Қазақ тілі пәнінен "Ашық буын" тақырыбы

Буын (фонетика) — сөйлеу мүшелерінің тұтастай қимылынан пайда болған бір немесе бірнеше дыбыстық тіркесі. Буынды тек дауысты дыбыстар ғана құрайды. Дауысты фонема өз алдына тұрып та, төңірегіне дауыссыздарды алып тұрып та Буын құрай алады. Буынға тән негізгі белгілер: 1) дауысты дыбыссыз Буын болмайды; 2) дауысты дыбыстың өзі де Буын бола алады (а-та, ә-же, а-па, т.б.). Бір Буында бірден артық дауысты болмайды, ал сөздің құрамында қанша дауысты дыбыс болса, сонша Буын болады (жұ-ды-рық, қа-лам, мек-теп); 4) Буында мағына болмайды; 5) Тілімізде байырғы сөздер, сондай-ақ, Буындар да екі дауыссыздан басталмайды (сқақ, рза, сланов деп жазбаймыз, дұрысы: сықақ, риза, сыланов түрінде келеді); 6) қазақ тілінде басқы (сөздің басындағы) Буын ғана дауыстыдан басталуы мүмкін, қалған жағдайда (екінші, үшінші, т.б.) Буындар дауыстыдан басталмайды. Тасымалдың дауыстыдан басталмайтыны содан (кә-сіп, қыз-ғал-дақ, мә-сі); 7) сөздердің айтылуындағы Буын саны мен жазылудағы Буын саны әрқашан бір-біріне сай келуі шарт емес (айтылуда: Сар-ар-қа, кел-ал-май-ды, ал жазылуда: Са-ры-ар-қа, ке-ле ал-май-ды). Тіліміздегі сөздер бір Буынды, не көп Буынды болып келеді. Қазақ тіліндегі дауыссыз дыбыстар өздігінен жеке тұрып Буын құрай алмайды, бірақ кейбір халық тілдерінде дауыссыздардың Буын құрайтын жайлары кездеседі (чех, серб тілдерінде). Мысалы, Буын чех тіліндегі vlk (волк-қасқыр), серб тіліндегі прст (палец-саусақ) деген сөздер бір өңкей дауыссыздардың тіркесінен жасалғанмен, әрқайсысы бір-бір Буынды сөздер ретінде қаралады. Ондай дауыссыздарды Буын құраушы дауыссыздар деп атайды. Буын өзінің құрамындағы дауысты және дауыссыз дыбыстардың ретіне қарай мынадай түрлерге жіктеледі: Ашық буын — бір дауысты дыбыстың өзінен ғана тұратын немесе дауыссыз дыбыстан басталып, дауысты дыбысқа аяқталып тұратын Буын (а-ра, ұ-лы, ке-ше, қа-ла, не, а-сық, а-дым); 2) тұйық буын — дауысты дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа бітетін Буын (ат, өт, ас); 3) бітеу буын— дауысты дыбыс екі жағынан дауыссыз дыбыспен қоршалып тұратын Буын (тіс, қыз, қар, мұз, құз). Бітеу Буынның бір ерекшелігі екі дауыссыз дыбыс қатар тұра беруі мүмкін. Мысалы, тарт, шәкірт. Қазақ тілінде Буын құрамындағы дыбыстардың басын құрап тұратын фонететикалық заң — үндестік заңы (сингармонизм). Үндестік заңының әсерімен Буын құрамындағы дауысты мен дауыссыз дыбыстар біркелкі жуан Буын (шана, жұлдыз) не жіңішке Буын (кө-мір, кү-шік), еріндік (жү-зүм, бү-күр) не езулік (қы-зық, жә-бір) болып айтылады. Егер тілімізде аралас (жуан, жіңішке) Буынды сөздер кездесетін болса, онда олар кірме сөз болғаны. Мысалы, педагог, параллелипипед, т.б. Буынның жуан, жіңішкелігі қазақ тілінде дауыстыларға байланысты.

