3.О?ушыларды ?з еліні? музыка м?дениетін білуге, музыка ?нерін с?йіп, оны игеруге, ?нер ?айраткерлеріні? е?бектерін ба?алай білуге, еліміздегі музыка ?неріні? дамуына ?лес ?осу?а т?рбиелеу.
?нер------ ?н айту --------?ле? шы?ару -----айтысу -----м?сіндеу ------сурет салу ----а?аштан б?йымдар жасау -----то?у---- зергерлік-------------т.б.
Осы ?нер т?рлеріні? ішінде біз б?гін музыка ?нерімен, оны? даму тарихымен, ал?аш?ы ?нер ?айраткерлерімен танысамыз.
ІІ.Кіріспе. ??ла?тан кіріп бойды алар,
Жа?сы ?н мен т?тті к?й.
К??ілге т?рлі ой салар,
?нді с?йсе? менше с?й.-деп Абай атамыз ?н мен к?йді?, жалпы
музыка ?неріні? ??діретін, музыка ?неріне деген ?зіні? ысты? ы?ыласын білдіреді..
?аза? хал?ыны? ?лт болып ?алыптасу кезе?інде ?зіне т?н музыка д?ст?рі д?ниеге келді. ?рпа?тан – ?рпа??а ауызекі т?рде жеткен халы? музыкасы оны? рухани ?мірінен, ?о?амды? ?атынастарынан, к?нделікті т?рмысынан ерекше орын алды.
Арсен: ?аза? музыка ?неріні? дамуына ата?ты композиторЕ.Брусиловский,
Л.Хамиди,М.Т?лебаев,А.Ж?бановтар зор ?лес ?осты.
Диана: 1944 жылы Алматыда т???ыш консерватория, ?азіргі ??рман?азы
атында?ы консерваториясы ?лтты? музыка мамандарын дайындайтын
Просмотр содержимого документа
«Кітап- мені? сырласым »
Сабақтың тақырыбы: Қазақ өнерінің алғашқы қарлығаштары.
Сабақтың мақсаты: 1.Қазақ музыка өнерінің даму ерекшелігімен және оның тарихымен таныстыру.Елімізде халықтық және әлемдік музыка өнерінің қалыптасуына зор үлес қосқан өнер қайраткерлерімен таныстыру.
2.Музыка өнері арқылы есте сақтау қабілеттерін, сөйлеу, ән орындаушылық, жеке шығармашылық қабілеттерін дамыту.
3.Оқушыларды өз елінің музыка мәдениетін білуге, музыка өнерін сүйіп, оны игеруге, өнер қайраткерлерінің еңбектерін бағалай білуге, еліміздегі музыка өнерінің дамуына үлес қосуға тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: интерактивті тақта, өнер қайраткерлерінің суреттері.нақыл сөздер, мақал-мәтелдер жазылған кестелер, сөзжұмбақ.
Әдісі: түсіндіру, ойын, шығармашылық жұмыс, сөзжұмбақ шешу, сұрақ-жауап.
Сабақтың барысы
І..Ребус шешу. Көз Н Дәптер
А)Жалпы өнер дегеніміз не?
Өнер------ ән айту --------өлең шығару -----айтысу -----мүсіндеу ------сурет салу ----ағаштан бұйымдар жасау -----тоқу---- зергерлік-------------т.б.
Осы өнер түрлерінің ішінде біз бүгін музыка өнерімен, оның даму тарихымен, алғашқы өнер қайраткерлерімен танысамыз.
ІІ.Кіріспе. Құлақтан кіріп бойды алар,
Жақсы ән мен тәтті күй.
Көңілге түрлі ой салар,
Әнді сүйсең менше сүй.-деп Абай атамыз ән мен күйдің, жалпы
музыка өнерінің құдіретін, музыка өнеріне деген өзінің ыстық ықыласын білдіреді..
Қазақ халқының ұлт болып қалыптасу кезеңінде өзіне тән музыка дәстүрі дүниеге келді. Ұрпақтан – ұрпаққа ауызекі түрде жеткен халық музыкасы оның рухани өмірінен, қоғамдық қатынастарынан, күнделікті тұрмысынан ерекше орын алды.
Аты аңызға айналған Қорқыт, музыка ғылымы туралы «музыканың ұлы кітабы» трактатын жазған Әбу Насыр Әл Фараби, Қазтуған мен Асан Қайғы қазақтың көне музыка мәдениетінің өкілдері. Қазақтың музыка өнері тереңде жатыр.Халық ән-күйлерін дүниеге келген сәбилеріне арнап «Бесік жырынан» бастап, қыран бүркітіне де, құмай тазыға да, жүйрік атқа да арнады.Жаз жайлауға көшкенде, күз қыстауға қайтқанда ауыл ақсақалы әнмен бата берді, ру басы ақсақалдарының кеңесі ән немесе күймен ашылды.
