"?ндестік за?ы" ?аза? тілі п?нінен ашы? саба? 5класс

Саба?ты? та?ырыбы: ?ндестік за?ы.

Саба?ты? ма?саты: 1) Білімділік: О?ушыларды? грамматикадан о?ып, ?й-ренген ережелерін ойындар ар?ылы ?айталап бекіте т?су. ?ндестік за?ына ба-?ынбайтын ?осымшалармен таныстыру, мысалдар келтіру ар?ылы д?лелдеу.

2) Дамытушылы?: Жауапты тез таптырып, тап?ырлы??а да?дыландыру. Тілі-міздегі к?п ?олданылатын ма?ал-м?телдер мен т?ра?ты с?з тіркестерінен молыра? м?лімет беру. Жатты?у ж?мыстары ар?ылы ма?ынаны таныту. Есте са?тау, ойлау ?абілеттерін арттыру.

3) Т?рбиелік: Тіл дамыту ж?мыстарын ж?йелі ?рі ?ызы?ты етіп ?йымдас-тыруды? тиімділігін сезіндіру.

Саба?ты? к?рнекілігі: плакаттар, о?у ??ралдары (т?рлі-т?сті ?а?аздар, ?алам т.б.), кеспе ?а?аздар, ойындар.

Саба?ты? т?рі: Тіл дамыту саба?ы.

Саба?ты? барысы: І. ?йымдастыру кезе?і: с?лемдесу, т?гелдеу, о?у ??рал-дарын даярлау, саба??а назарларын аудару.

Саба? жоспары:

1. С?ра?-жауап.
2. С?з табу.
3. Жа?а саба?.
4. Шы?армашылы? ж?мыс.
5. М?тінмен ж?мыс.
6. Терме диктант.
7. «Ойлан тап!».
8. ?орытынды.
9. ?йге тапсырма.
10.  Ба?алау.

?й тапсырмасын ?айталау. С?ра?-жауап.

С?ра?тар:

1. ?аза? ?ліпбиінде ?анша ?ріп бар? ?анша дыбыс бар?
2. ?ріп деген не? Дыбыс деген не?
3. Дыбысты? ?андай т?рлері бар?
4. Дауыстылар нешеу? Дауыссыздар нешеу?
5. Буын дегеніміз не?
6. Тасымал деген не?
7. ?андай с?здер тасымалданбайды? т.б.

Топтастыру стратегиясы бойынша схема ??ру. Еске т?сіру.

Кеспе ?а?аздармен ж?мыс

Дыбыстар

Жа?а саба?:

?ндестік За?ы

?ызы?ушылы?ты ояту: Ережені еске т?сірейік.

К?рнекі ??ралды? к?мегімен (плакаттар) т?сіндіру.

Буын ?ндестігі                                            Дыбыс ?ндестігі

?а+?аз+ды                                               Айт-бай – Айт+пай

Те+ре+зе+ге                                            ?ара+к?з – ?ара+г?з

Ба+ла+лар+?а                                          ?аш+са – ?аш+ша

Е?+бек+ті?                                              ж?рек+і – ж?регі

                                                            тап+у – табу кеп+іп – кеу+іп

                                                               Б?ген+бай – Б?гем+бай

Буын ?ндестігіне ба?ынбайтын ?осымшалар:

К?мектес септік:        -нікі, -дікі, -тікі             -паз, -?ор, -кер, -гер,

-мен, -пен, -бен                                                    -?ой, -хана, -кеш, т.б.

Самат+пен                   Самат+тікі                     ?нер+паз, е?бек+?ор,

?сем+мен                    ?сем+дікі                      ?арыш+кер, сауда+гер,

?ыз+бен                       бала+нікі                       с?н+?ой, д?рі+хана, т.б.

Ма?ынаны ажырату ?шін: Жатты?у ж?мыстары  (Жеке ж?мыс).

Т?мендегі с?здерге ?осымшаларды д?рыс тауып жал?ап, ?андай ?ндестік екенін айты?дар:

Мал          лар                   ?ой                тар                       ?йел           м

Бала         дар                   ?она?             ды                       шеше         сы

Т?йе        лар                   бойда?            ?а                        а?а               і

С?здерді? сы?арын екінші ба?анадан тауып жазы?дар: 

??ла?пен            к?рген            т?рге          болыпты         ас?ар           б?ла?ы

К?збен                жерде              ?аза            салу                а?ар              ?анаты

Елсіз                   естіген            сурет          отыру               о?                  тау 

Ма?ынаны тану: Осы мысалдарды жан-жа?ты талдау. Неге олай?

