Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
О?т?стік ?аза?стан облысы
Шардара ?аласы
М.Гоький атында?ы жалпы орта мектебі
?аза? тілі мен ?дебиеті п?ніні? м??алімі
Султанова Гулмира Мынбаевна
Саба?ты? та?ырыбы: Сан есім. Дара ж?не к?рделі сан есімдер.
Саба?ты? ма?саты: а) Сан есім туралы т?сінік беру, дара ж?не к?рделі сан есімдерді ажырата білуге ?йрету; с?йлем м?нерлеріне жете к??іл б?лу;
?) Ойлау белсенділігі мен танымды? ?ызы?ушылы?ын дамыту, ой ?орытып на?ты шешім жасата білу, шы?армашылы? ізденістерін арттыру?а ы?пал жасау;
б) ?мір ??былыстарын танып білуге, ?лтты? ?негені бойына сі?іріп, ту?ан хал?ыны? ?нерін с?йіп ?суге баулу, е?бекс?йгіштікке т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: жа?а материалды т?сіндіру
Саба?ты? ?дісі: с?ра?-жауап, ізденіс, баяндау, талдау, т.б.
К?рнекілігі:В.Беспальконы? дамыта о?ыту технологиясына негізделген саба? жоспары, интерактивті та?та, суреттер, сауалнама, перфокарта,т.б.
П?наралы? байланыс: математика, тарих, ?дебиет, ?деп,валеология,география,сурет,т.б
Саба?ты? барысы:
І.?йымдастыру : 1.Сыныпты? саба??а ?атысы.
2. ?й тапсырмасын тексеру (с?ра?тармен ?орытындылау).
ІІ. Жа?а саба? : Сан есім. Дара ж?не к?рделі сан есімдер.
1 «Жа?а саба?ты? ??пиясы» (жа?а саба?ты ме?герту)
- Балалар, б?гін ?арашаны? нешінші ж?лдызы?
- Сендер неше жастасы?дар?
- Нешінші сыныпта о?исы?дар?
- Сыныпта ?анша о?ушы бар?
(26,11,6,32.)
Б?л сандар заттарды? ?андай ма?ыналы? белгілерін аны?тап т?р?
(ретін,м?лшерін,санын)
Б?л сандар зат есімдермен тіркесіп сан есім болып табылады.
(Кесте бойынша саба? т?сіндіру.)
??рамына ?арай дара
(бір т?бірден ??рал?ан негізгі ж?не туынды сан есім) бес, елу, сегізінші к?рделі (екі не одан к?п т?бірлерді? тіркесуі не ?осарлануынан жасал?ан сан есім ) елу бес, ?ш-т?рт
Сан
есім
Затты? санын, ретін,
м?лшерін білдіреді
?анша? Неше?
Нешінші? Нешеу?
Мысалдар:
Б?л Жамбыл жасап отыр то?сан жасты,
То?саннан ?рі кетті, ж?зге де асты.
(Жамбыл)
Ал енді балалар жа?а саба?ты т?сінсек, мына с?уле бойында?ы сандарды ??рамына ?арай ажыратып, бір-бірімен ?осы?дар.
1942 100 5 25 3 30 22 316 20 6 13
Дара:ж?зінші,бесінші,?шінші,отыз, он, жиырма, алты.
К?рделі: мы? то?ыз ж?з ?ыры? екі,жиырма бес, ?ш ж?з он алты, жиырма екі,он ?ш.
Балаларды? жа?а саба?тан ал?ан білімдерін тияна?тау ма?сатында толтыртамын.
?) «Е? жа?сы ойыншы»
-Балалар,ауыз ?дебиеті дегеніміз не? ?андай т?рлерін білеміз?
(-Ма?ал-м?телдер,ж?мба?тар,батырлар жыры, ертегілер,т.б)
-Ендеше,ауыз ?дебиетімізді? бай м?ралары ма?ал-м?телдерде,жа?ылтпаштарда ж?не ж?мба?тарда да сан есімдер бар екен.
Мысалы:Б?гінгі бізді? саба?ымызды? ?раны:
1) Білекті бірді жы?ар,
Білімді мы?ды жы?ар,та?ы ?андай ма?ал-м?телдерді білесі?дер?
