Мата туралы жалпы т?сінік

Саба?ты? та?ырыбы: Мата туралы жалпы т?сінік.

Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: Та?ырып бойынша ал?ан білімдерін жетілдіру, жа?а саба? материалдарын ?здеріні? ізденісі бойынша шы?армашылы? ж?мыстар ар?ылы ме?герту, мата туралы т?сінік беру
Т?рбиелік: о?ушыларды? к?ркемдік іс - ?рекет да?дыларын ?алыптастыра отырып, шы?армашылы? к?з - ?арастарын ?алыптастыру
Дамытушылы?: мектептегі е?бекке баулу ж?не технология п?ндеріндегі мата шы?ару ж?не ??деу саба?тары жайлы т?сініктеме беру ж?не о?ытуда электронды? а?паратты? технологияларды пайдалану ?дістерімен таныстыру
Саба?ты? т?рі: Жа?а білімді ме?герту
Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, с?ра? - жауап, пікір алмасу,
К?рнекілігі: интерактивті та?та, топтамалар

Саба?ты? барысы:
1. ?йымдастыру кезе?і: О?ушыларды т?гендеу, назарын саба??а аудару
2. ?й ж?мысы: Топыра?тану туралы ??ым
С?з т?ркіні? тап:
Топыра? е? негізгі ?асиеті – ??нарлылы?ы
??м мен ??мда? – ?за? жылдарды? н?тижесінде пайда болады
?арашірік – суды нашар ?ткізеді
Топыра? – жер ?ыртысыны? ?сті?гі ?абаты
Сазда? жер – суды не??рлым к?п ?ткізеді

Суреттер с?йлейді. О?ушылар берілген сурет бойынша ?з ойларын айтады.

?сімдіктерді ?оректік заттармен, сумен ?дайы ?амтамасыз етіп т?ру топыра?ты? ??нарлылы?ына байланысты. Таби?и ??нарлылы? адамны? ?рекетінсіз ?орша?ан ортаны? ?серінен пайда болады. Ты? топыра?ты? жарамды ??нарлылы?ын егіншілікке пайдалан?аннан кейін біртіндеп жасанды
??нарлылы??а айналады. Жасанды ??нарлылы? тек адамны? ?дайы ?ндіріс ?рекеті ар?ылы жасалады. Егінге не??рлым т?ра?ты ?рі мол ?нім алу ?шін т?рлі ты?айт?ыштар беру ар?ылы топыра? ??нарлылы?ын арттырамыз.

Топыра?ты? ??рлысы:
?атты б?лшектерден, ыл?ал мен ауадан ??ралады.
Топыра?ты? ??рамы
Органикалы? заттар мен ?арашірік болады
Топыра?ты? ?асиеті
Ауа ?ткізгіштік ж?не су ?ткізгіштік
Ребус шешу
.
Мата ?нерк?сіпте киім – кешек тігу, т?сек орын жабды?тарын тігу кезінде ке?інен ?олданылады
Мата белгіленуіне ?арай
Т?рмысты?, техникалы? арнайы
Мата жасау
Мата шы?ару ?шін негізгі шикізат талшы?.
Талшы? - майда, жі?ішке зат

Талшы?ты? т?рлері
Таби?и талшы?.
?сімдіктен жасал?ан зы?ыр ма?та
Жануарлардан жасал?ан – ж?н, жібек

Ма?та – бір жылды? ?сімдік. Ма?та ?сімдігіні? жемісі аппа? ?зын талшы?тар?а ??рамдас ?ораптан т?рады. Осындай талшы?тарды ма?та дейді. Ма?таны? отаны – Индия, О?т?стік Америка. Ал бізде О?т?стік ?аза?станда ?сіріледі

Адам ?шін ма?та ?сімдігі пайдалы:
• д?ні (талшы? ?шін),
• б?та?ы мен ?алды?ы (ма?та, ?а?аз, картон)

Ма?таны? ??рылымы:
Ма?таны? жеке талшы?тары ?те жі?ішке болады. Талшы?тарды? ?зынды?ы 6 - 52мм - ге жетеді. Таби?и т?сі – а?, сонымен ?атар ?о?ыр сар?ыш, жасыл т?стері де кездеседі.

Ма?таны? гигроскопиялы? ?асиеті:
?те жо?ары.(гигроскопиялы?ы – ?орша?ан ортада?ы ыл?алды ?ткізу ?асиеті) ма?та ыл?алды тез ?ткізіп, тез кебеді.

Зы?ыр – зы?ыр талшы?тарын беретін, бір жылды?, ш?п тектес ?сімдік. Зы?ырды? ?ш т?рі бар: салалы, жабайы, б?йра зы?ыр. Талшы?тарды алу ?шін салалы зы?ыр ?сіріледі.
Адам ?шін зы?ырды? б?рі пайдалы:
• Д?ні (техникалы? май),
• саба?ы (мата ?шін талшы?),
• ?алды?ы (техникалы? ма?сат?а, кендір).

Зы?ырды? ??рлымы:
Саба?ы тік, биіктігі 1м - ге дейін жетеді. Талшы? ?зынды?ы 15 - 20мм. Т?сі ашы? с?рдан жабы? с?р?а дейін болады.

Зы?ырды? гигроскопиялы? ?асиеті:
Ыл?алды жа?сы ?ткізеді, о?ай жуылады. Ма?та?а ?ара?анда ысты??а т?зімді, мы?ты?ыра? келеді.