Тіл дамыту ?шін: М?тінмен ж?мыс. О?ып, ??гімелеп беру.

Терме диктант: Серік?лы, М?лік?ызы, М?сірепов, та?ерте?, зейнета?ы, атамекен, ?дет-??рып, салт-д?ст?р, Екібаст?з, Амангелді, Ж?сіпбек, С?рсенбай, Жез?аз?ан, Теміртау.

Ойындар: Кім тап?ыр? ойыны. Кроссворд шешу.

Ж?мба? шешу.

Ж-дан басталса, жыл мезгілі,

?-дан басталса, онда ол ??с белгілі.

Ол ?ай с?здер?

                                   Жауабы: жаз, ?аз.

А дыбысымен айтылса, негізгі м?ше,

А егер Е-ге алмасса,

Есептік сан есім, с?рауы – неше?

Б?л ?ай с?з?

                                Шешуі: бас,бес.

К-дан басталсам,

Ма?ан ?арап саба? айтады,

П-дан басталсам,

Ма?ан балалар ж?гін артады.

                                Шешуі: карта, парта.

Басы ашы?, ая?ы ?ыса?,

Екі-а? дыбыс, есеп ?ылса?,

Са?ан да ол керек болар,

?зен-к?лге жа?ын т?рса?.

                              Шешуі: ау.

«?зіл ж?мба?» ойыны. 

Фонетикалы? екі ??ым бірі мен бірі сыбайлас,

Бірі айтылады да естіледі,

Екіншісі – жазылады да к?рінеді.

                                Шешуі: ?ріп пен дыбыс.

Тауда жо?, сайда бар,

Атта жо?, тайда бар,

Биеде жо?, т?йеде бар,

?озыда жо?, ?ойда бар,

Жиында жо?, тойда бар.

Осындай та?ы ?айда бар.

                               Шешуі: й ?рпі.

?алай ?арай о?ыса да бірдей ма?ына беретін бас?ы ж?не со??ы дыбыс-тары бірдей с?здерді бірдей с?здерді кім тауып жаза алады?

Жа?а саба?ты ?орытып, бекіту. ?орыту с?ра?тары:

1. ?аза? ?ліпбиін жаса?ан кім?
2. Дыбыс емес, та?ба.
3. ?осарлы дыбыстар ?аншау?
4. ?аза?ты? т?л ?ріптері ?аншау? Ата.
5. ?нді дауыссыздарды ата.
6. Ая?та: ?з елін с?ймеген Адам, еште?ені де. с?йе алмайды.
7. Тілі?мен ж?гірме, (Біліммен ж?гір).
8. О?ылмайды, жазылады. Біра? с?зден табылады. Ол ?ай ?ріп еді?
9. Бір дыбыстан ??рал?ан ?андай  с?здерді білесі??
10.  ?рі дауысты, ?рі дауыссыз, ?рі жуан, ?рі жі?ішке дыбыстар ?атарында ?олданылатын ?ай дыбыс? Мысал келтіріп, д?лелдеп бере алады?
11.  Мына с?здерде неше дауысты, неше дауыссыз дыбыстар бар? ?ауын, жуан, жуу, ?ияр.
12.  ?ндестік за?ы деген не?
13.  Буын ?ндестігіне ?андай ?осымшалар ба?ынбайды?

14. «Ойлан тап!». Мына с?ра?тар?а тиісті т?ра?ты с?з тіркестерімен жауап бері?дер:

А) Адамны?  т?бесі аспан?а жете ме?

?) С?йлегенде с?з ауыздан т?сіп ?ала ма?

Б) Бір ?азан?а сыймайтын ?андай бастар?

Е) Екі ая? бір етікке сия ма?

Т?ра?ты с?з тіркесіні? ма?ынасын тап:

ма?дай тер (адал е?бек),

тепсе темір ?зеді (к?шті),

?олы алтын (шебер)

Ой тол?аныс: Эссе т?рінде. Шы?у пара?ы.

Білетінім                          Білгенім                           Білгім келеді?

?йге тапсырма: ?ндестік за?ына ба?ынбайтын ?осымшалары бар 10 с?йлем тауып жазып келу.

О?ушыларды мада?тау, білімдерін ба?алау, ба?аларын журнал?а, к?нделік-теріне ?ою.