Ашы? саба? "Мектеп ?мірі"

4сынып ?аза? тілі.

Саба?ты? та?ырыбы: «Мектеп ?мірі» ?айталау саба?ы.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: ?тілген с?здерді, септік жал?ауларын білу, толы?тыру. С?здерді д?рыс айтып, сурет бойынша с?з тіркестерін, с?йлемдер ??растыра алу, с?ра?тарды д?рыс т?сіне алу, жауап бере алу.

Дамытушылы?: ?аза? тілі туралы ой-?рісін ке?ейтіп, та?ырып бойынша с?здік ?орын байыта отырып, ?з ойын жеткізе алу?а да?дыландыру. Коммуникативтік тілдік, м?дени танымды?, біліктілігі дамы?ан дара т?л?а даярлау?а м?мкіндік ту?ызу.

Т?рбиелік: о?ушыларды? п?нге ?ызы?ушылы?ын арттырып, тілді ??рметтеуге, тіл байлы?ын, ма?ызын т?сіне білуге баулу, ма?алдарды беру ар?ылы о?ушыларды білім алу?а баулу, ?зіні? о?итын мектебіне, м??алімдеріне, сыныптастарына деген с?йіспеншілігін дамыту.

Саба?ты? т?рі: ?айталау саба?ы

Саба?ты? типі: білімді толы?тыру саба?ы.

Саба?ты? ?дісі: интерактивтік о?ыту ?дісі, м?тінмен ж?мыс, ?айталау, с?ра?-жауап, с?з тіркестерін ??растыру, с?здерді талдау, топпен ж?мыс жасау, бір-бірін тексеру.

Саба?ты? к?рнекілігі: интерактивті та?та, м?тіндер, таратпа ?а?аздар.
ба?алау пара?ы.

Саба?ты? барысы

І. ?йымдастыру кезе?і. –

С?леметсіздер ме, балалар? Отыры?дар!

-Сыныпта кім кезекші?

-Саба?та кім жо??

1. Психологиялы? дайынды?.

- К?не, балалар, саба?ты бір-бірімізге жа?сы тілек айтудан бастайы?шы!

Ше?берге т?ры?ыздар. (балалар бір-біріне тілек айтады)

О?ушыларды топ?а б?лу.

К?ктемде к?п г?лдер г?лденеді сол ар?ылы мен сіздерді топтар?а б?лемін.

1топ - раушан

2топ - ?ыз?алда?

3топ - б?йшешек

- ?те жа?сы, жарайсы?дар!

- ?азір ?андай саба? басталады?

- б?л саба?та ?ай тілде с?йлесеміз?

-?аза? тілі ?андай тіл?

- ?азір жыл мезгілі ?андай?

-к?ктем айлары ?андай ?

- б?гін наурызды? нешесі? (д?птерге жазу)

- ?йге ?андай тапсырма берілді? (?ткен с?здерді ?айталау)

ІІ. ?й тапсырмасын тексеру.

Ал, балалар, б?гінгі к??іл к?йіміз жа?сы екен, ендіше ?й тапсырмасын тексереміз.

-Б?рі?ізге б?гінгі саба?та с?ттілік тілеймін.

- Ба?алау пара?ы ар?ылы ?здеріні? білімдері?ізді ба?алайсы?дар.

?ткен с?здерді ?айталап алу.

-Балалар, б?гінгі саба?ты? та?ырыбы белгісіз, оны аны?тау ?шін, ?ткен с?здерді ?айталай отырып, жа?а саба?ымызды? та?ырыбы ашылады. Мына суреттерге назар аударайы?.

-?н-к?й саба?ында пайдаланатын с?здерді табы?ыздар:

- математика саба?ында пайдаланатын с?здерді табы?ыздар:

-?аза? тілі саба?ында пайдаланатын с?здерді табы?ыздар:

-орыс тілі саба?ында пайдаланатын с?здерді табы?ыздар:

ІІІ. Жа?а саба?. -

Саба?ты? та?ырыбын, ма?сатын айту.

Суретте не бейнеленген? Мектеп.

Мектепке біз ?андай ма?сатпен келеміз? Білім алу ?шін келеміз.

