, к?рпе, т?рмыс?а ?ажетті т?рлі д?ниелерді жасайтын. ??ра? жабды?тар тек ?демілік ?шін ?ана жасал?ан емес. Ертеден си?ырлы к?штерге сенетін ?аза?тар ??ра?тан тігілген заттар да оны? иесін тіл-к?зден са?тап, ?йіне ба?ыт алып келетіндігіне сенген. Ал е? бастысы, ??ра?-??ра? б?йымдар отбасыны? татулы?ын са?тап, ру мен ру, тайпа мен тайпа арасында?ы адамдарды? бірлігін ны?айтатынды?ына нан?ан.
??ра? ??рау екі ма?сатты к?здейді.
Біріншіден, мата ?иындыларын іске ??сату, к?деге жарату, я?ни адам ?немділікке ?йренеді.
Екіншіден, ?лкен с?нділікпен мата ?иындыларынан ?рт?рлі пішінді жасай отырып, ?июластырып, жасты?, к?рпе, к?рпешелер тігу. Жалпы ??ра?ты? бірнеше т?рі бар: ботак?з, шатырг?л, сегізжапыра?, тырна?атар, майда ??ра?, а??у, ?ыз?алда?, ?айшы т. б. Матаны? ?йлесімділігіне, ?июласу ?рнегіне ?арай ??ра?ты мынадай топтар?а б?леді.
??ра? – мата ?алды?тарынан жасалатын ?й б?йымыны? бірі. Кез келген халы?ты? ??мырнамалы? саба?тасты?ыны? берік болуына сол халы?ты? м?дениеті, тарихы, ?нері ?лкен ?серін тигізеді.
?ресі биік, ?рісі ке? ?аза? хал?ыны? ?арапайым ?рі бірегей ??ра? ??рау ?нері ерте заманда пайда бол?ан. Киіз ?йді? ішін ?спеттегенде де, к?рпе-жасты?ын ?рлегенде де ??ра?тарды келістіріп ?олдана білген.
??ра? ??рау т?сілі маталарды? ?алды?ын к?деге жарату негізінде пайда бол?ан. ?олынан іс келетін шебер ?йелдер к?рпеден бастап, кеудешеге дейінгі б?йымдарды ??ра?пен безендірген. ??ра? ??рау ?шін, е? алдымен, ?ажетті материалдар та?дап алынып, олар т?рі, т?сі, матасына ?арай с?рыпталады, я?ни маталардан бар?ыт, жібек, сиса, с?тен кесінділері жеке-жеке б?лініп алынады. Содан со? т?рлі-т?сті маталар ?иыстырылып тігіледі. Б?л ?ол?нерді? негізі ?рт?рлі символдармен де байланысты. М?селен, ?шб?рыш ??ра?ыны? м?ні ?лемдегі ?ш д?ниені ?штастыру екен, я?ни ?шб?рыш – су, жер, ауа – ?ш ?аламны? белгісі. Б?л ??ра?ты? ма?ынасы – ?аламды? тепе-те?дік пен т?тасты?. Бал арасыны? ?ясы негізінде «Алты таба?» ??ра?ы пайда бол?ан. Ма?ынасы, т?ттілік пен молшылы?ты білдіреді. Сонымен ?атар ??ра? ?нері ар?ылы жануар, ??с бейнелерін де мата бетіне салу?а болады екен. Бая?ы Са? заманынан бастап, ?мір ??былыстарын ?ол?нер ар?ылы к?рсетуге машы?тан?ан к?шпелілерді? ?ол?нер д?ст?ріні? нысанды? м?ні бар. Сол кездегі «ж?п», «су» секілді ма?ыналы ою-?рнектер к?ні б?гінге дейін ?з м?н-ма?ынасын жо?алтпады. Б?гінде ??ра? ?ол?нерінде ?олданылып ж?рген «су символы» деп ??ра? ??рау ?ол?нерінде ж?ргізілетін бір т?сті матадан кесіліп алын?ан жі?ішке жола?ты айтады. Тіпті ата-бабамыз ?ар?аны «т??ірді? елшісі» деп ?асиет т?тып, тас?а ?ашап суретін сал?ан.
?ашанда ?демілік пен с?лулы??а ??штар ата-бабамыз ?затыл?ан ?ызды? артынан жасау апар?анда махаббат нышаны ретінде «А??у ??ра?» к?рпесін апар?ан. Сонымен ?атар, ??ра?пен т?рмыс?а ?ажетті ?рт?рлі заттарды безендіруге де м?мкіндік мол. О?ан зат салатын ?рт?рлі ?оржындарды, ?ыз-келіншектерге арнал?ан б?йымдарды, к?нделікті ?олданыста?ы жасты?, ая??ап, ?ол?апшы?, ?иы? сырма?ты жат?ызу?а болады. ??ра? ??рау ?шін арнайы ?ам?а, ша?и, шыт, тібен, боя?, насар, ма?пал, ?ыжым секілді маталар ?олданылады.
?она?ын т?рге шы?аратын хал?ымыз ??ра? к?рпесін т?рге т?сеген. Ол – сыйласты?ты? белгісі. Д?ниедегі ?рбір зат майда б?лшектерден ??ралады. Сол секілді ?р ?йде ??ра?тан жасал?ан б?йымны? болуы отбасыны? берекесі мен ынтыма?ын ??райды. Тіпті бізді? ?желеріміз ерте кезде балалары ?ліп то?тама?ан отбасыларды? ?йін «тіл-к?зден аман болсын» деп ырымдап, «?ыры? ??ра?» ??рап, баласын со?ан ора?ан екен.