Ал хабаршы жақсылық хабарды, төтенше жағдайды ауылдан-ауылға терме түрінде ән әуені арқылы жеткізді. Әйелдер киіз үй тікседе, мал сауса да, өрмек тоқыса да, киіз басса да ән айта жүреді. Жиын-тойларда да, тіпті өлген адамды жерлеу салтында да жоқтау әнін орындаған.
Жалпы біздің қазақ халқы өнері халық, өнерді қадірлеген халық.Ендеше халықтың
Өнерлі бала ........................... . Өнерді үйрен де, ..................
Өнерлінің қолы алтын,
............ ........... ..................
Ән көңілдің .................
13. «Қарлығаштар» сөзжұмбағын шешу
.
1.Қ
2.
А
3.
р
4.
Ы
5.
Л
6.
Ғ
7.
.А
Ш
Т
А
1.Ұлы ақын,әнші-композитор.
2.Қазақтың би өнерін дамытушы биші қызы.
3.Қазақтың күйші қызы.
4.Қазақтың тұңғыш операсы.
5.Қазақтың бұлбұлы,24 жасында Халық артисі атағын алған әнші қыз.
6.Күй атасы-
7.Әлемді қазақ өнерімен таныстырған әнші.
8. Қазақтың тұңғыш режиссері.
9.Орыс музыка маманы,композитор,қазақ музыка өнерін зерттеуші.
10.Қобыз күйлерін дамытушы-композитор.
11.Қазақ халқының «Сері» атағына ие болған әнші –композитор.
14. «Өнер қарлығаштары» әнімен қорытындылау.
Сабақтың тақырыбы:Кітап- менің сырласым
Сабақтың мақсаты:1.Оқушыларды білім құралы кітаптың маңызымен таныстыру.Оның алғашқы шығу тарихымен және алғашқы баспагерлермен,еліміздің баспаларымен таныстыра отырып, сөздік қорларын, тіл байлықтарын,ой-өрістерін дамыту.Оқушыларды білімділікке,адамгершілікке, кітапты бағалай білуге,ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Қолымды дөп сермесем, өстер ме едім?-деп Ұлы Абай атамыз өзінің білім дариясына кешірек қол сермеп қалғанын өкінішпен айтады.Бұнда ақын: Білім алуға бала кезіңнен ден қойсаңдар,өкінбейсіңдер,балғын шақта алған білімдерің, оқыған кітаптарың мәңгі бақи естеріңде қалады дегенді меңзейді.
-Ал,балалар, бізге білім берер негізгі құрал не?
-Әрине ,кітап.Кітапты оқи отырып адамның ішкі рухани жан дүниесі артады.Айналадағы өмір мен,табиғатпен,адамның еңбегімен,құрбы-құрдастарыңмен жақсы болуға қандай да бір жақсы лық істеуге құлшындыратын да осы –кітап.БІз кітаптың маңызын жақсы білеміз,Бірақ оның шығу тарихын көп біле бермейміз.Сондықтан бүгінгі тәрбие сағатымызда: Алғашқы кітаптарды қалай жасады?Кітап басу ісін кім ойлап тапты?Қазақ тілінде ең алғашқы шыққан кітап қалай аталады? Тағыда басқа бізді ойландырған сұрақтарға жауап табамыз.Бүгінгі сабағымыз пресс-конференция түрінде өтеді.(Балалар екі топқа бөлінген.Бірі газет- журнал тілшілері,бірі баспахана қызметкер лері.)Бүгінгі біздің сабағымызға «Алматыкітап»,»Атамұра»,»Дәуір», «Жазушы», «Өнер» баспасының қызметкерлерімен, «Балдырған», «Ұлан», «Айгөлек», «Балбұлақ», «Орал өңірі», «Серпін» газет-журналдарының тілшілері қатысып отыр
І.Конференция барысы:
Әміржан-«Балдырған» журналының тілшісі: Алғашқы кітаптардың шығу тарихын айтып берсеңіз?
Аяжан: «Алматыкітап» баспасының қызметкері: Кітап шыққалы бірнеше мың жыл болды. Содан бері оның бейнесі талай-талай өзгерді. Вавилондықтар,ассериялықтар,басқа да көне халықтар кітапты балшықтан жасаған.Жұп-жұмсақ балшық тақтаға үшкір таяқшамен ойып ерекше белгілер салына ды. Содан соң тақталар кептіріліп,күдіріледі. Сөйтіп талай-талай кітаптар жасалған.
«Дәуір» баспасының қызметкері-Салтанат: Ал Қытайда алғашқы кітаптар бамбуктан жасалған жұқа тақтаға жазылып,олар мықты жіпке тізілген.Кейінірек кітаптарын қыл қаламмен,тушьпен жібек матаға жазған.