2) Ер жігітті? екі с?йлегені-?лгені
3) Жеті атасын білген ер,
Жеті ж?ртты? ?амын жер.
4) Алтау ала болса,ауызда?ы кетеді,
Т?ртеу т?гел болса,т?бедегі келеді.
5) Жеті атасын білмеген жетесіз.
-Келесі ж?мба?тар?а кезекті берейік.Мен сендерге бірнеше ж?мба?тар о?имын,сендер шешуін тауып,сан есімдерді аны?та?дар.
Ж?мба?тар:
1)?ос ?азы?,екі желі,сегіз но?та,
С?йлейді шежіредей адам со?са. (домбыра)
2)К?лемді,?лкен,алып аузын ашып,
Ж?реді он екі ая? ?адам басып.
?р бірінде отыздан барма?ы бар,
??тылмас ешбір адам одан ?ашып. (жыл,он екі ай)
3)Екі тыш?ан бірлесіп кесіп-пішіп береді,
Екеуі бірге ж?рмесе, жо? ?ой бізге керегі. (?айшы)
4)Та?ерте? т?рт ая?ты,
Т?сте екі ая?ты.
Кешке ?ш ая?ты. (адамны? с?билік,жасты?,к?рілік ша?ы)
5)Он к?зі бар ?зінде,
Он саны бар к?зінде.
К?зіне сауса? саласы?,
Жыра?тан хабар аласы?. (телефон)
-Ендігі кезекті жа?ылпаштар?а берейік, мен айт?ан жа?ылтпаштарды ?айталап айтып,с?з ішіндегі сан есімдерді табы?дар.
1)?ш кіші ішік піштім,
Бес ?лкен ішік піштім.
Неше кіші ішік піштім? (3 кіші ішік піштім)
2)Оралдан орал?ан олардан
Омаржан о? к?ріп,
Он б?рік,тор беріп,тон ал?ан.
3)?ыры? ??лып,
?ыры? ??ры?.
??ры? та ?ыры?,
??лып та ?ыры?.
М?тінмен ж?мыс
Арты? болмас білгені?.
1) Ай-жерді? серігі. Ай жер шарынан к?п кіші: диаметрі жа?ынан 4есе дерлік, к?лемі жа?ынан 49 есе кіші. Ай бетінде ысты? к?ндіз 130 градус?а жетеді. Оны? есесіне т?нде минус 170 градус аяз болады.
2)Адам организмінде 300 грамдай т?з бар.Ол т?зды? ?оры термен т.б. шы?арылып, та?ам ??рамында?ы т?збен толы?тырылып отырады.
Адам?а т?улігіне 10-15 грамдай ?ана т?з керек. Одан арты? пайдалану зиян. Арты? т?з гипертония ауруын ?оздырады.
Тапсырма: Осы м?тін ішіндегі сан есімдерді теріп жазып, дара сан есімдер мен к?рделі сан есімдерді аны?та.
2) "Білім мен д?ст?р" сыны ойыны
Осы сандар?а байланысты хал?ымыз ?аза? ??ымында 1,3,5,7,9,40 секілді сандарды? б?рін бір ырым?а негіздеп, киелі деп есептеген. Сонды?тан да мені? ?оятын с?ра?ым осы т??іректі ?амтиды.
1. Жеті ата?ды ата (ата, ?ке, бала, немере, ш?бере, ш?пшек, немене)
2. Хал?ымызды? кие т?т?ан сандарын ата (7,9)
3. ?ш арсызды ата (?й?ы, тама?, к?лкі)
4. Жігітті? ?ш ж?рты (?з ж?рты, ?айын ж?рты, на?ашы ж?рты)
5. Т?рт т?лік (?ой, сиыр, жыл?ы, т?йе)
6. Ер ?аруы бес ?ару (найза, сада?, шо?пар, ?ылыш, айбалта)
7. ?она?ты? т?рт т?рі (арнайы, ?ыдырма, ??дайы, ?ыл?ыма)
8. ?ш б?йтерек (Ілияс, С?кен, Бейімбет)
9. Бес арыс (Ш?к?рім, Ахмет, Ма?жан, Міржа?ып, Ж?сіпбек)
10. Хал?ымызды? сан есімдерден басталып айтылатын ?лтты? ойындары ?алай аталады? (то?ыз??мала?, алтыба?ан)
«Ма?с?тым-тіл ?стартып, ?нер шашпа?» дегендей, б?л саба?та Абай атамызды айтпай кетуге болмайды. Абай атамызды? «Ту?анда д?ние есігін ашады ?ле?, ?ле?мен жер ?ойнына кірер дене?» демекші, бізді? к?нделікті т?рмысымызда, той- думандарда айтылып ж?рген ?ле? та?ырыптарыны? кейбірі санмен аталады.
