Конспект урока литератури

3 сынып

?дебиеттік о?у ?ш ба?ытым

Ма?саты:Балаларды М??а?али Ма?атаев ?мірімен, творчествосымен тере?ірек таныстыру. Зерттеу ж?мыстарыны? ал?аш?ы ?адамдарын жасау?а ?йрету. М?тінмен ж?мыс істеу да?дыларын ?алыптастыруды жал?астыру.

К?тілетін н?тиже:Авторды? ?мірбаяны мен творчествосымен танысады, біледі.зерттейді

?ажетті ??ралдар: Интербелсенді та?та, презентация, кітаптар к?рмесі

Саба?ты? т?рі: Пресс-конференция (Д?ст?рлі емес)

?дістері: Зерттеу, сараптама, талдау, ??гімелеу

Барысы

І. ?йымдастыру кезе?і. О?ушылар?а психологиялы? ахуал тудыру.

(Балалар арнайы жабды?тал?ан кабинетте отыр?ызылады. А?ырын М??а?али ?ні ойнап т?рады. Конференция?а ?атысушылар материалдарды алдын ала дайындап ?келген, сарапшылар тобы екеу)

М??алім ?рекеті: 1) Сыныпты топ?а б?лу. (ма?ал ар?ылы)

2) ?й тапсырмасын с?рау

«Бостанды? та?ы атты»?ле?і? жат?а айту

Ми?а шабуыл, о?ушыларды сын т?р?ысынан ойлату.

-Балалар, ба?анадан бері ойнап т?р?ан не ?уен? Кім біледі? (Саржайлауым)

-Б?л ?ле? авторы кім? (Балалар жауабы)

-Б?л ?ле? ?аза?ты? с?йікті а?ыны, жазушысы М??а?али Ма?атаевты? ?ле?і жай ?ана ойнап т?р?ан жо?. Б?гінгі конференция «?ш ба?ытым» деп аталады. Конференциямызда 2 топ сарапшылары, ?атысушылар ж?не ?она?тар отыр. М??а?али Ма?атаев туралы жай саба? ?ткізу – б?л т?л?а туралы еште?е айтпау. Ма?атаев М??а?али С?леймен?лы – ?аза?ты? лирик а?ыны, м?збала? а?ын, ?з заманында лайы? ба?асын ала алмаса да ?зінен кейінгілер ?шін м?ртебесі биік а?иы? а?ын. Сонды?тан біз алдынала зерттеу ж?мыстарын ж?ргізіп, конференция ?ткізуді ?й?арды?. Конференция ж?мысы с?тті ?тсін демекпін! (Слайд. М??а?али суреті)

С?з кезегін ?атысушылар?а берейік.
О?ушыны? ?рекеті:Мен М??а?али жайында ??гімені ?з с?зімен баста?ым келіп т?р.

Мені? анкетам (2 о?ушы)

- Ту?ан жері??

- ?ланымын, ?арасаз деп аталатын ауылды?.

- Ту?ан жылы??

- 1931. ??рдасымын Ш?мілді?.

- Шы??ан тегі??

- Шаруамын.

Бар тірліктен ба?алы оны санаймын.

- Білімі? ше?

- Орташа ?ой.

Алайда ?зім жо?ары?а балаймын.

- Ана тілі??

- ?аза?ша.

?ысыл?анда орысша да, немісше де, та?ы бар.

- Мекен-ж?йі??

- Мекен-ж?йім - жер мені?.

Жерде ж?рген а?ын деген пендемін.

?алам, ?а?аз, уа?ыт бер тек азда?ан,

Мен ?мірді жырлау ?шін келгемін!

О?ушы:

Поэзияда?ы ал?аш?ы ?адамдары

А?ынны? бала кезінде жаз?ан ?ле?дері “?ырман басында”, “?ойшы бала — ?кітай” газетте жарияланды. “Інімні? ойы”, “Шебер” ?ле?дері “Жасты? жыры” атты жина??а енді. Ал?аш М??а?али талантын ба?ала?ан а?ын ?бділд? Т?жібаев: “?зі?нен де жігерлілеу, оттылау жас жеткіншек жеткенде, ма?танбас?а бола ма?!” деген еді.

О?ушы:

М??а?али — ?аза?ты? ?ле?-с?зін жа?а биіктерге к?терген, жа?а ке?істіктерге алып шы??ан жиырмасыншы ?асырды? санаулы са?ла?тарыны? бірі, а?ынны? ?з с?зімен айт?анда:

.А?ынмын деп ?алай мен айта аламын,

Хал?ымны? ?з айт?анын ?айталадым.

К?пі киген ?аза?ты? ?ара ?ле?ін,

Шекпен жауып ?зіне ?айтарамын, —

деген ерен жырды? жаратушысы, ?лы т?л?а, ?лы а?ын.

О?ушы:

Ту?ан жерін, елін, Отанын с?йетін на?ыз патриот т?л?а?а барлы?тары?ызды? назарлары?ызды аудар?ым келіп т?р. Ол ?сіресе тауды, ?аза? ауылын к?п жырлайды (“Тауда ?стім”, “Тау бір а?ыз” т.б.)

Айналайын!

Атамекен, А? мекен!

?андай ?аза? іздеп сені тапты екен?!

Ту?ан ?лке т?тті екен ?ой,

Т?тті екен!

О?ушы: (О?ушылар д?птерлеріне та?ырыпты, кітаптарды? атын жазып отырады)

650-ден астам ?ле?дерінде адам ?міріні? м?ні, ?семдік пен с?лулы?, тазалы?, ерлік, елдік, ту?ан жер турасында тере? тол?а?ан.

М??а?алиді? “?арлы?ашым, келді? бе?”, “Дари?а ж?рек” (1972 ж.), “А??улар ?йы?та?анда”, “Шуа?ым мені?” (1975 ж.), “Со?ады ж?рек”, “Шолпан”, “Жырлайды ж?рек”, “?мір-?зен”, ”?мір-дастан” ж?не т.б. жыр жина?тары, сондай-а?, “?ош, махаббат!” (1988 ж.) атты прозалы? кітабы да бар. (Кітап к?рмесімен ж?мыс)

?азір М??а?али Ма?атаевты? ?з дауысымен о?ы?ан ?ле?ін ты?дайы?. (Слайд а?ын дауысы, 1мин 20 секунд)

О?ушы:

?зін аудармашылы? ?ырынан да сынап к?рген М??а?али У.Шекспирді? де бірнеше ?ле?дерін аударды. Шы?армалары ?збек, ?ыр?ыз, т.б. тілдерге аударыл?ан. Ю.А. Александров, М.М. Курганцев т?ржімала?ан а?ын ?ле?дері “Зов души” деген атпен орыс тілінде басылып шы?ты. Ол дегеніміз ?аза?ты? туындысын орыс а?айындарыны? жо?ары ба?алап ж?ргендігі деп білуіміз керек! Мысалы:

Считают годы лишь невежды,

Считай дела, считай надежды.

Спеши творить добро,

СПЕШИ!

О?ушы:

Мен М??а?алиды? халы?ты? с?йікті ?ндеріне айнал?ан ?ле?дері туралы баяндаймын. М??а?али ?ле?деріне Н.Тілендиев, Ш.?алдая?ов, А.?оразбаев, т.б. сазгерлер ?н жазды. Мен бастап айтамын, ал барлы?тары? жал?астырып айтып к?рі?дер.

«Саржайлау» ?ні: Н?р?иса Тілендиев, «Отыздан асып барамын», «?аза?ым-ай», Роза Рымбаеваны? «Наурыз-думаны» (?ні: Тал?ат Сарыбаев), М?дина Ералиева «К?ре? к?з» (?ні: Г?лн?р Д?укенова), «Есі?е мені ал?айсы?» (?ні: Лена ?бдіхалы?ова), «?аза?ым-ай», «С?би бол?ым келеді» (?ні: Т?рсын?азы Рахымов), «??м?ан ал?ан» (?ні: М?ратхан Егінбаев)

О?ушы:

М??а?алиды? ту?ан к?нін тірі кезінде тойланбай, ?айтыс бол?анан кейін 35 жылдан кейін тойланып, “?асыр а?ыны” ата?ы берілді. (Слайд а?ынны? 80 жылды? тойы)

М??алімні? ?рекеті:

Балалар, біз М??а?али атамыз туралы бірталай а?парат алды?.

4.Топтастыру «Ж?птас-ойлан-б?ліс» « «М??а?али кім?»

а?ын, патриот, жазушы, аудармашы

5.«Ой ?оз?ау» «Б а ? ы т» деген с?зді ?алай т?сінесі??

Б-балалы? ша?,байлы?, болаша?,..

А-ата- ана,ас?ар тау,арман,а?сау

?-?ам?орлы? ?айырымдылы?, ?уат,?уаныш

Ы-ынтыма?,ырыс,.

Т-татулы?, т?уелсіздік,туысты?

- Енді д??гелек ?стелге сарапшылар тобын ша?ырайы?. Олар ?азір бізді М??а?али атамызды? «?ш ба?ытым» атты ?ле?імен таныстырады.

О?ушы: (?ле?ді м?нерлеп жат?а о?ып береді)

Сарапшы:

Мен а?ынны? бірінші ба?ыты – Хал?ы туралы айт?анын сараптайын. «Со?ан берем ойымны? алтын кенін» дегені ?зіні? е? жа?сы ойларын хал?ына беретіндігі. «Ол бар болса, мен бармын, ?ор болмаймын» дегені ?з хал?ы? бол?ан жерде, сен де барсы?. Ал ?з хал?ы? жо? жерде, сен барсы? ба, жо?сы? ба б?рі бір.
Алтын кен деген не?
Кен дегеніміз – жер астында?ы ?азба байлы?, ал алтын соны? ішіндегі е? ??ндысы. А?ын ?зіні? бойында?ы е? ба?алы дарынын хал?ына арнайтынды?ын айт?анды?ы.

Сарапшы:

«Ал екінші ба?ытым – Тілім мені?, Тас ж?ректі тіліммен тілімдедім.» деп а?ын ?атыгез адамдарды? ж?регін ??діретті с?зді? к?шімен жібіткен, сана-сезімдерін оят?ан. «Кей-кейде д?ниеден т??ілсем де, ?асиетті тілімнен т??ілмедім.» деген жолдары М??а?али атамызды? ?мірде болып жат?ан жа?дайлардан к??ілі ?бден ?алса, тіліне деген сезімін кір шалып к?рмепті.

Сарапшы:

«Ба?ытым бар ?шінші – Отан деген.. Оты с?нген жал?анда жан барсы? ба? Ойланбай-а? кел да?ы от ал менен.» дегені Отан, отбасын Отпен те?еуі. От – жылу, от бар жерде ?мір бар, тіршілік бар. Сені? оты? с?нсе келде менен жылу ал, к?ш-?уат ал дегендігі.

М??алім:

Сендердер Отан деген с?збен байланысты ?андай ма?ал білесі?дер?
Міне, балалар, Отанды халы? та, а?ындар да ?алай ба?алайтынды?ын естіді?дер. Сендерде ?з Отандары?ды ??рметтеп ж?рі?дер.
Барлы?тары?ны? алдылары?да осы ?ле? жатыр. (?ле? жазыл?ан пара?, артында а?ын портреті) Іштей о?ып шы?ып ?оятын сауалдары? болса, орындары?нан с?ра? ?оя берулері?е болады.

О?ушы:

Неге бірінші ба?ыты Хал?ы?

Сарапшы:

?йткені Халы? бар жерде тіл де, діл де бар.

О?ушы:

Мен тас ж?ректі тілімдегеніне мысал келтіргім келіп т?р. «Реніш»

?й, балам-ай!

Шамалы-ау т?сінігі?,

?андай болар, білмеймін, кісілігі?.

Жа?а ?ана ?айт?андай жерлеп мені,

Жауар к?ндей ?аба?ын т?сіруін!

М??алімні? ?рекеті:Балалар, біз б?гін та?ы бір а?ын, жазушы, майдангер Дихан ?білевті? тіл туралы айт?ан ?ле?імен танысамыз. Ол ?шін 2-ші топ сарапшыларын орта?а ша?ырайы?.

О?ушы:

Дихан ?білев 1907 жылы Павлодар облысыны? Баянауыл ауданында?ы Мойылдыб?ла?та ту?ан. ?з шешесінен жас ?ал?ан Дихан к?рі ?жесі мен ?кесі ?біл ?артты? т?рбиесінде болады.

?зіні? адалды?ы, ежелден е?бек с?йгіштігі ж?не місекерлігімен ?з ортасында ?адірлі ?кені? т?рбиесін к?рген Дихан да жасынан-а? е?бек с?йіп, ?й ішіне ?ол?абысын тигізе ?седі.

Сарапшы: (?ле?ді м?нерлеп жат?а о?ып береді)

Сарапшы:

Дихан ?білев ту?ан тілін ?аншалы?ты жа?сы к?ретінін к?ріп т?рмыз.Ту?ан тілім – баба, ана, дала, адам тілі дейді. Сендер де осылай айта аласы?дар ма? Неге?

?атысушы:

?йткені ту?ан тілімде мені? ?кем, анам, атам, оны атасы, с?йлеген.

Сарапшы:

Таби?атта ??старды? да, жануарларды? да ?з тілдері бар. Сол сия?ты адамны? да ту?ан тілі бар.

Сарапшы:

А?ын егер тілім жо? болып кетсе, ж?регімді суырып алы?дар деген. Сонда тілді? адам ?шін ?аншалы?ты ма?ызды екенін айт?ысы келіп т?р?аны ?ой.

М??алім:

Сендер ?алай ойлайсы?дар ?блілевті? «ту?ан тілде сыры тере? жаным бар» дегені, не айт?ысы келгені? (Адам ?зіні? ж?регіндегі тере? жат?ан сырын, сезімін тек ?ана ту?ан тілі ар?ылы жеткізе алатынды?ын айтып т?р)

Сарапшылар бізді б?гін екі тамаша ?ле?мен таныстырды, енді тал?ылау?а кірісейік. Б?л екі ?ле?ні? негізгі ойлары ??сас па?

«Венн диаграммасы» Екі ?ле?ді салыстыру

екі ?ле? де ??діретті тіл жайында.

Екі ?ле?ні? айырмашылы?ы неде? ( «?ш ба?ытым» ?ле?інде Хал?ы, Отаны, Тілі туралы айтса, «Ту?ан тілім» ?ле?інде а?ын барлы? тіршілік иесіні? ?з тілі бар екендігін айтады)

Балалар, сендер ?аза? тілінде с?йлескенде с?йсініп, ?р с?здері?ді жа?сы к?ріп с?йлейсі?дер ме? Жо? ?лде осы сезімдер ?зге тілдерде с?йлескенде ?ана пайда бола ма?

Топты? тапсырма : Ыдыста?ы су,ш?беректегі топыра?,жанып т?р?ан шам

Осы заттарды к?ре отырып ?андай ма?ал естері?е т?седі?

«К?пке топыра? шашпа». «Сумен ойнама батарсы?,

Отпен ойнама жанарсы?.» «Ту?ан жерді? т?тіні де т?тті.» « Отан — оттан да ысты?.» «Бас?а жерді? отынан, ту?ан жерді? т?тіні арты?»

-Балалар, біз б?гін М??а?али Ма?атаев туралы ?лкен презентация к?рдік. Сендерге М??а?али кім десе, сендер ?алай жауап берер еді?дер? (Мен былай дер едім: М??а?али-а?ын, патриот, жазушы, аудармашы)

М??алім:Балалар, б?гінгі саба?тан ал?ан ?серлері?ді эссе (?ыс?аша шы?арма) ар?ылы жазып бері?дерші. (1-2 мин)Кім о?ып береді?

Сонымен, б?гінгі саба?тан т?йгеніміз: ?зімізді? ана тіліміз – ?аза? тілінде с?йлеп, оны келесі ?рпа??а таза к?йінде ?алтыру. Тіл – адамны? ба?ыты екенін естен шы?армай ж?руге тырысайы?.

Саба??а белсенді ?атыс?ан барлы? о?ушылар ?те жа?сы деген ба?а алады. Барлы?тары?ыз?а ра?мет!

Ба?алау « си?ырлы санды?ша»

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Конспект урока литератури»

3 сынып

әдебиеттік оқу

Үш бақытым

Мақсаты:

Балаларды Мұқағали Мақатаев өмірімен, творчествосымен тереңірек таныстыру. Зерттеу жұмыстарының алғашқы қадамдарын жасауға үйрету. Мәтінмен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруды жалғастыру.

Күтілетін нәтиже:Автордың өмірбаяны мен творчествосымен танысады, біледі.зерттейді

Қажетті құралдар: Интербелсенді тақта, презентация, кітаптар көрмесі

Сабақтың түрі: Пресс-конференция (Дәстүрлі емес)

Әдістері: Зерттеу, сараптама, талдау, әңгімелеу

Барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларға психологиялық ахуал тудыру.

(Балалар арнайы жабдықталған кабинетте отырғызылады. Ақырын Мұқағали әні ойнап тұрады. Конференцияға қатысушылар материалдарды алдын ала дайындап әкелген, сарапшылар тобы екеу)

Мұғалім әрекеті: 1) Сыныпты топқа бөлу. (мақал арқылы)

2) Үй тапсырмасын сұрау

«Бостандық таңы атты»өлеңің жатқа айту

Миға шабуыл, оқушыларды сын тұрғысынан ойлату.

-Балалар, бағанадан бері ойнап тұрған не әуен? Кім біледі? (Саржайлауым)

-Бұл өлең авторы кім? (Балалар жауабы)

-Бұл өлең қазақтың сүйікті ақыны, жазушысы Мұқағали Мақатаевтың өлеңі жай ғана ойнап тұрған жоқ. Бүгінгі конференция «Үш бақытым» деп аталады. Конференциямызда 2 топ сарапшылары, қатысушылар және қонақтар отыр. Мұқағали Мақатаев туралы жай сабақ өткізу – бұл тұлға туралы ештеңе айтпау. Мақатаев Мұқағали Сүлейменұлы – қазақтың лирик ақыны, мұзбалақ ақын, өз заманында лайық бағасын ала алмаса да өзінен кейінгілер үшін мәртебесі биік ақиық ақын. Сондықтан біз алдынала зерттеу жұмыстарын жүргізіп, конференция өткізуді ұйғардық. Конференция жұмысы сәтті өтсін демекпін! (Слайд. Мұқағали суреті)

Сөз кезегін қатысушыларға берейік.
Оқушының әрекеті:Мен Мұқағали жайында әңгімені өз сөзімен бастағым келіп тұр.

Менің анкетам (2 оқушы)

- Туған жерің?

- Ұланымын, Қарасаз деп аталатын ауылдың.

- Туған жылың?

- 1931. Құрдасымын Шәмілдің.

- Шыққан тегің?

- Шаруамын.

Бар тірліктен бағалы оны санаймын.

- Білімің ше?

- Орташа ғой.

Алайда өзім жоғарыға балаймын.

- Ана тілің?

- Қазақша.

Қысылғанда орысша да, немісше де, тағы бар.

- Мекен-жәйің?

- Мекен-жәйім - жер менің.

Жерде жүрген ақын деген пендемін.

Қалам, қағаз, уақыт бер тек аздаған,

Мен өмірді жырлау үшін келгемін!

Оқушы:

Поэзиядағы алғашқы қадамдары

Ақынның бала кезінде жазған өлеңдері “Қырман басында”, “Қойшы бала — Әкітай” газетте жарияланды. “Інімнің ойы”, “Шебер” өлеңдері “Жастық жыры” атты жинаққа енді. Алғаш Мұқағали талантын бағалаған ақын Әбділдә Тәжібаев: “Өзіңнен де жігерлілеу, оттылау жас жеткіншек жеткенде, мақтанбасқа бола ма?!” деген еді.

Оқушы:

Мұқағали — қазақтың өлең-сөзін жаңа биіктерге көтерген, жаңа кеңістіктерге алып шыққан жиырмасыншы ғасырдың санаулы саңлақтарының бірі, ақынның өз сөзімен айтқанда:

...Ақынмын деп қалай мен айта аламын,

Халқымның өз айтқанын қайталадым.

Күпі киген қазақтың қара өлеңін,

Шекпен жауып өзіне қайтарамын, —

деген ерен жырдың жаратушысы, Ұлы тұлға, Ұлы ақын.

Оқушы:

Туған жерін, елін, Отанын сүйетін нағыз патриот тұлғаға барлықтарыңыздың назарларыңызды аударғым келіп тұр. Ол әсіресе тауды, қазақ ауылын көп жырлайды (“Тауда өстім”, “Тау бір аңыз” т.б.)

Айналайын!

Атамекен, Ақ мекен!

Қандай қазақ іздеп сені тапты екен?!

Туған өлке тәтті екен ғой,

Тәтті екен!

Оқушы: (Оқушылар дәптерлеріне тақырыпты, кітаптардың атын жазып отырады)

650-ден астам өлеңдерінде адам өмірінің мәні, әсемдік пен сұлулық, тазалық, ерлік, елдік, туған жер турасында терең толғаған.

Мұқағалидің “Қарлығашым, келдің бе?”, “Дариға жүрек” (1972 ж.), “Аққулар ұйықтағанда”, “Шуағым менің” (1975 ж.), “Соғады жүрек”, “Шолпан”, “Жырлайды жүрек”, “Өмір-өзен”, ”Өмір-дастан” және т.б. жыр жинақтары, сондай-ақ, “Қош, махаббат!” (1988 ж.) атты прозалық кітабы да бар. (Кітап көрмесімен жұмыс)

Қазір Мұқағали Мақатаевтың өз дауысымен оқыған өлеңін тыңдайық. (Слайд ақын дауысы, 1мин 20 секунд)

Оқушы:

Өзін аудармашылық қырынан да сынап көрген Мұқағали У.Шекспирдің де бірнеше өлеңдерін аударды. Шығармалары өзбек, қырғыз, т.б. тілдерге аударылған. Ю.А. Александров, М.М. Курганцев тәржімалаған ақын өлеңдері “Зов души” деген атпен орыс тілінде басылып шықты. Ол дегеніміз қазақтың туындысын орыс ағайындарының жоғары бағалап жүргендігі деп білуіміз керек! Мысалы:

Считают годы лишь невежды,

Считай дела, считай надежды.

Спеши творить добро,

СПЕШИ!

Оқушы:

Мен Мұқағалидың халықтың сүйікті әндеріне айналған өлеңдері туралы баяндаймын. Мұқағали өлеңдеріне Н.Тілендиев, Ш.Қалдаяқов, А.Қоразбаев, т.б. сазгерлер ән жазды. Мен бастап айтамын, ал барлықтарың жалғастырып айтып көріңдер.

«Саржайлау» әні: Нұрғиса Тілендиев, «Отыздан асып барамын», «Қазағым-ай», Роза Рымбаеваның «Наурыз-думаны» (әні: Талғат Сарыбаев), Мәдина Ералиева «Күрең күз» (әні: Гүлнәр Дәукенова), «Есіңе мені алғайсың» (әні: Лена Әбдіхалықова), «Қазағым-ай», «Сәби болғым келеді» (әні: Тұрсынғазы Рахымов), «Құмған алған» (әні: Мұратхан Егінбаев)

Оқушы:

Мұқағалидың туған күнін тірі кезінде тойланбай, қайтыс болғанан кейін 35 жылдан кейін тойланып, “Ғасыр ақыны” атағы берілді. (Слайд ақынның 80 жылдық тойы)

Мұғалімнің әрекеті:

Балалар, біз Мұқағали атамыз туралы бірталай ақпарат алдық.

4.Топтастыру «Жұптас-ойлан-бөліс» « «Мұқағали кім?»

ақын, патриот, жазушы, аудармашы

5.«Ой қозғау» «Б а қ ы т» деген сөзді қалай түсінесің?

Б-балалық шақ,байлық, болашақ,........

А-ата- ана,асқар тау,арман,аңсау

Қ-қамқорлық қайырымдылық, қуат,қуаныш

Ы-ынтымақ,ырыс,......

Т-татулық, тәуелсіздік,туыстық

- Енді дөңгелек үстелге сарапшылар тобын шақырайық. Олар қазір бізді Мұқағали атамыздың «Үш бақытым» атты өлеңімен таныстырады.

Оқушы: (Өлеңді мәнерлеп жатқа оқып береді)

Сарапшы:

Мен ақынның бірінші бақыты – Халқы туралы айтқанын сараптайын. «Соған берем ойымның алтын кенін» дегені өзінің ең жақсы ойларын халқына беретіндігі. «Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын» дегені өз халқың болған жерде, сен де барсың. Ал өз халқың жоқ жерде, сен барсың ба, жоқсың ба бәрі бір.
Алтын кен деген не?
Кен дегеніміз – жер астындағы қазба байлық, ал алтын соның ішіндегі ең құндысы. Ақын өзінің бойындағы ең бағалы дарынын халқына арнайтындығын айтқандығы.

Сарапшы:

«Ал екінші бақытым – Тілім менің, Тас жүректі тіліммен тілімдедім.» деп ақын қатыгез адамдардың жүрегін құдіретті сөздің күшімен жібіткен, сана-сезімдерін оятқан. «Кей-кейде дүниеден түңілсем де, қасиетті тілімнен түңілмедім.» деген жолдары Мұқағали атамыздың өмірде болып жатқан жағдайлардан көңілі әбден қалса, тіліне деген сезімін кір шалып көрмепті.

Сарапшы:

«Бақытым бар үшінші – Отан деген. ... Оты сөнген жалғанда жан барсың ба? Ойланбай-ақ кел дағы от ал менен.» дегені Отан, отбасын Отпен теңеуі. От – жылу, от бар жерде өмір бар, тіршілік бар. Сенің отың сөнсе келде менен жылу ал, күш-қуат ал дегендігі.

Мұғалім:

Сендердер Отан деген сөзбен байланысты қандай мақал білесіңдер?
Міне, балалар, Отанды халық та, ақындар да қалай бағалайтындығын естідіңдер. Сендерде өз Отандарыңды құрметтеп жүріңдер.
Барлықтарыңның алдыларыңда осы өлең жатыр. (Өлең жазылған парақ, артында ақын портреті) Іштей оқып шығып қоятын сауалдарың болса, орындарыңнан сұрақ қоя берулеріңе болады.

Оқушы:

Неге бірінші бақыты Халқы?

Сарапшы:

Өйткені Халық бар жерде тіл де, діл де бар.

Оқушы:

Мен тас жүректі тілімдегеніне мысал келтіргім келіп тұр. «Реніш»

Әй, балам-ай!

Шамалы-ау түсінігің,

Қандай болар, білмеймін, кісілігің...

Жаңа ғана қайтқандай жерлеп мені,

Жауар күндей қабағын түсіруін!

Мұғалімнің әрекеті:Балалар, біз бүгін тағы бір ақын, жазушы, майдангер Дихан Әбілевтің тіл туралы айтқан өлеңімен танысамыз. Ол үшін 2-ші топ сарапшыларын ортаға шақырайық.

Оқушы:

Дихан Әбілев 1907 жылы Павлодар облысының Баянауыл ауданындағы Мойылдыбұлақта туған. Өз шешесінен жас қалған Дихан кәрі әжесі мен әкесі Әбіл қарттың тәрбиесінде болады.

Өзінің адалдығы, ежелден еңбек сүйгіштігі және місекерлігімен өз ортасында қадірлі әкенің тәрбиесін көрген Дихан да жасынан-ақ еңбек сүйіп, үй ішіне қолғабысын тигізе өседі.

Сарапшы: (Өлеңді мәнерлеп жатқа оқып береді)

Сарапшы:

Дихан Әбілев туған тілін қаншалықты жақсы көретінін көріп тұрмыз.Туған тілім – баба, ана, дала, адам тілі дейді. Сендер де осылай айта аласыңдар ма? Неге?

Қатысушы:

Өйткені туған тілімде менің әкем, анам, атам, оны атасы, сөйлеген.

Сарапшы:

Табиғатта құстардың да, жануарлардың да өз тілдері бар. Сол сияқты адамның да туған тілі бар.

Сарапшы:

Ақын егер тілім жоқ болып кетсе, жүрегімді суырып алыңдар деген. Сонда тілдің адам үшін қаншалықты маңызды екенін айтқысы келіп тұрғаны ғой.

Мұғалім:

Сендер қалай ойлайсыңдар Әблілевтің «туған тілде сыры терең жаным бар» дегені, не айтқысы келгені? (Адам өзінің жүрегіндегі терең жатқан сырын, сезімін тек қана туған тілі арқылы жеткізе алатындығын айтып тұр)

Сарапшылар бізді бүгін екі тамаша өлеңмен таныстырды, енді талқылауға кірісейік. Бұл екі өлеңнің негізгі ойлары ұқсас па?

«Венн диаграммасы» Екі өлеңді салыстыру

екі өлең де құдіретті тіл жайында.

Екі өлеңнің айырмашылығы неде? ( «Үш бақытым» өлеңінде Халқы, Отаны, Тілі туралы айтса, «Туған тілім» өлеңінде ақын барлық тіршілік иесінің өз тілі бар екендігін айтады)

Балалар, сендер қазақ тілінде сөйлескенде сүйсініп, әр сөздеріңді жақсы көріп сөйлейсіңдер ме? Жоқ әлде осы сезімдер өзге тілдерде сөйлескенде ғана пайда бола ма?

Топтық тапсырма : Ыдыстағы су,шүберектегі топырақ,жанып тұрған шам

Осы заттарды көре отырып қандай мақал естеріңе түседі?

«Көпке топырақ шашпа». «Сумен ойнама батарсың,

Отпен ойнама жанарсың.» «Туған жердің түтіні де тәтті.» « Отан — оттан да ыстық.» «Басқа жердің отынан, туған жердің түтіні артық»

-Балалар, біз бүгін Мұқағали Мақатаев туралы үлкен презентация көрдік. Сендерге Мұқағали кім десе, сендер қалай жауап берер едіңдер? (Мен былай дер едім: Мұқағали-ақын, патриот, жазушы, аудармашы)

Мұғалім:Балалар, бүгінгі сабақтан алған әсерлеріңді эссе (қысқаша шығарма) арқылы жазып беріңдерші. (1-2 мин)Кім оқып береді?

Сонымен, бүгінгі сабақтан түйгеніміз: өзіміздің ана тіліміз – қазақ тілінде сөйлеп, оны келесі ұрпаққа таза күйінде қалтыру. Тіл – адамның бақыты екенін естен шығармай жүруге тырысайық.

Сабаққа белсенді қатысқан барлық оқушылар өте жақсы деген баға алады. Барлықтарыңызға рақмет!

Бағалау « сиқырлы сандықша»