«Қабілет және дарындылық» тренинг

Тренинг тақырыбы: «Қабілет және дарындылық» 
Тренинг мақсаты: Дарындылық және қабілет ұғымы туралы түсінік беру. Өзін-өзі одан әрі ашу, өзін-өзі тану. Тренинг арқылы бір-бірімен жағымды қарым-қатынас орнату. 
Түрі: ойын-жаттығулар, тренинг, шағын лекция 
Трениг жүрісі: 
I. Шаттық шеңбері 
Барлығымыз шеңбер жасап тұрайық. Қазір шеңбер бойымен кезекпен менің оң жағымдағы отырған қатысушыдан бастап топқа таныстыруды бастаймыз. Алдымен өз есімдеріңді айтыңдар. «1-2 сөйлем арқылы қай сыныпта оқитының, өзіңнің 
атың, өзіңнің мінезің, қабілетің, қызығушылығың туралы айту керек. Танысу біткен 
соң, таныстырудың қалай өткені туралы пікірталас жүргізіледі. Психолог топқа мынадай сұрақтар береді. Кімнің таныстыруы сіздің есінізде қалды және оның таныстыруы сізге несімен ұнады? 
II. Шағын лекция: «Қабілет және дарындылық» 
Қабілет 
Қабілет деген ұғым өмірде жиі қолданылады. Мысалы: мұғалім оқушысына мінездеме бере отырып, осы баланың математика пәніне қабілеті күшті екенін айтады. Қандай да болмасын бірер нәрсеге қабілеті жоқ адам болмайды. Ол біреуде күшті, біреуде шамалы болып келуі мүмкін. Қабілет дегеніміз белгілі бір істі үздік орындауға мүмкіндік беретін адамның әр түрлі жеке қасиеттерінің, қиысып келуін айтады. 

Бейімділік және қабілет 
Бейімділік пен қабілет көп жағдайларда бірге болады. Өйткені адамның бір нәрсеге қабілеттілігі оның бейімділігіне орай қалыптпасады. Бейімділік - адамның белгілі бір әрекетпен айналысуға бет бұрысы, оған көңіл аууы, оянып келе жатқан қабілеттің алғашқы белгісі. Бейімділікті қандайда бір нышанның барлығын хабарлайтын белгі деуге болады. Мысалы: 2-3 жасар баланың музыка үніне құлағының елендеуі, онда музыкалық қабілетке байланысты табиғи негіздің бар екендігін көрсетеді.. 

Дарындылық 
Дарындылық адамның сәби кезінен байқалатын ерекше қабілеттілігі, өнердің бір түріне туа бейімділігі. Дарындылық туа бітетін ерекше қасиет, ал қабілеттілік әр адамда болатын еңбектенумен, ізденіспен жетілетін қасиет. Дарындылық атадан балаға, немереге, шөбереге қан арқылы берілуі де мүмкін. 

III. «Мен неге қол жеткізгім келеді?» 
Мақсаты: Сәттілікке бағыттау, актерлік қабілетті дамыту. 
Нұсқау: Кішкене уақыт тыныштықта отырып, неге қол жеткізгіңіз келетінін ойлаңыз? Нені үйренгіңіз келеді? Өз ойыңызды ым-ишара арқылы қалай жеткізу жолын ойлаңыз. Қалғандары: не туралы хабарлап тұрғаныңызды шешеді. 
Талдау: 
Басты мақсатты таңдау қиын болды ма? 
Осы мақсатқа жететініңізге сенесіз бе? 
Ол үшін не істеу керек? 
Басқа сыныптастар ойларынан нені ұқтыңыз? 

IV. «Көңіл күйімізді жаттықтыру» 
Мақсаты: Шынайы бейнелеп көрсете білу арқылы көңіл күйімізді жаттықтыра алуға арналады. 
Психолог: Бүгін мен сендерге актер болуды үйретемін. Мен 
сендерге нені көрсет десем, соны бет-әлпеттеріңмен бейнелейсіңдер. 
1. Қабақтарыңды түйіп, ашулы адамның кейпін көрсетесіңдер 
2. Қатты қорқу қажет. Қасқырдан қорыққан қоян сияқты немесе ұядан түсіп қалған балапан сияқты, мысықтан қорыққан тышқан сияқты және иттен қорыққан баланы бет -әлпеттеріңмен көрсету қажет. 
3. Жылап тұрған адамды көрсету. 
4. Жәй күліп тұрған адамды және қатты күліп тұрған адамды көрсету 
5. Өлең айтып тұрған адамның сезімін көрсете білу 

V. «Кім екенін тап» ойыны 
Мақсаты: Топ мүшелерінің бір-бірін тануға көмектеседі 
Әрбір адам өзінің аты-жөнін көрсетпей, өз-өзіне психологиялық мінездеме жазады. Өзінің ұнамды-ұнамсыз қасиеттерін жазу. Бұл мінездеме жазылған беттерді жетекші жинап, араластырады да, арасынан біреуін алып дауыстап оқиды. Топ мүшелері мінездеменің иесін табуы керек Бұл жаттығу өзгелерді дұрыс қабылдап, тану арқылы олардың өзіндік ерекшеліктерін білуге үйретеді. 

