Ес дегеніміз сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адам миында сақталып, қайтадан жаңғыртылып, танылып, ұмытылуын бейнелейтін процесс.
Ес – күрделі психикалық процестердің бірі. Ес -есте қалдыру,қайта жаңғырту, тану, ұмыту секілді процестерден тұрады.
Естің физиологиялық негіздерінің бірі И.П.Павловтың жүйке жүйесінің пластикалық қасиеті туралы ілімімен түсіндірілетін. Жүйке жүйесінің пластикалылығы дегеніміз түрлі қозулардан қалған әсерлердің қайтадан уақытша байланысқа түсе алу қабілеті.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Ес туралы жалпы ұғым»
Ес
Ес туралы жалпы ұғым
Ес дегеніміз сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адам миында сақталып, қайтадан жаңғыртылып , танылып, ұмытылуын бейнелейтін процесс.
Ес – күрделі психикалық процестердің бірі. Ес -есте қалдыру,қайта жаңғырту, тану, ұмыту секілді процестерден тұрады.
Естің физиологиялық негіздерінің бірі И.П.Павловтың жүйке жүйесінің пластикалық қасиеті туралы ілімімен түсіндірілетін. Жүйке жүйесінің пластикалылығы дегеніміз түрлі қозулардан қалған әсерлердің қайтадан уақытша байланысқа түсе алу қабілеті . Уақытша байланыстарың тікелей тітіркендіргіштер әсер етпеген жағдайда да мида жасалынуы ойда бұрынғы байланыстардан із қалып отыратындығын көрсетеді. Бірақ бұл жалпы долбар.Өйткені адам есінің мимен қалайша байланысты екендігі жөніндеи ғылымда әлі нақтылы деректер жоқ . Мәселен ,ес құбылысының табиғатын зерттеуші ғалымдарың бір тобы оны мидағы электр құбылыстарымен байланыстырса (есті зерттеуегі электро физиологилық бағыт)енді бір зерттеушілер есті мидың нейро-химиясына қарай түсініргісі келеді . Соңғы бағыттың өкілері мидың кейбір клеткаларын (нейрондарын) бір сыдырғы зерттегенмен( мидан нуклеинді қышқылдар комплексінің табылуы) естің бүкіл ми массасынан алатын орнын әлі анықтай алмай келеді .
Бір нәрсені еске сақтау –оны байланыстыру деген сөз.Ес процесінің негізі болып табылатын байланыстарды психологияда ассоциация деп атайды яғни байланыс дейді Егер бұрын бірнеше объектіні бір мезгілде немесе бірінен соң бірін елестетсек не ойласақ бұлардың арасына байланыс пайда болады. Кейін объектінің біреуін ғана елестетсек миымызда оның бөлігін тудыруға себеп болады . Ассоциациялық принципті алғaш рет ойлап тапқан ежелгі грек ойшылы Аристотель (б.э. д.384-322)болды .Аристотель ассоциациялары тек тікелей елестетумен байланыстырып, психикалық әрекеттің қалған түрлерін (ойлау,қиял,ерік т.б.) түсіндіруге бұл принципті қолданбады.Ғылымда түнғыш рет ассоциация ілімін шартты рефлекс теориясымен дәлелдеген,осы негізде көптеген психикалық процестердің табиғатын түсінуге болатындыгын көрсеткен үлы орыс ғалымы И.П. Павлов болды. И.П. Павлов психологияда ассоциациялар деп аталатын қүбылыс ми кабыгында екі қозу процесінің кабаттасып келуіне байланысты пайда болып, сан рет қайталаудың нәтижесінде бекіп отыратын уакытша байланыстар екенін түсіндірді.Үлы ғалым бүл туралы былай деп жазды: «Уакытша жүйкелік байланыс жануарлар дүниесинде де ,біздің өзімізде де байқалатын жан –жакты физиологиялық қүбылыс».Сонымен қатар, ол түрлі әрекеттерден ,әсерлерден қүрылса да немесе әріп, сөз,әлде ойдан қүрылса да психикалық қүбылыс болып табылады,оны психологтар ассоциация деп атайды.Ассоциациялардың Аристотель заманынан белгілі үш түрі бар. Олар: әргелестік,Үксастық және қарама-қарсылық.Кезінде Аристотель ойлап тапқан ассоциацияларың табиғатын былайша түсінуге болады:
Іргелестік ассоциациясы бойынша бір зат жөніндегі елес өзімен бірге оған қатысы бар екінші затты қоса тугызады .Мәселен,көктем туралы үгым шөп туралы үгымы туғызуы мүмкін.
Үқсастық ассоциациясынан нәрсенің,көріністің бейнелері өздеріне үксас образдарды еске түсіреді, яғни бір зат жөнінегі елес сол затқа қандай болса да үқсастығы бар екінші затты елестетеді.Мәселен: толқынның шуы адамдардың самбырлаған сөзін, жапырақтың сыбыры адамның жайлап сөйлеуін.
Қарама-қарсылықассоциациясына бір зат туралы елес оған қарама-қарсы екінші затты не қүбылысты еске түсіреі. Мәселен: Ақ пен қара.биік пен аласа , айқай-шу мен тым-тырыс.
Ес процестерінсіз адам баласы мәдениеттің қандай саласы болмасын, қалаганынша меңгере де жан-жақты жетіле де алмайды.Егер біздің есімізде ертеректе қабылданған нәрселер сақталмаса, бізге өмірді әркез қайта жасап, отыруға келер еді, не болмаса өмірдегі заттардың барлығы да әр уақытта белгісіз, не жаңа нәрсе болып көрінер еді.
Ес адамның басқа жан қүбылыстарымен де қабылдау, ойлау, қиялт.б тығыз байланысып жатады. Ол әсіресе ойлау үшін аса қажет. Нәрсе есте дүрыс сақталмаса , бүл жайт ойлауға қиындык туғызады. Баланың жеке басын қалыптастыруа оның есін тәрбиелеу айырықша орын алаы. Мектептегі оқу –тәрбие процесінің негізгі мақсаттарының бірі- баланың есін үздіксіз дамытып отыру.Әр жастағы оқушылардың есінің қалайша дамып отыратындығы психологиялық зерттеулерде жақсы көрсетілген ,олардың біразы заңдылықтар ретінде дәлелденген. Осы заңдарға сүйеніп, баланың оқу материалдарын үмытпай, есте сақтауына қолайлы жағдайлар жасау- әрбір мүғалімнің міндеті.