Балалар, б?гінгі саба?ты? та?ырыбы «мектеп ?мірі» туралы ?айталау саба?ы.

Б?гін біз та?ырып бойынша ?р т?рлі тапсырма орындаймыз. М?тін о?имыз, аударамыз, с?ра?тар?а жауап береміз, жазба тапсырмаларды орындаймыз, ережелерді еске аламыз.

Б?гінгі саба?ты? жа?сы ?туі сендерді? ?олдары?да.

С?здік ж?мысы. Ты?далым. О?ылым. Айтылым. Жазылым.

Біз алдымен ?ткен с?здерді ?айталаймыз.

Мектеп ?мірі –школьная жизнь

?ызы?ты – интересная (ый, ое)

Араб тілі – арабский язык

Есеп – задача

М?ражай –музей

Шы?арамыз – решаем

1. М??алім с?здерді о?ып береді.

2. О?ушылар хормен ж?не жекелей ?айталайды.

3. С?здерден с?з тіркестері ??растырылады.

С?з тіркестерін аудары?ыздар:

моя школьная жизнь, интересная книга, хороший арабский язык, новая задача, большой музей, решаем задачу.

М?тінмен ж?мыс. Ты?далым. О?ылым. Айтылым.

Мектеп ?мірі.

«Мектеп» деген с?з араб тілінен шы??ан. Мынау – бізді? мектеп. Ол екі ?абатты.

Бізді? мектепте жа?сы м?ражай бар. ?аза? тілі саба?ында біз ?аза?ша с?йлейміз. Орыс тілі саба?анда орысша с?йлейміз.

Математика саба?ында есеп шы?арамыз. ?н-к?й саба?ында ?н айтамыз. Мектеп ?мірі ?ызы?.

М?тінді т?сініп о?ы.

1.М??алім м?тінді м?нерлеп о?иды, о?ушылар ты?дайды.

2.Жа?сы о?итын о?ушы м?нерлеп о?иды.

3. М?тін бойынша с?ра?тар?а жауап бері?іздер.
1. «Мектеп» деген с?з ?ай тілінен шы??ан?

2. ?аза? тілі саба?ында ?ай тілде с?йлейміз?

3. Орыс тілі саба?ында не істейміз?

4. ?н ?ай саба?ында айтамыз?

5. Математика саба?ында біз не шы?арамыз?

Топты? ж?мыс.

1-топ -м?тінді аудары?ыздар.

с?ра?ты ??растыры?ыздар.

Мектеп неше ?абатты?

кластер жаса?ыздар.

саба?тар

2-топ - м?тінді аудары?ыздар.

с?ра?ты ??растыры?ыздар.

Бізді? мектепте не бар?

кластер жаса?ыздар.

саба?тар

3-топ - м?тінді аудары?ыздар.

с?ра?ты ??растыры?ыздар.

Мектеп ?мірі ?андай?

кластер жаса?ыздар.

саба?тар

?айталау – о?у анасы.

Фонетикалы? талдау ?ткізу.

?азір - ?а-зір

? - дауыссыз, ?ата?

А – дауысты, жуан, езулік, ашы?

З - дауыссыз, ?я?

І – дауысты, жі?ішке, езулік, ?ыса?

Р – дауыссыз, ?нді

С?зде 5?ріп, 5дыбыс бар.

Д?птерді ауыстырамыз бір-бірімізді тексереміз, ба?алаймыз.

1 – тапсырма

Жуан ж?не жі?ішке с?здерді екі ба?ан?а б?ліп жазы?ыздар.

Б?гін, бес, парта, ?алам, есеп, саба?, сыз?ыш, д?птер, ?шіргіш,

о?ы, жа?сы, к?нделік.

Жуан буынды с?здер

Жі?ішке буынды с?здер

Парта, ?алам, саба?, сыз?ыш, о?ы, жа?сы

Б?гін, бес, есеп, д?птер, ?шіргіш, к?нделік.

С?здерді? т?бірін тауып жазы?ыздар.