VI. «Өз жұлдызыңды тап» жаттығуы 
Мақсаты: Оқушының өзіне сенімділігін арттыру, босаңсу, оптимист болу мүмкіндігін қалыптастыру. 
Ал енді жұлдызды аспанды көз алдыңызға елестетіңіздер. Жұлдыздар алып және кішкентай, жарық және күңгірт. Біреуіңіз үшін ол бір немесе бірнеше жұлдыз, ал біреуіңіз үшін сан жетпейтін жарқыраған ноқаттар, ол бірде қол жетер жерге дейін жақындайды, бірде алыстайды. 
Жұлдыздарға анықтап зер салып, өзіңізге ұнағанын таңдаңыз. Мүмкін ол сіздің балалық арманыңызға ұқсайтын болар, мүмкін ол сізге бақыт, қуаныш, сәттілік, серпіліс сәттерін еске түсірген шығар? 
Тағыда жұлдызыңды тамашалап сүйсініңіз және оған дейін қолыңызды созыңыз. Барлық күшіңізбен тырысыңыз! Және сіз міндетті түрде өз жұлдызыңызға қол жеткізесің. Аспаннан мұқият түсіріп алып, алдыңызға ептеп қойыңыз, жақындап зер салып қараңыз және қандай екенін, қалай сәуле шашатынын есіңізге сақтаңыз. 
Енді екі қолыңыздың алақанымен тізеңді, сирақ бойы, аяқтың басына дейін сипап, қолыңызды алға созып керіліңіз. Көзіңізді ашыңыз, қағаз алып, түрлі түсті қарындаштармен өз жұлдызыңды әдемілеп салыңыз. Қиып алып, біздің жұлдызды аспанымызға орналастырайық. 
Енді құрметті оқушылар, сіздің әрқайсысыңыздың әдемі жұлдыздарыңыз әр тренинг сайын бізге мейірімділік, достық, өзаракөмек, қолдау сәулесін шашып тұрады. Соңғы сабағымызда әрқайсысыңыз өз жұлдызыңызды алып кетесіз, ол сізді білім жолында, емтихандарда және өміріңізде серік болады. Анықтап жұлдыздарға қарайықшы, олар бір-біріне ұқсамайды, яғни өзіміз сияқты алуантүрлі. 

VII. Жаттығу «Суретті аяқта және жалғастыр» 
Мақсаты: психофизиологиялық кедергілерді жою, топты біріктіру. 
Нұсқау: Бір-бір ақ бет алыңыз және ең жағымды түсті қарындаш алыңыз. Мен қол соққаннан кейін, тілегіңізге қарай сурет салуға кірісесіз. Тағы қол соқсам суретіңізді сол жақ көршіңізге бересіз, ол суретті толықтырып салады. Содан соң тағы қол соғамын, сурет әрі қарай шеңбер бойынша келесі қатысушыға беріледі, жаттығу сурет ең бірінші иесіне жеткенше жалғасады. 
Мүмкін өз суретін толықтырғысы келетіндер бар болса, өзгерткісі келсе мүмкіндік беріледі. 
Талдау: 
Туынды сізге ұнады ма? 
Сезіміңіз, көңіл-күйіңізбен бөлісіңіз. 
Басқа адамның суретін, ойын жалғастыру қиын болды ма? 

VIII. Жаттығу «Мінез сапалары тізімі» 
Мақсаты: Оқушыларға өз күштерін тексеруге, өзін терең білуге, шығармашылық жұмыстануға кедергі келтіретін мінез қасиеттерін өзгертуге көмектесу. 
Нұсқау: Төмендегі сапалар тізімін қарап шық. «+», «-», «?»-белгілерін пайдалан. «+»-сол сапа сізде бар; «-»-сол сапа сізде жоқ; «?»-сенімді болмаған жағдайда; 
Мінез сапалары «+», «-», «?» Қандай қасиеттерді өзгерткіңіз келеді? 
Өзіме ұнаймын 
Басқалардан сақтанам және оларға ренжимін 
Адамдар маған сене алады 
Әрдайым бет әлпетімді мейірімді кейіпте ұстаймын 
Әдетте дұрыс пікір білдіремін 
Жиі жөнсіз әрекет етемін 
Адамдар менің жанымда болуды қалайды 
Өзімді ұстай аламын 
Өмір маған ұнайды 
Ұстамсызбын 
Өзіме-өзім ұнамаймын 
Өзім үшін өзім ойлаймын 
Уақытымды бос жұмсаймын 
Өз мамандығым жөнінде хабар-дармын 
Өз күшімді нығайта алмаймын 
Мен әдетте қате пікірлер айтамын 
Адамдар маған ұнайды 
Өз қабілеттерімді дамытпаймын 
Аададар арасында болуды қала-маймын 
Өзіме разы емеспін 
Басқалар пікіріне тәуелдімін 
Өз қабілеттерімді қолданамын 
Өз сезімдерімді білемін 
Өзімді түсінбеймін 
Өзімді еркін сезінбеймін 
Адамдар менен қашқақтайды 
Уақытты ұтымды пайдаланам 
Талдау: 
Қандай қасиеттерді өзгерткіңіз келеді және неге? 

IX. Тренинг: «Мақсатқа жету» 

X. Жаттығу «Келесі кездескенше!» 
Мақсаты: Өзара түсінушілік пен сенімді арттыру, қатысушылармен кері байланыс жасау. 
Құрал: Жұмсақ ойыншық. 
Нұсқау: Менің қолымдағы сиқырлы күн. Ол жарық, жылу, қуаныш, бүгінгі күн бақытын шашады. Сіз бір-біріңізге сиқырлы күнді жалғай отырып, бүгінгі тренинг жөнінде әсерлеріңізді бөлісесіз және қатысушыларға өз тілегіңізді білдіресіз. 
Талдау: 
Бүгінгі тренингтен не алдыңыз? 
Жаңа нені білдіңіз? 
Алдағы өміріңізде нені қолданасыз?