Сергіту с?ті
Бар екен д?ниеде жал?ыз к?зді,
Сол к?збен д?ниені? б?рін кезді
?лемді он сегіз мы? киіндіріп,
Д?ниеден жап жала?аш ?зі безді. (ине)

Екі басты жалмауыз,
Керіп аузын ашады.
Алдына т?скен н?рселер,
?зінен ?зі ?ашады. (?айшы)

?имылдаса ?ос шебер
?ыруар істі бітірер (?ол)

«Жал?асын тап» ойыны.
Ма?ал - м?телді? жал?асын тауып, м?нерлеп айту.
1. ?ке к?рген о? жонар.
2. Е?бекті? наны т?тті,.
3. Шешенні? с?зі орта?

Ма?та
Ма?та талшы?ын кол?а ?ста?анда ?те ж?мса?. Жа?ып тексергенде ашы? - сары т?сті болып жанып, к?йген ?а?азды? иісі шы?ады. Мата, то?ыма б?йымдар, тігін жіптер дайындалады. Ма?та мата о?ай жуылып, тез кебеді, жа?сы тазаланады, же?іл ?тіктеледі. Ма?та мата біркелкі иірілген жіптен то?ылады, оны? беті тегіс болады. Б?л маталар негізгі жіп ар?ылы созылады, жуыл?ан кезде сол ар?ылы отырады.
Зы?ыр
Зы?ыр мата ма?та мата?а ?ара?анда мы?ты?ыра? келеді. Олар негізгі ж?не ар?ау жіп ар?ылы созылады, салма?ты ?рі ?алы?дау келеді. Ыл?алды жа?сы ?ткізеді, о?ай жуылады. Мата беті тегіс, жылтыр ж?не жіпті? жуанды?ы ?р т?рлі болады. Таза зы?ыр матасы тез сетінегіш, мыжыл?ыш келеді ж?не тез ?тіктеледі.

Ма?таны ал?аш?ы ??деу
Ма?та – ма?та талшы?ы - алдын ала тазалау – ма?таны? т??ымынан талшы?тарын айыру - ны?ыздау

Зы?ырды ал?аш?ы ??деу –
Зы?ыр – зы?ыр саба?ын суда жібіту – кептіру ж?не ж?мсарту – зы?ырды сабау – зы?ыр талшы?тарын алу
Мата ?аза? ?лкесіне б?рын ?лы Жібек жолы ар?ылы Шы?ыс, О?т?стік Азия елдерінен, кейін Ресейден тасып ?келінген.

То?ылуына, сапасына, ?рнектерді? т?рі мен ?демілігіне ?арай матаны? ?р т?рлі атауы бар. ?сем, жан?а жайлы ?асиеттеріне с?йкес хал?ымыз к?бінесе ?ыздарыны? есімдерін мата атауларымен ата?ан. Мысалы: К?лд?рі, ?штап, Ма?пал, ?ырмызы, Жібек, Д?рия т. б.

Ой – тол?аныс
1. Мата атауларын білеміз бе?
Масаты деп ?андай матаны айтамыз? (Масатыдай ??лпырар жерді? ж?зі).
Масаты – ж?мса? т?кті мата

Шидем дегеніміз не? (Шидем шекпен кигенім, т?лкі тыма?).
Шидем – т?йе ж?ніне то?ыл?ан мата

Шай дегеніміз не? (Шолпысы сылдырлап, шайы к?йлегі сусылдап)
Шайы – ?лбіреген ж??а жібек мата

Б?лде деп нені айтамыз? ?лде мен б?лдеге оранып

Матамын ?ркез т?зімді,
Ма?тадан алар б?зімді.
?лкендер де кіші де,
С?ндікке киер ?зімді
К?п жуса тез ?ыс?арам,
?ажетімді білер ?ста?ан.
Б?ктелсем де сан рет,
?тіктелсем жа?сарам. (шыт мата)
С?ндік киім тігетін,
?алы? т?кті матамын.
?лтты? киім нышаны,
?асиетті зат?а жатамын.
Сонды?тан да аналар,
?ызына ?ояр атымды,
Атауымды кім табар,
Айта ?ой ?ызым атымды (ма?пал)

Саба?ты бекіту: Ма?та мен зы?ыр талшы?тарын салыстыру
?асиеттері ма?та зы?ыр
Т?сі
Беріктігі
Ж?мса?ты?ы
Ыл?ал ?ткізгіштігі
?зынды?ы
?алы?ды?ы

И? Жо?
1. Ма?таны? т?сі а? па? И?
2. Зы?ыр мата б?йра зы?ырдан алынады ма? жо?
3. Мата талшы?тан т?рады ма? И?
4. Таби?и талшы?тар?а лавсан, капрон жата ма? жо?
5. Ма?та мы?ты, ж?мса?, же?іл ма? и?
6. Зы?ыр мата беті тегіс, жылтыр и?
7. Гигроскопиялы?ы – ?орша?ан ортадан ауа ?ткізу ?асиеті ма жо?
8. Ма?та біржылды? ?сімдік и?
9. Зы?ыр ж?мса? мата жо?
10 Ма?та талшы?ын жа??анда ?а?аз иісі шы?ады и?

Хат тасушы ойыны
1. ?аза?стан Республикасыны? астанасы?
2. ?аза?стан Республикасыны? т?уелсіздігіне ?анша жыл толды?
3. ?аза?стан Республикасыны? т???ыш президенті?

О?ушыларды Ба?алау
?й ж?мысы: “мата туралы жалпы т?сінік” о?у
Мата аттарына байланысты с?зж?мба? ??растыру