Конспект урока каз.

Студенттер: Викторина сұрақтары

1.Наурыз мерекесі қай күні тойланады?

2.Наурыз мерекесінің ерекшеліктері?

3.Наурыз көже неше тағамнан жасалады?

4.Наурыз айында табиғатта қандай өзгерістер болады?

5.Наурыз мейрамы туралы өлең оқып беріңіз

6.Наурыз мерекесі қай жыл мезгілінде тойланады?

7.Наурыз мерекесінде айтылатын ұлы сөздер?

8. Наурыз көне иран сөзі, қазақша мағынасы нені білдіреді?

9. Наурыз тойы қандай күн деп аталған?

10. «Ұлыс» деген қандай мағынаны білдіреді?

11. Наурыз мейрамы қалай тойланады?

12. Қазақ халқының қандай дәстүрлі ұлттық ойындарын білесіз?

Оқытушы 6. Нақыл сөдермен таныстыру

Нақыл сөдер туралы жалпы түсінік беру

Нақыл сөздер-көп қырлы, көркемдік дәрежесі жоғары, сапалы, қанатты шешен сөздер. Нақыл сөздер ел ауызында белгілі кісілердің атымен бірге жүреді.

Студенттер: Тақтамен жұмыс

Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қою

“Өнер-білім-бәрі де,

Оқуменен ................................”

“Жер жайын жортқан біледі,

Мал жайын......................біледі”

(Ғ. Мұстафин)

“Жоғары қарап оқ атпа,

Өзіңнің түсер..........................!”

(Ы. Алтынсарин)

“Көп жасаған білмейді,

Көп тоқыған...........................!”

(М.Әуезов)

Толық жауаптары

“Өнер-білім-бәрі де,

Оқуменен табылған”.

(Ы. Алтынсарин)

“Жер жайын жортқан біледі,

Мал жайын баққан біледі”.

(Ғ. Мұстафин)

“Жоғары қарап оқ атпа,

Өзіңнің түсер қасыңа!”.

(Ы. Алтынсарин)

“Көп жасаған білмейді,

Көп тоқыған біледі!”.

М. Әуезов)

Студенттер : 8. Жұмбақ шешу арқылы білім алушылардың ойлау қабілетін арттыру

1. Ұрмай-соқпай жылатады,
Әркiм бiрақ ұнатады.

2. Өзi ащы, бiрақ, дәмдi етер асты.

3. Бауырдай боп қатыпты,
Iшсең дәмi тәттi ақ.

4. Әжем уыстап сығып,
Далада кептiрген.
Қатты әрi тәттi дәмiн,
Кiм бар жеп көрген?

5. Аспан түстес сұйық,
Әркiм iшер құйып.

Жауаптары

1. Ұрмай-соқпай жылатады,
Әркiм бiрақ ұнатады.
(пияз)

2. Өзi ащы, бiрақ,
Дәмдi етер асты.
(тұз)

3. Бауырдай боп қатыпты,
Iшсең дәмi тәттi ақ.
(айран)
4. Әжем уыстап сығып,
Далада кептiрген.
Қатты әрi тәттi дәмiн,
Кiм бар жеп көрген?
(құрт)
5. Аспан түстес сұйық,
Әркiм iшер құйып.
(су)

Жанарстанова Манар Навановна Қостанай облысы әкімдігі білім Басқармасының Боровской кәсіптік- техникалық колледжі коммуналдық мемелекеттік қазыналық кәсіпорны,жоғары деңгейдегі бірінші санатты оқытушысы

Қазақ тілі және әдебиеті

аспаз тобы А/П - 7, «Наурыз»,аралас

Сабақ тақырыбы: «Наурыз мерекесі»,

«Қазақ халқының салт-дәстүрі».

«Елдің ертеңі – бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздың қолында.» Н.Ә. Назарбаев.

Оқытушысы студенттерді бірігіп белгілі бір мәселені шешуге, белгілі бір әрекетке өз жауапкершілігін сезініп, белсенді болуға және осы кезде өз қиялын, ой-өрісін, шығармашылығын көрсетуге мүмкіндік береді. Ақпаратты терең игереді, өйткені оны ой елегінен өткізеді.Студент өзін-өзі еркін және ыңғайлы сезінетін өрісті қалыптастырады, тілді оқып үйрену ниетін арттырады.Студенттің жеке тұлғасына тікелей әсер етіп, танымдық шығармашылық қабілетін оятады.Топ студенттерімен жасалатын жұмысты түрлі формада (жұптық, топтық ұжымдық ) өткізуді қамтамасыз етеді.

Сабақ мақсаты:

1) Наурыз мерекесі туралы жалпы мағлұмат беру.

2) Қазақтың салт-дәстүрімен және ұлттық тағамдарымен таныстыру.

