Сан есімдер, оның түрлері

Сабақтың тақырыбы: Сан есімдер, оның түрлері

Сабақтың мақсаты:А) Білімділік:

Сан есім туралы оқушы ұғымын кеңейту,теориялық алған ұғымдарын мысалдар арқылы терең меңгеру, есептік, реттік, дара,  күрделі түрлеріне ажырату.Ә) Дамытушылық:Ой – өрісін кеңейту, танымын арттыра отырып, жылдам ойлауға, пікірін жеткізе алуға, дұрыс шешім қабылдай білуге бағыттау, өз ойын дәлелдей алуға мүмкіндік туғызу.\Б) Тәрбиелік:Балаларды бірлікке, ұйымшылдыққа, ынтымақ пен бірлікке, жолдастыққа, көмек көрсетуге баулу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың типі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Практикалық, көрнекілік (ауызша сөйлеу, сұрақ-жауап).

Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта.

Сабақтың құрылымы:

1. Алғашқы ұйымдастыру.

2. Өткенді еске түсіру.

3. Жаңа сабақты хабарлау (Мұғалімнің түсіндірмесі)

4. Оқулықпен жұмыс, дәптермен жұмыс.

5. Сергіту сәті.

6. Сабақты бекіту. Қорытындылау.

7. Үйге тапсырма беру.

8. 8.     Бағалау.

Алғашқы ұйымдастыру.

—         Сәлеметсіздер ме балалар?!

Ерте тұрып күнде мен,

Терезені ашамын.

Сәлем.-деймін Күнге мен

Шаттық әнге басамын

Айналама қарасам.

Ғажайыптар қаншама

Сан жетпейді санасам

Сәлем.-деймін баршана

—         Бұл нешінші мектеп?

—         Нешінші классыңдар?

—         Мен бір-біріне ұқсайтын бірнеше сұрақ қойдым. Мен қандай сұрақ қойдым?

—         Нешінші? Нешесі?

Сын есім

Ал, осы сұраққа жауап беретін сөз табын қалай атайды?

Сөз                        табы

Етістік

Зат есім

Сан есім

 

Үстеу

Есімдік

Еліктеу сөз

Шылау

Одағай

Осы сөз таптарының :С.е.,З.е,Ет-ді біз білеміз.

-Сан есім З-ң ретін,санын білдіретін сөз табы Есептік	—	Бір,он
Реттік	-ншы;-нші;      -ыншы;-інші	бесінші
Жинақтық	-ау,-еу	алтау
Бөлшектік	—	үштен бір
Болжалдық	-дай;-дей;           -тай;-тей	қырықтай
Топтау		Бес-бестен

 

Құрамына қарай:  Дара, күрделі

Мына сандардың қайсысы дара сан есім, қайсысы күрделі сан есім?:2,9,14,20,29;

—         Дұрыс-ақ

—         Ал, дәптерімізді ашып күннің жадын жазайық.

—         Көркем жазу.

Ж ж жеті,жиырма,жетпіс,жүз

Түсіндіріп кету

—         Барлығымыз тақтадағы өтірік өлеңді 1-жаттығуды оқиық.

50тг  метр     -тен

Еңкеюмен шақ кірдім

100тг        қасқыр-ды өшіккеен

1тг       қозыга бақтырдым.

—         Ал оқулығымыздағы 202 беттегі  1-жаттығумен салыстырайық.

—         Кітаптағы қарамен жазылған сөздерге сұрақ қояйық!

—         Қай сөз табы?

Енді. 2 жаттығуға қарайық.

Мәтінді тақтаға жазу.

Уақыт өлшемі.

Бір жылда  12 ай бар. Бір айда 30 күн, 4 апта болады. Әр аптада 7 тәуік бар. Әр тәулікте 24 сағат, бір сағатта 60 минут бар.

Сергіту сәті

Сағаттың тіліндей иіліп оңға бір.

Сағаттың тіліндей иіліп солға бір.

Сағатқа қарап алып  жаттығу оңай-ақ.

—         3 жаттығу. Мәтінді оқып сан есімнің қай сөзге қатысты екенін айт.

Мәскеу                                                                                              Алматы

4000 шақырым

180-300 жолаушы

 

Бұрын-

12сағ                               8сағ                                3-4сағ

—         Ал, Мәскеу туралы не білесің? Алматы ше?

—         Қазақстанның бұрынғы оңтүстік астанасы.

Біздің Отанымыз – Қазақстан. Аумағы батыстан шығысқа 3000 шақырым, ал солтүстіктен оңтүстікке дейін 1700 шақырым. ҚР-ң жер көлемі жөнінен дүние жүзінде   9-шы орында. Ал ұлттың құрамы әр алуан. Қазақстанда 130-дай ұлт өкілі тұрады. Олардың 52пайызы қазақтар.

Енді 6-шы жаттығудағы адамдар туралы есепжұмбаққа көшейік.

Карта сурет:

Есеп жұмбақты тақтаға жазу.

