Тұрлаулы мүшелер 3-сынып

Қазақ тілі (3сынып)

Сабақтың тақырыбы:Тұрлаулы мүшелер

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларға сөйлем арасынан тұрлаулы мүшелерді ажыратуға үйрету; сөйлемде атқаратын қызметіне түсінік беру,бастауыш пен баяндауыштың байланысын меңгерту.

2. Дамытушылық: Оқушылардың сөз,сөйлем мүшелері туралы білімдерін кеңейту,талдау,сауатты жазу дағдыларын жетілдіру,пәнаралық,өмірмен байланысын іске асыру,оқушылардың білім алуға деген қызығушылығын арттыру,ой-өрісін дамыту,тез әрі жүйеге жеткізуге дағдыландыру.

3. Тәрбиелік:Оқушылардың өз ана тілін сүюге,мақал-мәтелдер арқылы үлгі-өнеге алуға, сол арқылы кішіпейілділік,қайырымдылық және ата-аналарын құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: ой қозғау,түсіндіру,талдау,көрнекілік,СТО стратегиялары жинақтау.

Ұйымдастыру кезеңі:топтық,жеке

Сабақтың пән аралық байланысы: дүниетану,математика

Сабақтың көрнекіліктері:жыл мезгілдері, семантикалық карта,кесте,қима қағаздар..

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

Психологиялық дайындық:

Қазақ тілім — өз тілім, дана тілім,

Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.

Қастерлейді ұл – қызың мәңгі сені,

Болашағым, бақытым қазақ тілім, — дей отырып, бүгінгі қазақ тілі сабағымызды бастайық.

— Балалар, біздің бүгінгі сабағымыз өзгеше өтеді.Біздің тәртібіміз бен білімімізді көруге қонаққа көптеген ұстаздар келіп отыр.Олай болса балалар,біз өз білімдерімізді,тәртібімізді көрсетейік.

Біз бүгін топпен жұмыс жасаймыз.Балалар қазір жылдың қай мезгілі?

-Күз.

-Дұрыс айтасыңдар.

Жыл мезгілі нешеге бөлінеді?

-4-ке.Күз,қыс,көктем ,жаз.

-Олай болса балалар мен сендерді осы жыл мезгілдерінің атымен атап,топқа бөлгім келіп отыр.

-Күз тобы.

-Қыс тобы.

-Көктем тобы.

-Жаз тобы.

Әр топ өз ережесін құрайды,айтады.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: 58-жаттығу сөйлемдерді топтастыру.

Оқушылардың жазып келген жаттығуларын дауыстап оқытып, сұрақ-жауап арқылы тексеру

Әнші қыз келді. Қарбыз-көкөніс.

Күн қысқарып батты. Аян-биші.

Бөдене жақынға ұшады.

ІІІ.Өткен сабақты бекіту:

Ойын: «Қай топ көп біледі?»

Күз тобы жапырақтарды жинайды.

-Бастауыш дегеніміз не?

-Сөйлем деген не?

-Баяндауышқа мысал келтір.

Қыс тобы ақ ұлпа қарларды жинайды.

-Баяндауыш дегеніміз не?

-Сөйлем мүшелері дегеніміз не?

-Ерлан қарды тазалады.Осы сөйлемнен баяндауышты тап.

Көктем тобы бәйшешек гүлін жинайды.

-Бастауыштан кейін неліктен сызықша қойылады?

-Зат есім дегеніміз не?

-Құстар жылы жаққа қайтты.Осы сөйлемнен бастауышты тап.

Жаз тобы алма жинайды.

-Етістік дегеніміз не?Мысал келтір.

-Сөйлем мүшелері нешеге бөлінеді?

-Бастауышқа мысал келтір.

ІҮ.Жаңа сабаққа дайындық:

Суретпен жұмыс:

(Топпен жұмыс) Топтарға қима қағаз таратамын.

_______ ____________.

________ _______ _______ .

Әр топ сызбаға қарап сөйлем құрайды .

Оқушылардың жазған сөйлемдерін талдатамын.

Мысалы:Қар жауды. Бүгін жапалақтап қар жауды.

Екі сөйлемде де қар туралы айтылған.Бірінші сөйлем тек бастауыш пен баяндауыштан жасалған.Олай болса, бұл сөйлем сөйлемнің тұрлаулы мүшелері екен.Ол бастауыш пен баяндауыштан тұрады. Тұрлаулы мүшелер сөйлемдегі негізгі ойды білдіреді.

Екінші сөйлемде бастауыш пен баяндауыштан басқа да сөздер қолданылған.

Осы мысалға сүйеніп тұрлаулы мүшеге ереже шығарайық.

Ереже: Сөйлемдегі негізгі ойды білдіріп,тек бастауыш пен баяндауыштан құралған сөйлем мүшесін тұрлаулы мүше дейміз.

Олай болса,біз бүгін тұрлаулы мүшемен танысамыз.Сөйлемде қандай қызмет атқаратынын білеміз.

Ү.Жаңа сабақ:Кестемен түсіндіру.

Сөйлем мүшелері

Тұрлаулы мүшелер

Тұрлаусыз мүшелер

Бастауыш (кім?не?кімдер? нелер?Кімі?несі?)

Баяндауыш (Не істеді? Қайтты? Не қылды?)

Сөйлем мүшелері екіге бөлінеді.

Тұрлаулы мүшелер : Бастауыш пен баяндауыш.

Бастауыш кім?не?кімдер? нелер?Кімі?несі?деген сұрақтарға жауап береді.

Баяндауыш Не істеді? Қайтты? Не қылды?деген сұрақтарға жауап береді. Мысалы: Айгүл жазды.

Тұрлаусыз мүшелер.

Тұрлаулы мүшелермен алдағы сабағымызда танысатын боламыз.

ҮІ.Бекіту .

1.Кітаппен жұмыс:

Ауызша

61-жаттығу.Сөйлемдерді оқып,тұрлаулы мүшелерді тап.Неліктен тұрлаулы мүше екенін түсіндіру.

Мектепте асхана бар.Аспазшы тамақты дәмді пісіреді.Балалар үзілісте асханаға келді.

Мектепте не бар?Асхана-бастауыш.

Кім тамақты дәмді пісіреді?Аспазшы-бастауыш.Аспазшы не істейді?

пісіреді-баяндауыш.

Кімдер үзілісте асханаға келді?Балалар-бастауыш.Балалар не істеді?

келді-баяндауыш.

2.Тақтамен,дәптермен жұмыс:Күн ретін жазу.

Көркем жазу.

Қ қ Ққ қар қалам қағаз

62-жаттығу.Мәтінді тиісті тыныс белгісін қойып көшіріп жаз.Тұрлаулы мүшелердің астын сыз.Мәтінге ат қой.

Балалар Ақлима әжейге көмекке келді .Қыздар үй тазалады .Ұлдар отын жарды. Ақлима әжей балаларға риза болды.

- Осы мәтінге ат қояйық? Не деп қоюға болады?( Көмекшілер, Қамқорлық)

Сергіту сәті:

Бір,екі,үш

Қарлығаш болып ұш,

Төрт,бес,алты

Қарлығаш болып қалқы

Жеті,сегіз,тоғыз,он

Қарлығаш болып қон.

63-жаттығу. Мақалды жатқа жазу. Тұрлаулы мүшелердің астын сызу.

Әр топтан оқыту. Мазмұнын ашу.

1. Әкеге қарап ұл өседі,

Шешеге қарап қыз өседі.

2. Жаман жолдас жолда қалдырады.

-( ұлда, қызда әкесімен анасынан үлгі өнеге алып өседі, тәрбиеленеді;

Жаман жолдас қиыншылықта қайырылмайды, көмектеспейді)

Екінші мақалдағы сияқты жаман жолдас болмай бір сыныпта оқығаннан кейін төбелеспей, әрдайым бір-бірімізге көмектесіп, қайырымды,үлгілі оқушылардың қатарынан көрінейік.

64-жаттығу

Сөйлемдерді оқып, мағыналық байланысына қарай ретімен айтып бер.

Тұрлаулы мүшелерді тап.

1. Тырна түлкіге тамақ беріпті. -2сөйлем

2. Құмыра түлкінің басына сыймапты. -3сөйлем

3. Тырна түлкіні қонаққа шақырыпты. -1сөйлем

- Бұл қай ертегіден алынған үзінді?

Тырна мен түлкі ертегісінен алынған.

ҮІІ. Қорытындылау.

Семантикалық карта. Төрт топқа таратамын.

Сөздер Бастауыш Баяндауыш

оқушы +

келді +

сырғанады +

жазды +

ойыншық +

машина +

Балалар, бүгін біз не үйрендік? Сөйлемнің қандай мүшесімен таныстық? Оларды неліктен тұрлаулы мүшелер деп атаймыз?

Бүгінгі сабақ сендерге ұнады ма?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 65-жаттығу 77- бет.

ІХ. Оқушыларды бағалау