Ашық буын — не бір дауысты дыбыстан тұратын немесе дауысыздан басталып бауыстыға аяқталатын буын түрі.

Мысалы: аға, ана, әке, ата, бала, қала, кері, шананы, босаға.^[1]

Результаты поиска

Ашық буын — Уикипедия

https://kk.wikipedia.org/wiki/Ашық_буын

Перевести эту страницу

Ашық буын — не бір дауысты дыбыстан тұратын немесе дауысыздан басталып бауыстыға аяқталатын буын түрі. Мысалы: аға, ана, әке, ата, бала, ...

Буын (фонетика) — Уикипедия

https://kk.wikipedia.org/wiki/Буын_(фонетика)

Перевести эту страницу

Буын (фонетика) — сөйлеу мүшелерінің тұтастай қимылынан пайда болған бір ... ретіне қарай мынадай түрлерге жіктеледі: Ашық буын — бір дауысты ...

Буын түрлері | Ұстаздарға арналған танымдық-әдістемелік сайт

sabaq.kz/7521/буын-түрлері/

Перевести эту страницу

Ашық буын. Жалғыз дауыстыдан құралған немесе дауыстыдан басталып, дауыстыға аяқталған буынды ашық буын деп атаймыз: а-ға, ба-ла, қа-ла т. б.

Буын түрлері. Ашық буын, бітеу буын, тұйық буын - Қазақ тілінен ...

tarbie.org/load/kaz/ash/buyn_t...t.../5-1-0-18888

Перевести эту страницу

Ашық буын, бітеу буын, тұйық буын. Сабақтың мақсаты: Білімділік:Буын түрлері туралы білімдерін кеңейту. Буынға тән негізгі белгілерді ажырата алу ...

Виды слогов. Открытый и закрытый слог. - Отдел образования ...

balkhash.goo.kz/blog/view/32/1479?lang=ru

Перевести эту страницу

8 мая 2014 г. - Сабақ тақырыбы:Буын түрлері. Ашық буын, бітеу буын, тұйық буын. Сабақтың мақсаты: Білімділік:Буын түрлері туралы білімдерін ...

Ашық буын | Казахский язык | Шпаргалки - testent.ru

testent.ru/load/shpargalki/kazak_tili/ashy.../15-1-0-1210

Перевести эту страницу

11 мая 2010 г. - Ашық буынды сөзді табыңыз Е. Кебеже 2. Ашық буынды сөзді табыңыз Д. Бота 3. «Қайың» сөзіндегі буын түрлерін аықтаңыз С. Ашық- ...

Буын түрлері » Білімділер порталы

bilimdiler.kz/kazakh_tili/2542-buyn-turleri.html

Перевести эту страницу

25 дек. 2012 г. - Ашық буын. Жалғыз дауыстыдан құралған немесе дауыстыдан басталып, дауыстыға аяқталған буынды ашық буын деп атаймыз: а-ға, ...

ашық буын | Казахско-русский словарь

https://sozdik.kz/ru/dictionary/translate/kk/ru/ашық+буын/

открытый слог.

Буын түрлері

bilimsite.kz/kazakh_tili/5887-buyn-turleri.html

Перевести эту страницу

Бүгін сол буынның түрлерін үйренеміз. Жаңа сабақты түсіндіру (тірек - сызба, слайд арқылы) Қазақ тілінде буынның үш түрі бар. Ашық буын. А - ға, ба ...

Буын түрлері, ашық буын. » Қазақстан ұстаздарының әдістемелік ...

kazustaz.kz/ustaz/953-buyn-trler-ashy-buyn.html

Перевести эту страницу

Сабақтың тақырыбы: Буын түрлері, ашық буын. Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Дауысты, дауыссыз дыбыстар туралы білімдерін пысықтай отырып, ...

Вместе с ашық буын часто ищут

бітеу буын мысалдар

ашык буын 20 соз

туйык буын

буын дегеніміз не 1 сынып

аралас буын

тек тұйық буыннан құралған сөздер

туйык буын создер

ашық буын сөздер мысалдар