Жазамын, жазасы?, жазады, жазу -

О?ушы, о?улы? –

Шы?тым, шы?ты, шы?ты? –

Та?тада, та?та?а, та?таны? –

Саба?тар, саба??а, саба?ты, саба?ты? -

4. Септіктерді ?айталаймыз. – 2минут

?аза? тілінде неше септік бар?

Септіктерді рет-ретімен ?ойы?ыздар.

С?з - Мектеп

Сергіту с?ті. - 1минут

5.Ма?ал –м?телдермен ж?мыс.

Орыс тілінен ?аза? тіліне с?здерді аудары?ыздар, керек орындарына ?ойып жазы?ыздар.
«Тап?ыр болса?, тауып к?р!» - с?здікпен ж?мыс.

Мектеп –кеме (корабль),

Білім –те?із (море).

(Сила ) К?ш – білімде,

(Знания) білім – кітапта.
Сила – в знаниях, знания – в книгах.

(учение) О?у – білім б?ла?ы,

(знание) білім – ?мір шыра?ы.
Учение – основа знания, знание – основа жизни.

6. Ты?далым. – Клоуз-тест.

Сендер ?ле?ді м??ият ты?да?ыздар, к?п н?ктені? орнына карточкада жетіспейтін с?здерді жазы?ыздар.

Жа?сы о?ып келемін,

Саба?тан да ?алмаймын.

Осы ?ле? жолдарын,

Мектебіме арнаймын.

?.«Мені? болаша?та?ы мектебім.» - жобасын ата – аналармен жасап келді?іздер, енді оны сендер ?ор?айсыздар.

/о?ушылар ?здеріні? ж?мыстарын та?та?а шы?ып ?ор?айды/

Б?л кезенде музыкалы? тренинг ?осылады.

YI.Бекіту. Кітап жасау «Мектеп ?мірі»

Кітапты? сыртын ж?не со??ы беттерін м??алімдер жасайды

Ортасыны? беттерін о?ушылар жасайды.

Балалар?а д?рыс жауаптарына СМАЙЛИК беріледі.

?орытынды.

Сонымен б?гінгі бізді? саба?ымызды? та?ырыбы ?андай болды ?

?айталау саба?ы.
-Саба?та не істедік?

- Сонда мектеп сендерге не береді?

- Мектеп сендерге білім береді, жа?сы о?ып, білімді болса?ыздар ?андай ?иынды? болса да же?іп, ойла?ан армандары?ыз?а жетерсіздер- деп осы с?здермен саба?ты ая?таймын.

YII. Рефлексия. Жетістік баспалда?ы. ( 3 мин)

-Б?л саба?та сендер ?алай ж?мыс істеп, саба?ты? алдында ?ой?ан ма?саттарына жетті?дер ме, жартылай жетті?дер ме? Та?та?а шы?ып, соны к?рсеті?дер.

(Мектеп суреті: 1 ?абат –«жетпедім», 2 ?абат-«Жартылай жеттім»,

3?абат - «Жеттім»)

YIII. О?ушыларды ба?алау (5 мин)

- Б?гін сендер жа?сы ж?мыс істеді?дер! Жарайсы?дар! Енді ба?алау пара?тары?да ба?аны ?здері?е ?оясы?дар.

IX. ?йге тапсырма.

-мектеп туралы 2 ж?мба? жазып келі?іздер.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«ашы? саба? "Мектеп ?мірі"»

4сынып қазақ тілі.

Сабақтың тақырыбы: «Мектеп өмірі» қайталау сабағы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: өтілген сөздерді, септік жалғауларын білу, толықтыру. Сөздерді дұрыс айтып, сурет бойынша сөз тіркестерін, сөйлемдер құрастыра алу, сұрақтарды дұрыс түсіне алу, жауап бере алу.

Дамытушылық: қазақ тілі туралы ой-өрісін кеңейтіп, тақырып бойынша сөздік қорын байыта отырып, өз ойын жеткізе алуға дағдыландыру. Коммуникативтік тілдік, мәдени танымдық, біліктілігі дамыған дара тұлға даярлауға мүмкіндік туғызу.

Тәрбиелік: оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырып, тілді құрметтеуге, тіл байлығын, маңызын түсіне білуге баулу, мақалдарды беру арқылы оқушыларды білім алуға баулу, өзінің оқитын мектебіне, мұғалімдеріне, сыныптастарына деген сүйіспеншілігін дамыту.