3) Сабақ барысында ойын қолдану арқылы, білім алушылардың ойлау қабілеттерін дамыту.

Сабақтың түрі: аралас.

Оқыту әдістері: сұрақ-жауап арқылы, ауызша сөйлеу, ізденушілік.

Көрнекі-құралдар: компьютер, интерактивті тақта, презентация.

Пәнаралық байланыс: орыс тілі, әдебиет, тарих, математика.

Сабақтың барысы:

Кіріспе әңгіме:

Оқытушы: Наурыз мейрамы — ежелгі заманнан қалыптасқан жыл бастау мейрамы. Қазіргі күнтізбе бойынша (наурыздың 22) күн мен түннің теңесуі кезіне келеді.

Қазақстанда Наурыз мейрамы үш күн: 21-23 наурыз аралығында аталып өтіледі (2010 жылдан бастап). Жалпы, Наурыз парсы, кавказ және түрік халықтарының арасында көктем мейрамы және жаңа жылдың басталуы ретінде тойланады. Қыс қылышынан аман қалған жұрт, бар ренiш-өкпесiн ұмытып, кiнәсiн кешiп, тек жақсы тiлектер тiлейдi. Көңiлдiң жаңаруы деген осы. 22 наурызда күн мен түн теңеледi.

Табиғат та, Жер-Ана да, жан-жануар да түлейдi, жаңарады, тал-теректер бүршiк жарады. Қазақтың сайын даласын Қызыр баба кезiп, адам баласына құт-береке, бақ-дәулет сыйлайды. Қар ерiп, қасиеттi қара жер, қара топырақ бусанады. Ұлы даланың төсiнде қызғалдақтар құлпыра өсiп, бел-белестерге қызылды-жасылды кiлем төселедi.

Презентация

2. Роза Қуанышқызы Рымбаеваның орындауында «Наурыз әні»

(ұзақтығы 1.10 мин ).

Тамашалаймыз!

Студенттер: 3. Өлеңді хормен оқу.

Наурыз тойы тамаша,

Наурыз тойы жаңаша.

Табиғат та тамаша,

Тамылжып тұр жараса.

Наурыз тойы салтанат,

Наурыз тойы мархабат.

Әр жүректен ән тарап,

Шаттанады шартарап.

4. «Ойлан-тап» ойынын ойнаймыз

Студенттер(топен жұмыс)

Ойын тәртібімен таныстыру

а) тақтада 12 ұяшық көрсетілген

ә) 12 ұяшықтан бір ұяшықты таңдап алуыңыз керек

б) әр ұяшықтың астында бір сұрақтан

в) сұраққа жауап берулеріңіз керек

Сергіту сәті

Студенттер: Викторина сұрақтары

Оқытушы:4. Қазақтың салт-дәстүрлеріне тоқталып кету.

Балалар қандай қазақтың салт-дәстүрлерін білесіздер?

-баланы бесікке салу

-баланы қырқынан шығару

-тұсаукесер

-қыз ұзату

-бет ашар

Өте жақсы, енді балалар біз ұлттық тағамдарды еске түсірейік

-қандай ұлттық тағамдарды білесіздер?

-бесбармақ

-бауырсақ

-құрт

-айран

-көже

Біз жоғарыда айтып өткендей, Наурыз мерекесінде міндетті түрде, Наурыз көжесі жасалады

- Наурыз көже неше тағамнан дайындалады?

- Наурыз көжесі жеті тағамнан дайындалады

- құрамына кіретін жеті тағам түрін атаймыз

- ет; су; тұз; күріш; тары; кеспе; айран.

Ұлан-байтақ Қазақстанның халқы жетi түрлi дәмнен наурыз көже жасап, ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарды сақтап, ай бойы Ұлыстың Ұлы күнiн тойлайды. Ұлыс күнi татулық тойы, шаруа, ынтымақ, сенiм, көңiл мерекесi.

Оқытушы : 5. Ал балалар, біз қазір «Наурыз көже пісіру» ойынын ойнаймыз

Ойын тәртібімен таныстыру

а) Қазан суретін іліп қою

ә) жеті тағамның суреті салынған қағаздарды таратып беру

б) бір -бірлеп тақтаға шығып, тағамдарды ретімен қазанға салу

Мысалы:

ет

су

тұз

күріш

тары

кеспе

7) айран.

Оқытушы 6. Нақыл сөдермен таныстыру

Студенттер : 7. Көрсеткішті қолдану арқылы сөйлемді аяқтау

Студенттер : 8. Жұмбақ шешу арқылы білім алушылардың ойлау қабілетін арттыру

Оқытушы: Бекіту:Рефлексия

- сонымен балалар, көктемде қандай мейрамды мерекелейміз?

- Наурыз мейрамының ерекшеліктерін атаңыздар

- қандай салт-дәстүрмен таныстық?