Мысалы, ?андай ?ндерді білесі?дер? (Бір бала, Жиырма бес, Екі жирен, Бір келіншек, Он алты ?ыз, Сегіз ая?)
1-де?гей –суретпен ж?мыс.Суретке ?арап сан есімдерді ?атыстырып, бір-екі с?йлем жазы?дар.
2-де?гей-сауалнама с?ра?тарымен ж?мыс. Сауалнама с?ра?тарына жауап бері?дер.
1. Сан есім с?зді? ?ай тобына жатады?
А)к?мекші есім ?)атаушы с?з Б)ода?ай
2.К?рделі сан есім ?алай жасалады?
А)?осарлану ар?ылы ?)тіркесу ар?ылы Б)?осарлану ж?не тіркесу ар?ылы
3.Тіл туралы За? 1997 жылы 11 шілдеде ?абылданды.Б?л с?йлемдегі сан есімдерді к?рсет.
А)11 шілде ?)1997 жылы Б)1997 жылы 11 шілде
4.Елбасымыз Н.?.Назарбаев: «. жылы ?аза?стан ауасы таза,м?лдір сулы,жасыл желекті елге айналуы тиіс»,-деді.К?п н?ктені? орнына тиісті сан есімді ?ойы?ыз.
А)2013 ?)2030 Б)2035
5.Биыл Т?уелсіздігімізге 20 жыл толып отыр.Б?л с?йлемде сан есім ?андай с?ра??а жауап береді?
А)?андай? ?)неше? ?анша? Б)нешеу?
3-де?гей- жеке о?ушылармен ж?мыс.
1.Егер мен д?рігер болсам. (ой тол?ау)
2. «Математика саба?ында» деген та?ырыпта ??гіме ??растыр.
3.»Бізді? сынып» атты хабарлама жаса.
4.Т?мендегі тірек с?здерді пайдаланып,сан есімі бар с?йлемдерден т?ратын м?тін ??растыр.
Атам мен ?жем. Жеке меншік мал. Кезектесіп ба?у. Ауыл ?мірі. К??ілді с?ттер.
1.-К?не, балалар, алда санаулы к?ндерден кейін ?андай мереке к?н бар?
(-16 желто?сан –Т?уелсіздік к?ні.)
-Биыл Т?уелсіз ел бол?анымыз?а ?анша жыл?
(-24 жыл.)
Ендеше, «Мені?- Т?уелсіз Отаным» та?ырыбында диалог ??растыры?дар.
2.?ар?а тамырлы ?аза?ты? ?рпа? т?рбиесінде сан есім с?з табыны? да алатын орны ерекше. Мысалы,біз 5-сыныпта Шешендік с?здер б?ліміндегі «?азыбекті? тап?ырлы?ын» білеміз,Б??ар жырауды? ?артай?ан кезінде к??ілін с?рама? болып ?азыбек би келеді.Сонда Б??ар:- 1-ден 10-?а дейінгі санны? ма?ынасын ешкім айтып бере алмады,сен айтшы,-дейді.Сонда ?азыбек айтып береді. К?не, кім еске т?сіреді. (о?ушылардан с?рау.)
1.?йге тапсырма:137-жатты?у. Сан есімні? т?рлерін ?атыстыра отырып,ж?мба?,санама? немесе жай ?лк? м?тінін ??ра?дар.
2.Ба?алау.
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт