Б?гінгі саба?ты? ма?саты ??ра? ??рау ?дісін ме?геру. Халы?ты? ?лт екенін айыратын ?ш негізгі арнасы бар: тіл ?нері, ?ол?нер ж?не саз ?нер. Хал?ымызды? ?ол?нер деп халы? т?рмысында жиі ?олданылатын ?ру, тігу, то?у, м?сіндеу, ??растыру, бейнелеу сия?ты шы?армашылы? жиынты?ын айтамыз. Соларды? ішінде ерте келе жат?ан ?нер, апаларымыз тігетін ??ра? ??рауды? да ?зіндік тарихы бар. Е?і т?рлі матаны бір-бірімен ?иылыстыра тігетін болса?, ?арапайым ?ана ??ра? шы?ады. ??ра? ?р т?рлі матаны? ?иындыларын пайдалану?а болады, ?сіресе ма?та матасынан жасал?ан т?зімді болады, ?рі жуыл?аннан кейін ?ыртыстанбайды. Бар?ыт, шибар?ыт, драп ??ра? ??рау?а ?те ?олайлы, ?рі тиімді. ??ра? ?р т?рлі геометриялы? фи?уралардан т?рады. Б?гін де к?рпе, жасты?, ж?мса? ойыншы?тар, ша?ын к?рпешелер ?р т?рлі естелік б?йымдар жасауда ??ра? ке?інен ?олданылады. ??ра?ты? бірнеше т?рі бар: сегіз жапыра?, ?ыз?алда?, тырна? ?атар, ботаг?з, шырша т.б. осы ??ра?тар сан алуан ?иы?тардан т?рады. ??ра? ??рау кезінде ?ойылатын талап – ол мата б?лшіктерді? симметриялы болуы ж?не матаны? негізгі ж?не ар?ау жіптерін ескеруіміз керек. ??ра??а пайдаланатын мата ж??а, ?алынды?ына ?арай іріктеліп аланады. Матаны ?лгі бойынша ?ию ?шін тігіске кететін ?осымшаны 0,5-1см арты? алып, матаны? шы?ымдылы?ын ескеру керек ж?не т?р ?йлесімділігін ?мытпа?ан ж?н.
Абай атамыз айт?ан бес д?шпанны? бірі – ысырап болса, ?нерді? б?л саласы да сол ысырапшылы??а жол бермейді.
??ра? ??рау эстетикалы? тал?амды ?ажет етеді. Ж?мыс барысында т?с ?йлесімділігі, ?иындыларды? симметриялы?ы, д?л ?иыстыру шеберлікті ?ажет етеді, т?зімделікке баулып, е?бек етуге т?рбелейді.
?шб?рышты немесе шаршы ?иы?тардан жасалатын композиция.
Шаршы ??ра?.
6 немесе 9 ромбы т?різді элементерден пайда болады. Ол ?шін 3 т?сті 9 ромбы т?різдес мата ?иындылары алынады. Олар ?арама-?арсы 2 т?сі ромбы бойынша ?июлатырыла орналастырылады.
Шатыр ??ра?ы.
1 ?атар?а 5 ромбы орналастырылады.
2 ?атар?а 3 ромбы ??растырылады.
3 ?атар?а 1 ромбы т?бесінен орнатады. Міне, осыдан шатыр ??ра?ы пайда болады.
?ш б?рышты ши ??ра?ы.
Екі т?сті мата біра? сызы?тары бірдей екі шаршы ?иып алынады. Екі т?сті б?лек-б?лек етіп 8 ?шб?рыш ?иып аламыз. Енді екі т?сті матаны? 4 ?иы?ын алып ?шб?рыштап келтіреміз, біра? сызы?тары бір біріне жола?ша болып келіп т?ру керек, сонда ши ??ра?ы пайда болады.
Жиек ?рнегі.
3 т?рлі матадан 6 ?шб?рыш ?иып алып, оларды? 2 т?стес ?шб?рышты т?рт б?рыш етіп ??растыру керек, осылай мата т?стерін ?рі т?ртб?рыш ?иы ауыстырып отырамыз, міне солай жиек ?рнегі пайда болады.
Пәнарпалық байланыс: Қазақстан тарихы, бейнелеу өнері, математика, дүниетану.
Сабақтың түрі: дамыта оқыту.
Сабақтың көрнеклігі: дайын құрақ түрлері, суреттер.
Сабаққа қажетті құрал-жабдықтар: мата қалдықтары, қайшы, ине, жіп, қарындаш, сызгыш, қатты қағаз.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі сабақтың мақсаты құрақ құрау әдісін меңгеру. Халықтың ұлт екенін айыратын үш негізгі арнасы бар: тіл өнері, қолөнер және саз өнер. Халқымыздың қолөнер деп халық тұрмысында жиі қолданылатын өру, тігу, тоқу, мүсіндеу, құрастыру, бейнелеу сияқты шығармашылық жиынтығын айтамыз. Солардың ішінде ерте келе жатқан өнер, апаларымыз тігетін құрақ құраудың да өзіндік тарихы бар. Еқі түрлі матаны бір-бірімен қиылыстыра тігетін болсақ, қарапайым ғана құрақ шығады. Құрақ әр түрлі матаның қиындыларын пайдалануға болады, әсіресе мақта матасынан жасалған төзімді болады, әрі жуылғаннан кейін қыртыстанбайды. Барқыт, шибарқыт, драп құрақ құрауға өте қолайлы, әрі тиімді. Құрақ әр түрлі геометриялық фиғуралардан тұрады. Бүгін де көрпе, жастық, жұмсақ ойыншықтар, шағын көрпешелер әр түрлі естелік бұйымдар жасауда құрақ кеңінен қолданылады. Құрақтың бірнеше түрі бар: сегіз жапырақ, қызғалдақ, тырнақ қатар, ботагөз, шырша т.б. осы құрақтар сан алуан қиықтардан тұрады. Құрақ құрау кезінде қойылатын талап – ол мата бөлшіктердің симметриялы болуы және матаның негізгі және арқау жіптерін ескеруіміз керек. Құраққа пайдаланатын мата жұқа, қалындығына қарай іріктеліп аланады. Матаны үлгі бойынша қию үшін тігіске кететін қосымшаны 0,5-1см артық алып, матаның шығымдылығын ескеру керек және түр үйлесімділігін ұмытпаған жөн.
Абай атамыз айтқан бес дұшпанның бірі – ысырап болса, өнердің бұл саласы да сол ысырапшылыққа жол бермейді.
Құрақ құрау эстетикалық талғамды қажет етеді. Жұмыс барысында түс үйлесімділігі, қиындылардың симметриялығы, дәл қиыстыру шеберлікті қажет етеді, төзімделікке баулып, еңбек етуге тәрбелейді.
Үшбұрышты немесе шаршы қиықтардан жасалатын композиция.
Шаршы құрақ.
6 немесе 9 ромбы тәрізді элементерден пайда болады. Ол үшін 3 түсті 9 ромбы тәріздес мата қиындылары алынады. Олар қарама-қарсы 2 түсі ромбы бойынша қиюлатырыла орналастырылады.
Шатыр құрағы.
1 қатарға 5 ромбы орналастырылады.
2 қатарға 3 ромбы құрастырылады.
3 қатарға 1 ромбы төбесінен орнатады. Міне, осыдан шатыр құрағы пайда болады.
Үш бұрышты ши құрағы.
Екі түсті мата бірақ сызықтары бірдей екі шаршы қиып алынады. Екі түсті бөлек-бөлек етіп 8 үшбұрыш қиып аламыз. Енді екі түсті матаның 4 қиығын алып үшбұрыштап келтіреміз, бірақ сызықтары бір біріне жолақша болып келіп тұру керек, сонда ши құрағы пайда болады.
Жиек өрнегі.
3 түрлі матадан 6 үшбұрыш қиып алып, олардың 2 түстес үшбұрышты төрт бұрыш етіп құрастыру керек, осылай мата түстерін әрі төртбұрыш қиы ауыстырып отырамыз, міне солай жиек өрнегі пайда болады.
Қауіпсіздік ережесі:
Жұмыс барысында құрал-жабдықтарды өз орында ұста.
Инені ине шанышқыға түйре.
Қайшыны ашық ұстама.
Жұмыс орында таза ұста.
Сарамандық жұмысты ұйымдастыру.
Сабақты қорытындылау.
Біз бүгінгі сабақтан не үйрендік?
Құрақ неден тұрады.?
Қандай құрақ түрін білесің?
Құрақтың сәнді болуы неге байланысты?
Құрақ құрауға арналған құрал-жабдықтарды атаңдар.
Қиықтарды қалай таңдаймыз?
Оқушылар еңбегін бағалау: оқушылардың жұмысын тексеріп, ережелердің сақталуын, жұмыстың ұқыптылығына қарай бағалау.