Сабақтың түрі: қайталау сабағы

Сабақтың типі: білімді толықтыру сабағы.

Сабақтың әдісі: интерактивтік оқыту әдісі, мәтінмен жұмыс, қайталау, сұрақ-жауап, сөз тіркестерін құрастыру, сөздерді талдау, топпен жұмыс жасау, бір-бірін тексеру.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, мәтіндер, таратпа қағаздар.
бағалау парағы.

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі. –

Сәлеметсіздер ме, балалар? Отырыңдар!

-Сыныпта кім кезекші?

-Сабақта кім жоқ?

1. Психологиялық дайындық.

- Кәне, балалар, сабақты бір-бірімізге жақсы тілек айтудан бастайықшы!

Шеңберге тұрыңыздар. (балалар бір-біріне тілек айтады)

Оқушыларды топқа бөлу.

Көктемде көп гүлдер гүлденеді сол арқылы мен сіздерді топтарға бөлемін.

1топ - раушан

2топ - қызғалдақ

3топ - бәйшешек

- Өте жақсы, жарайсыңдар!

- Қазір қандай сабақ басталады?

- бұл сабақта қай тілде сөйлесеміз?

-қазақ тілі қандай тіл?

- қазір жыл мезгілі қандай?

-көктем айлары қандай ?

- бүгін наурыздың нешесі? (дәптерге жазу)

- Үйге қандай тапсырма берілді? (Өткен сөздерді қайталау)

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Ал, балалар, бүгінгі көңіл күйіміз жақсы екен, ендіше үй тапсырмасын тексереміз.

-Бәріңізге бүгінгі сабақта сәттілік тілеймін.

- Бағалау парағы арқылы өздерінің білімдеріңізді бағалайсыңдар.

Өткен сөздерді қайталап алу.

-Балалар, бүгінгі сабақтың тақырыбы белгісіз, оны анықтау үшін, өткен сөздерді қайталай отырып, жаңа сабағымыздың тақырыбы ашылады. Мына суреттерге назар аударайық.

-ән-күй сабағында пайдаланатын сөздерді табыңыздар:

- математика сабағында пайдаланатын сөздерді табыңыздар:

-қазақ тілі сабағында пайдаланатын сөздерді табыңыздар:

-орыс тілі сабағында пайдаланатын сөздерді табыңыздар:

ІІІ. Жаңа сабақ. -

Сабақтың тақырыбын, мақсатын айту.

Суретте не бейнеленген? Мектеп.

Мектепке біз қандай мақсатпен келеміз? Білім алу үшін келеміз.

Балалар, бүгінгі сабақтың тақырыбы «мектеп өмірі» туралы қайталау сабағы.

Бүгін біз тақырып бойынша әр түрлі тапсырма орындаймыз. Мәтін оқимыз, аударамыз, сұрақтарға жауап береміз, жазба тапсырмаларды орындаймыз, ережелерді еске аламыз.

Бүгінгі сабақтың жақсы өтуі сендердің қолдарыңда.

Сөздік жұмысы. Тыңдалым. Оқылым. Айтылым. Жазылым.

Біз алдымен өткен сөздерді қайталаймыз.

Мектеп өмірі –школьная жизнь

Қызықты – интересная (ый, ое)

Араб тілі – арабский язык

Есеп – задача

Мұражай –музей

Шығарамыз – решаем

1. Мұғалім сөздерді оқып береді..

2. Оқушылар хормен және жекелей қайталайды.

3. Сөздерден сөз тіркестері құрастырылады.

Сөз тіркестерін аударыңыздар:

моя школьная жизнь, интересная книга, хороший арабский язык, новая задача, большой музей, решаем задачу.

Мәтінмен жұмыс. Тыңдалым. Оқылым. Айтылым.

Мектеп өмірі.

«Мектеп» деген сөз араб тілінен шыққан. Мынау – біздің мектеп. Ол екі қабатты.

Біздің мектепте жақсы мұражай бар. Қазақ тілі сабағында біз қазақша сөйлейміз. Орыс тілі сабағанда орысша сөйлейміз.