??ра? ??рау ?ол?нерімен кез келген адам айналыса алмайды. ?йткені б?л ?ол?нерді? де ?з ?иынды?ы бар. Алдымен, ?нерді т?сінетін, ?ш?ыр ой мен бояу сырын білетін танымы бар адам ?ана істі? к?зін таба біледі. Сондай-а? т?с пен т?сті с?йкестендіру аса жо?ары шеберлікті ?ажет етеді. ??ра? ?нерімен айналысуды? пайдасы – адамды шыдамдылы??а, ?немділікке, т?зімділік пен сабырлылы??а, тазалы? пен ?семдікке баулып, жан д?ниесін байытып, ой-?рісін ке?ейтеді. Ерте заманда ?ыз балалар кішкентайынан ??ра? ??рауды біліп, ?йренуге тиіс бол?ан. ?азіргі кезде б?л ?ол?нерді ісмер ?ыз-келіншектер мен к?нек?з ?желеріміз ?ана ермек ?ылады.
?аза?ты? д?ст?рінде бар осынау ?ол?нер т?рін ?лем елдеріні? біразы ?олданады екен. М?селен, ??ра? ?нерін орыстар «лоскутное шитье», жапонды?тар «сашика», ал а?ылшындар «почворк» дейтін к?рінеді.
Ал та??ажайып к?ркемдігімен талайды тамсандыр?ан ?аза?ты? ?ол?нері б?гінгі жа?андан?ан заманда да ?з м?нін жо?алтпай, жал?асын тапса, н?р ?стіне н?р болар еді…
??ра? ??рау техникасы екі ба?ытта дамып келеді:
1.??ра? ??рау (??ра? мозайкасы); 2. Жапсырмалау (аппликация).
??ра?тардан жасал?ан заттар ?зіні? ерекшелігімен, т?стеріні? ?р т?рлі болуымен бізді ?зіне ерекше тартады. ??ра? ??рау технологиясы т?рмыс б?йымдарын дайындауда ?олданылады. ??ра?тан жасал?ан б?йымдар: жасты? тыс, к?рпе (орыс, ?аза?, а?ылшын), дастар?ан, майлы?, ?ста?ыш ?ол?ап, жап?ыш, кілем, дорба, баскиім, киімдер, сувенир немесе аксессуар ретінде –с?нді с?мке, кошелек т.б
Жасалу жолдары:
а ) композициялы? орналасуы, симметрия са?тауы; ? )т?стеріні? ?йлесуі, жарасымды болуы;
б ) ?а?аз?а геометриялы? элементтерін т?сіру, д?рыс ж?не бірдей орналасуын ?ада?алау.
IV. Сараманды? ж?мыс. ?ТЕ еске салу. ?ауіпсіздік ережесі
♦ Инені киімге ?ыстыру?а болмайды.
♦ Инені? жібін тіспен ?зуге болмайды.
♦ Инені жіпсіз тастау?а болмайды.
♦ ?айшыны жолдасы?а ?шкір ?шымен берме.
♦ ?айшыны ойыншы? ретінде пайдалану?а болмайды.
♦ ?тікті м??алімні? р??сатынсыз то??а ?осу?а болмайды.
♦ ?тікті мата т?ріне ?арай ?ыздыру ?ажет.
♦ ?тікті арнайы т?т?асынан ?ста.
♦ Инені ине ?ада?ыш?а шаншы.
♦ ?айшыны ашы? тастама.
Кіріспе н?с?ау.
??рау технологиясы:
1.?андай ?рнекті ??раса? та сол ?рнекті? сызбасын ?а?аз бетіне т?сіріп аламыз.
2. Матаны? т?р т?сіні? ?йлесімділігін аны?тау ?шін оны т?с та?дай отырып, бояп аламыз.
3. Геометриялы? пішінде ?лгі ?а?аз даярлап аламыз да, сол ?а?азды ?лгі етіп, пайдалану ар?ылы, матаны ?а?аз м?лшерімен ?иып аламыз.
4. ?иыл?ан матаны ?рнек бойынша рет-ретімен: ?уелі орта??ы б?лік, содан кейін шеткі б?ліктерді тігіп аламыз.
Біз алдымен б?йымды жасау ?шін ал?аш жобасын сызамыз.
Ал, енді жоба бойынша геометриялы? пішіндерді т?рлі-т?сті ?а?аздан ?иып алып, оларды к?рпеше т?різді ?атырма ?а?аз бетіне д?рыс орналастырып, желімдейміз. Н?тижесінде т?рлі-т?сті ?сем ??ра?тар пайда болады.
Астарды ?ияр алдында матаны жайып ?стіне ??ра?ан б?йымды орналастырамыз. ??ра? жиегінен жиектеп сызып, сызы? бойынша ?иып алынады. ?иыл?ан астармен ??ра? б?йымды о? бетімен беттестіріп шетіне 1см тігіс есептеп сызып шы?амыз, сызыл?ан сызы? бойынша к?ктеу керек. Ал ??ра? к?рпешені? арасына ма?та ж?не ж?н салу ?шін бір шетінен 10-15см тігілмеген жер ?алдыру керек. Б?йымны? ашы? жерінен ж?н немесе ма?та салынады. Егер ж?н салатын болса? жа?сылап жуып, тазалап кептіріп алу керек. Кепкен ж?нді т?тіп к?рпеше ішіне тегістеп салу керек. К?рпешені? ж?нін сал?аннан кейін ашы? жерін ішкі тігіспен тігеді. ?лкен к?рпеше болса, к?рпешені? ?стінен ?зыннан тепшіп тігеді.
«Тырна?» ??ра?ын ??растыру?а арнал?ан технологиялы? картаны ?олданып ??ра? ??рау.