- ұлттық тағамдардың қандай түрлерін атап өттік?

Наурыз мерекесі құтты болсын!

Баршамызға бахыт, береке әкелсін!

Ақ мол болсын!

Сау болыңыздар.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Қазақ тілі: әдістемесі Есенова Қ.Ө.

Қазақ тілі : (жаттығұлар жинағы) Ф.Ш. Оразбаева,Т.Т. Аяпова

Республикалық педагогикалық – әдістемелік журнал Кәсіби білім беру

Практикалық қазақ тілі Н. Оралбаева.

Бастау

Жоспар

Жалпы мәлімет

Тарих

Құттықтау

Наурыз көже

Дәстүрлер

Әдебиет

Жалпы мәлімет

Наурыз мейрамы — ежелгі заманнан қалыптасқан жыл бастау мейрамы. Қазіргі күнтізбе бойынша (наурыздың 22) күн мен түннің теңесуі кезіне келеді.Көне парсы тілінде нава=жаңа + рәзаңһ=күн, «жаңа күн» мағынасында, қазіргі парсы тілінде де сол мағынамен қалған (но=жаңа + роуз=күн; мағынасы «жаңа күн»), яғни «жаңа жылды» (күн өсуін белгілеуі) білдіреді. 2010 жылдан бастап Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас ассамблеясы «Халықаралық Наурыз күні» қарарына сәйкес 21 наурыз - Халықаралық Наурыз күні болып қабылданды.

Жалпы мәлімет

Қазақстанда Наурыз мейрамы үш күн: 21-23 наурыз аралығында аталып өтіледі (2010 жылдан бастап). Жалпы, Наурыз парсы, кавказ және түрік халықтарының арасында көктем мейрамы және жаңа жылдың басталуы ретінде тойланады. Ол Иранда 21 наурызда, Орталық Азия елдерінде және Әзірбайжанда, мемлекеттік мереке ретінде Тәжікстанда және Қазақстанда - 22 наурызда, Өзбекстан мен Түркияда 21 наурыз күні аталып өтіледі.

Тарих

Наурыз – көне мейрам. Наурыз мерекесін тойлау дәстүрі дүние жүзі халықтарының көпшілігінің тұрмыс-салтында бағзы замандардан орын алған. Бұл мейрамды ежелгі гректер “патрих”, бирмалықтар “су мейрамы”, тәжіктер “гүл гардон”, “бәйшешек”, “гүлнаурыз”, хорезмдіктер “наусарджи”, татарлар “нардуган”, буряттар “сагаан сара”, соғдылықтар “наусарыз”, армяндар “навасарди”, чуваштар “норис ояхе” деп түрліше атаған. Әбу Райхан Бируни, Омар һайям, т.б. еңбектерінде шығыс халықтарының Наурызды қалай тойлағандығы туралы мәліметтер мол. Мысалы, парсы тілдес халықтар Наурызды бірнеше күн тойлаған. Олар бұл күндерде әр жерге үлкен от жағып, отқа май құяды; жаңа өнген жеті дәнге қарап болашақты болжайды; жеті ақ кесемен дәстүрлі ұлттық көже “сумалак” ұсынады; ескі киімдерін тастайды; ескірген шыны аяқты сындырады; бір-біріне гүл сыйлап, үйлерінің қабырғасына дөңгелек ою – “күн символын” салады; үйдегі тіреу ағашқа гүл іледі; түрлі жарыстар (жамбы ату, т.б.) ұйымдастырады. Дәстүрлі қазақ қоғамында Ұлыс күні жыл басы саналған.

Тарих

Халықтың мифологиялық түсінігі бойынша 21 наурыз түні даланы Қыдыр аралайды. Ұлыс күні қазақ елі үшін әрқашан қасиетті, киелі саналған. Халық таза, жаңа киімдерін киген. Ауылдың ер адамдары бір-бірімен қос қолдасып, төс қағыстырады; әйелдер құшақтасып, бір-біріне игі тілектер айтады. Бірін-бірі мерекеге арнап дайындалған наурыз көже ішуге шақырады. Оған қойдың басы мен сүр ет салып пісірілуі – қыс тағамымен (етпен) қоштасуды, құрамына ақтың қосылуы – жаз тағамымен (сүт, ақ) қауышуды білдіреді. Әдетте, осы күні адамдар арам пиғыл, пендешілік атаулыдан тазарып, ар-ожданы алдында арылады. Ауыл ақсақалдары араларына жік түскен бауырлас ел, руларды, ағайын, дос-жарандарды бір дастарқаннан дәм таттырып, табыстырған, жалғыз жарым жетімдерді үйлендіріп, жеке отау еткен. Кембағал, мүгедектерді жақын туыстарының қарауына арнайы міндеттеп тапсырған. Жұтқа ұшырап қиналғандарға жылу жинап берген. Алтыбақан басында ән айтылып, күй тартылады. Дәстүрлі ұлттық ойындар (көкпар, аударыспақ, күрес, қыз қуу, алтыбақан, тең көтеру, т.б.) ойналады. Таң ата көпшілік биік төбенің басына шығып, атқан таңды қарсы алады. Кеңес өкіметінің алғашқы кезеңдерінде (1920 – 25) шығыс халықтары бұл мерекені атап өткенімен, 1926 жылы ол “діни мейрам”, “ескілік сарқыншағы” деп танылып тоқтатылды, бірақ Қазақстанның бар аумақтарында жасырын түрде сақталып қалды. 1988 жылдан Алматы қаласында, республиканың көптеген аудандарында Наурыз жалпыхалықтық мейрам ретінде қайта тойлана бастады.