Математика сабағында есеп шығарамыз. Ән-күй сабағында ән айтамыз. Мектеп өмірі қызық.

Мәтінді түсініп оқы.

1.Мұғалім мәтінді мәнерлеп оқиды, оқушылар тыңдайды.

2.Жақсы оқитын оқушы мәнерлеп оқиды.

3. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер.
1. «Мектеп» деген сөз қай тілінен шыққан?

2. Қазақ тілі сабағында қай тілде сөйлейміз?

3. Орыс тілі сабағында не істейміз?

4. Ән қай сабағында айтамыз?

5. Математика сабағында біз не шығарамыз?

Топтық жұмыс.

1-топ -мәтінді аударыңыздар.

сұрақты құрастырыңыздар.

Мектеп неше қабатты?

кластер жасаңыздар.

сабақтар

2-топ - мәтінді аударыңыздар.

сұрақты құрастырыңыздар.

Біздің мектепте не бар?

кластер жасаңыздар.

сабақтар

3-топ - мәтінді аударыңыздар.

сұрақты құрастырыңыздар.

Мектеп өмірі қандай?

кластер жасаңыздар.

сабақтар

Қайталау – оқу анасы.

Фонетикалық талдау өткізу.

Қазір - қа-зір

Қ - дауыссыз, қатаң

А – дауысты, жуан, езулік, ашық

З - дауыссыз, ұяң

І – дауысты, жіңішке, езулік, қысаң

Р – дауыссыз, үнді

Сөзде 5әріп, 5дыбыс бар.

Дәптерді ауыстырамыз бір-бірімізді тексереміз, бағалаймыз.

1 – тапсырма

Жуан және жіңішке сөздерді екі бағанға бөліп жазыңыздар.

Бүгін, бес, парта, қалам, есеп, сабақ, сызғыш, дәптер, өшіргіш,

оқы, жақсы, күнделік.

Жуан буынды сөздер

Жіңішке буынды сөздер

Парта, қалам, сабақ, сызғыш, оқы, жақсы

Бүгін, бес, есеп, дәптер, өшіргіш, күнделік.

Сөздердің түбірін тауып жазыңыздар.

Жазамын, жазасың, жазады, жазу -

Оқушы, оқулық –

Шықтым, шықты, шықтық –

Тақтада, тақтаға, тақтаның –

Сабақтар, сабаққа, сабақты, сабақтың -

4. Септіктерді қайталаймыз. – 2минут

Қазақ тілінде неше септік бар?

Септіктерді рет-ретімен қойыңыздар.

Сөз - Мектеп

Сергіту сәті. - 1минут

5.Мақал –мәтелдермен жұмыс.

Орыс тілінен қазақ тіліне сөздерді аударыңыздар, керек орындарына қойып жазыңыздар.
«Тапқыр болсаң, тауып көр!» - сөздікпен жұмыс.

Мектеп –кеме (корабль),

Білім –теңіз (море).

(Сила ) Күш – білімде,

(Знания) білім – кітапта.
Сила – в знаниях, знания – в книгах.

(учение) Оқу – білім бұлағы,

(знание) білім – өмір шырағы.
Учение – основа знания, знание – основа жизни.

6. Тыңдалым. – Клоуз-тест.

Сендер өлеңді мұқият тыңдаңыздар, көп нүктенің орнына карточкада жетіспейтін сөздерді жазыңыздар.

Жақсы оқып келемін,

Сабақтан да қалмаймын.

Осы өлең жолдарын,

Мектебіме арнаймын.

Ү.«Менің болашақтағы мектебім ...» - жобасын ата – аналармен жасап келдіңіздер, енді оны сендер қорғайсыздар.

/оқушылар өздерінің жұмыстарын тақтаға шығып қорғайды/

Бұл кезенде музыкалық тренинг қосылады.

YI .Бекіту. Кітап жасау «Мектеп өмірі»

Кітаптың сыртын және соңғы беттерін мұғалімдер жасайды

Ортасының беттерін оқушылар жасайды.

Балаларға дұрыс жауаптарына СМАЙЛИК беріледі.

Қорытынды.

Сонымен бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбы қандай болды ?