—         Төлептің  4 ұлы бар. 4 ұлының адам басына бір апа, бір қарындасы бар. Төлептің барлық баласы нешеу?

1ұл  +1апа +1қарындас                       4ұл +1апа +1қарындас

2ұл  +1апа +1қарындас

3ұл  +1апа +1қарындас

4ұл  +1апа +1қарындас

—         Қайсы есептің шешуі дұрыс?

—         Төлептің барлық баласы   12 ма?  6 ма?

—          Бұл жаттығудың авторы А. Байтұрсынов екен. Ол кім еді?

А. Байтұрсынов қазақ тілінен тұңғыш рет «Тіл-құралы» атты оқулық жазды. Ол 3 кітаптан тұрады. Алғашқы кітабы 1914 жылы Орынборда басылып шықты. Онда тіліміздің дыбыстық жүйесіне байланысты жайлар жазылған. Екінші кітабы 1922 жылы Ташкентте басылып шықты. Бұл кітапта қазіргі өтіп жатқан сөз таптары жайында айтылған. Ал үшінші кітабы 1924 жылы Орынборда басылған. Бірақ ол кітап кезінде жоғалып кеткен еді. Арада 60жылдай уақыт өткен соң, бұл еңбек Американың Нью-Иорк университетінің кітапханасынан табылған. Ол кітапта сөйлем мүшелері, сөйлем түрлері туралы баяндалған.

Тақтада жазулы  тұрады! Қағаз таратам

—         Ал енді «Кім жылдам?» ойынын ойнап көрейік.

1 қатар.                                            2 қатар                                   3 қатар

Жеті атаңды біл айдарымен     Септік деген Патшаның       Апта күндері

Жұмыс жасайды.                       7 бірдей ұлы бар                   есіңде ма?

Атасы — бірінші ата                    Бірінші септік-Атау         Дүйсенбі-бірінші күн

Баласы –                                                         -Барыс            Сәрсенбі-

Немересі –                                                      -Табыс            Бейсенбі-

Шөбересі –                                                     -Жатыс           Жұма-

Шөпшек –                                                      -Шығыс          Сенбі-

Немене –                                                        -Көмектес       Жексенбі-

—         Тамаша!

—         Енді тақтадан 5-жаттығуды 1рет дауыстап оқиық, шешуін табайық!

Сан есімге сұрақ қояйық! Қай сөзбен байланысып тұрғанын айтайық.

—         Енді осы жұмбақты тыныс белгілеріне назар аудара отырып, жаттап алайық.

—         Мен осы бетті жабамын. Сендер дәптерлеріңе жазыңдар.

—         Қарындаштарыңды алып көршілеріңді тексере қойыңдар!

—         Ал қазір ішінде сан есімдері бар жұмбақтар жасырамын.

1. Бір алаша төселген,                      2. Басы да екеу,

Екі ауылды жалғайды.                     Аяғы да екеу.  (қайшы)

Өмірінде еш адам                          3.Он-он бесі жиылды,

Оны жинай алмайды.  (жол)           Бір белдікпен буылды.  (сыпыртқы)

4.  Бір үйім бар ақ тас,                        6. Үй ішінде

Есігін ешкім таппас. (жұмыртқа)     Отыз екі батыр

5. Үш-төрт қана тісі бар,                        Кіргендерді

Шөп көтерер күші бар.  (айыр)         Отап турап жатыр  (тіс)

 

—         8-ші жаттығудағы өлеңді мәнерлеп оқиық. 1деген санның орнына бір деген сөзді қосып оқимыз.

1 – Бір

Же1  екен  1қазан:

Ке1  жемді  1қазан

1-ақ  сәтте қойды жеп.

Кү1 етті,

«Тойдым»,-деп.

Естіп 1кез дү1ді

Жағадағы тү1ді

Паналауға жүгірді.

 

Бірқазанның құсының суреті                        Қазанның суреті

 

—         Оқулықтағы тапсырмалар аяқталғанмен, менің дайындаған тапсырмаларым біткен жоқ.

Сабақты бекіту

Мақтап етемін	Өкінішті
Сендердей тәртіпті, білімді класқа сабақ бергенімді мақтан етемін.	Барлығыңды танып біле алмағандығы өкінішті.

1.     …  атасын біле алмаған жетесіз.

Қалып қойған сөз қандай сөз табы?

1. Тоғыз, Тоғызыншы деген сөздер бірдей сұраққа жауап бере ма?

2. Тағы қандай сөз таптарын білесіңдер?

 

Үйге тапсырма .

Күнделіктеріңді ашып үй тапсырмасын жазып алыңдар.

Оқулықтың 202 бетіндегі 4-ші жаттығу. Сан есімдердің  қасына тиісті зат есімдерді қойып жазып, сөйлем құрау және киелі сандарға қатысты байламдар мен Әлемнің жеті кереметін жазып келу.

Бағалау.

Мынау не екенін бәріміз білеміз. Алдарыңдағы  Ол не?  Қайда орналасқан?
Сабақ аяқталды! Сау болыңыздар!