Құттықтау

Наурыз көже

Наурыз мерекесі жақындаған сайын әрбір отбасы Наурыз көже жасауды міндетім деп санайды. Тіпті білмейтін жас жеңгелеріміз үлкен адамдардан ақыл-кеңес сұрап, Наурыз көжеге не қосу керектігін саралап жатады. Осы тұрғыда біз де үлкен әжелеріміздің біразынан Наурыз көжені қалай жасау керектігін сұрап білдік. Ол үшін ең алдымен қазан толы сүтіңізді қайнатып, сүт піскеннен кейін оның бетіндегі қаймағын қалқып алып тастайсыз. Сүт әбден пісуге тақаған кезде, қыс бойы сақтаған сүріңізді салып жіберіп, 15 минуттай бетін жауып қоясыз. Аталған уақыт өткеннен кейін жеке ыдысқа пісіріп алған бидай, жүгері, тары, асбұршақ, күріш тәрізді қоректік заттардың жеті түрін сүт пен етке араластырып тағы бір қайнатып аласыз. Егер Наурыз көже қоймалжың болып кетсе, оған су қосуға болмайды. Тек айран қосып сұйылтасыз.

Дәстүрлер

Дәстүр бойынша бұрын Наурыз мейрамын бүкіл ауыл-ел болып, әсіресе жастар жағы түгелдей таң шапағатын қарсы алудан — тазаланған арықтарға су жіберуден, ағаш отырғызып, гүл егу рәсімін өткізуден бастайтын. Қызықшылық онан әрмен халық ойындарымен («Айқыш-ұйқыш», «Ақ серек пен көк серек», «Алқа қотан», т.б.), ән салып, би билеумен, ақындар айтысымен, «Қызғалдақ» мерекесімен, (қазақша күрес | қазақша күреспен), ат жарысымен жалғасып кете беретін де, түнге қарай «Алтыбақан» айналасындағы тамашамен аяқталатын.

Дәстүрлер

Наурыздың 22 күні Наурыз мейрамы (жаңа жыл) екенін қазақ баласының көбі біледі.Наурыз туралы көптен бері,жыл сайын газеттерде жазылып келеді.Бұл мейрам бүкіл ұлтқа ортақ.Тегінде Наурыз ұлт мейрамы болғандағының үстіне оның тарихи маңызының тереңдігі бар.Ызғарлы қыстың кетіп,жан йесі өмір қуатын туғызған жыл,жаздың келетіндігіне барлық жаратылыспен қатар қазақ елі де қуанатын. ˝Қыс бойы өлімнің есігін күзетіп,үңгірде жатқан кәрі құйрық,мертік-шортықтар да қыбырлап дүниеде бар екендіктерінбілгізе бастайтын,аурулар сауығамын деп,аттар тойынамын деп,жалаңаштар киімсіз де күн көремін˝ дегендей жұрттың бәріне үміт,әркім деп жылы шырай сезіне бастап, ˝ бәріміз де табиғаттың бергеніне ортақпыз ˝ дегендей сағынышты көрісілері, жалынды құшақтасуларымен жаңа жылды қарсы алатын. ˝ Бүгінгі күні Самарқанның көк тасы да жібіпті ˝ - десіп Наурыз күні бейілінкеңітпеген адамды тастан да қатты қылып шығарғысы келіп,аңыз қылысатын.

Дәстүрлер

Еңбекші қазақ елі,шығынды тыртаңнан аттарыңның басын тарта ұстап,тарихи мейрамдарының Наурызды жаңа тұрмысқа лайықты мейрамдап өткізудің жолына түсіңдер.Жаңа жылға жаңа тілек,игі үмітпен шығуымыз керек.

Әдебиет

Сайттар:

• http:// yznaika.com
• http:/ /ru.wikipedia.org
• http://www.bilu.kz
• http://images.yandex.ru

Аяқтау

Қайталау