Қайталау сабағы.
-Сабақта не істедік?

- Сонда мектеп сендерге не береді?

- Мектеп сендерге білім береді, жақсы оқып, білімді болсаңыздар қандай қиындық болса да жеңіп, ойлаған армандарыңызға жетерсіздер- деп осы сөздермен сабақты аяқтаймын.

YII. Рефлексия. Жетістік баспалдағы. ( 3 мин)

-Бұл сабақта сендер қалай жұмыс істеп, сабақтың алдында қойған мақсаттарына жеттіңдер ме, жартылай жеттіңдер ме? Тақтаға шығып, соны көрсетіңдер.

(Мектеп суреті: 1 қабат –«жетпедім» , 2 қабат-«Жартылай жеттім» ,

3қабат - «Жеттім»)

YIII. Оқушыларды бағалау (5 мин)

- Бүгін сендер жақсы жұмыс істедіңдер!!! Жарайсыңдар! Енді бағалау парақтарыңда бағаны өздеріңе қоясыңдар.

IX. Үйге тапсырма.

-мектеп туралы 2 жұмбақ жазып келіңіздер.

«Пресногорьков орта мектебі» КММ

Cабақтың тақырыбы:

«Мектеп өмірі»

4сынып.

қазақ тілі және әдебиеті

пәнінің мұғалімі: Рахметова Н.Қ.

Пресногорьков с.

2015 ж.

Примерная таблица анализа урока казахского языка /в русской школе/

Деятельность учителя

Деятельность учащегося

1. Организаторская

2. Обучающая

3. Воспитательная

1.Выполнение намеченного плана.

1.Реализация коммутативного подхода.

1.Общая нравственная и культурологическая направленность.

1.Уровень познавательной активности.

2.Уровень методического мастерства (соотношение видов речевой деятельности, целенаправленность упражнений, умение организовать общение).

2.Реализация дифференциации подхода к овладению языковым материалом к учащимся. 2.Работа над культурой речевого поведения. 2.Наличие интереса к уроку. 3.Реализация основных психологических и гигиенических требований. 3.Реализация учета особенностей родного языка. 3.Эффективность ознакомления со страной изучаемого языка ее культурой и традициями. 3.Уровень совершенственности речевых умений (говорение, аудирование, чтение, письмо). 4.Качество речи (правильность, соответствие профессиональному стилю, выразительность). 4.Реализация принципа взаимосвязанного обучения видам речевой деятельности. 4.Формирование оценочно-эмоциона- льного отношении к миру. 4.Уровень сформированности языковых навыков (произносительных, лексических, грамматических). 5.Наличие эффективной обратной связи с учащимися. 5.Правильность организации общения учащихся. 5.Формирование обще учебных умений. 5.Владение языковой догадкой о значении не изучаемых ранее слов. 6.Эффективность и целесообразность использования средств наглядности и ТСО. 6.Формирование лингвострановедчес- ких и страноведческих знаний и умений. 6.Формирование специфических учебных умений (умение работать с двуязычными слова- рями, пользоваться разговорником). 6.Уровень лингвострановедчес- ких и страноведческих знаний и умений 7.Уровень оформления документации к уроку (журнал, тетрадь, план урока). 7.Оптимальность выбора и степень достижения главной цели. 7.Эстетическое воздействие на учащихся в ходе урока казахского языка. 7.Умение работать со справочниками, словарями. 8.Рациональное использование времени урока (соотношение речи учителя и учащихся, объяснений и упражнений и т.п.). 8.Правильность выбора методов, приемов и форм главной цели. 8.Использование воспитательных возможностей оценок. 8.Степень самостоятельности в работе над языком. 9.Педагогическая культура, такт, внешний вид. 9.Адекватность и эффективность контроля языковых навыков и речевых умений. 9.Стиль руководства учащимися на уроке. 9.Организованность и дисцип- лина. 10.Соблюдение правил: -охраны труда. 10.Оптимальность домашних заданий и эффективность доведения их до учащихся. 10.Воспитательное значение личности учителя и его деятельности на уроке. 10.Внешний вид учащихся.Карта анализа и оценки урока казахского языки литерат