«Атамұра» баспасының қызметкері-Имран: Ал Ежелгі Египетте кітап сөзі тасқа қашалып жазыл ған.Одан кейін папирус ойлап табылды. Қамыс тәрізді құрақтың жапырағы нығыздалып бір-біріне желімделеді де, ұзындығы бірнеше ондаған метр лента жасалған.Мұндай ленталар түтікке оралып сақталған. Папирус жазуға керекті ең жақсы материал саналған.
«Өнер» баспасының қызметкері-Ақерке: Ал Европада орта ғасырларда жазу үшін бұзау терісінен ерекше әдіспен иленген пергамент пайдаланылған.Ежелгі орыс елінде жазу,жұқалап сыдырылған қайың ағашының қабығына жазылған.
«Ұлан» газетінің тілшісі-Бекзат:Алғашқы басылған кітаптарды қалай атаған?
«Дәуір» баспасының қызметкері-Салтанат: Алғашқы басылған кітаптар кислографиялық кітаптар деп аталды. Бұл атау гректің «кисло»- «ағаш»,«графо»- «жазамын» сөздерінен шыққан.Ондай кітаптар былай жасалған.Ағаш тақтайдың тегіс бетіне оған жазылатын сөздің теріс бейнесі түсіріл ген. Содан кейін баспагер әріп сызықтарының арасын өткір пышақпен мұқият ойып, тазалаған. Сөйтіп жазылатын сөздің шығыңқы бедері жасалған.Оған бояу жағылғанда үстіне пергамент немесе қағаз бастырылған. Сөйтіп жаңағы тақтайдағы сөз қағазға жұққан.
«Орал өңірі» газетінің тілшісі-Мерей:Алғаш қай ел қағаз жасауды ойлап тапқан?
«Дәуір» баспасының қызметкрі-Салтанат:Қағаз жасауды адамдар екінші ғасырда үйренеді. Қағаз Қытайда ойлап табылды.Бірақ қытайлықтар оны жасаудың әдісін ұзақ уақыт құпия сақтаған. Қағаз Европада Х ғасырда ғана пайда болған.Олар қағазды шүберектерді ұнтақтап қайнату әдісімен жасаған.Ал бірақ газеттер шығып,кітаптар басылып,оқушыларға оқулықтар,дәптерлер қажет болған кезде шүберектер жетіспеген.Содан соң ғана қағазды ағаштан жасауға көшкен.
«Айгөлек» журналының тілшісі-Мадина: Ең алғаш кітаап басу ісін ойлап тапқан кім?
«Жазушы»баспасының қызметкері-Ералы:Адамзаттың талай ұрпағы жеке әріптерден құрасты рылатын баспа үлгісін жасауға тырысқан.Бірақ немістің өнер тапқышы Иоганн Гутенбергтей дәл ойлап тапқан болмаған екен.
«Айгөлек» журналының тілшісі-Мадина: Гутенберг не ойлап тапқан?
«Жазушы» баспасының қызметкері-Ералы:Гутенберг май сығып шығаратын кәдімгі престі баспа хана станогіне айналдырған.Сөйтіп оны баспа құралы етіп бейімдеген. Ең бастысы оның қанша сөз басу керек болса,сонша сөз басуға мүмкін баспа үлгісін тапқандығы.Бұл үлгілер оп-оңай ауыстыру-ға болатын жеке литерлерден Құралды.Литер дегеніміз бір басында әріптің шығыңқы бедері бар кішкентай металл бөлшегі.Әріптің бетіне бояу жағылады да басқан кезде ол қағазға тұседі. Гутенбергтің ең басты өнер табысы осы.
«Өнер» баспасының тілшісі:-Ақерке:
-Қазақ жерінде кітап шығару ісі қай уақытта қолға алынды?
«Жазушы»баспасының қызметкері:Ералы:
-Негізінде орыс елінің өзінде кітап шығару 16 ғасырдың орта шеңінде басталған.Орыстың тұңғыш баспагері Иван Федоров болды. Ол «Апостол» атты кітап шығарды.Ал қазақ жерінде кітаптарды 18 ғасырға дейін көбіне араб әріптерімен жазылып,қол жазба тірінде таралған.Қазан көтерілісіне дейін 1800-1917 жылдар арасында қазақ тілінде 1100 дана ғана кітап шыққан.Оның өзі де басқа жерлерде Қазан,Ташкент қалаларындағы баспаларда басылған Қазақ тілінде тұңғын шыққан кітап «Сейфіл-Мәлік» деп аталады.»Мың бір түн» кітапынан үзінді.Қазақстанда кітап шығару ісі 1918 жылдан бастап шығарылған. Осы жылы өзіміздің Батыс Қазақстандағы Орда да тұңғыш баспа ашылған.
«Серпін» баспасының тілшісі:-Ершат:
-Кітап графикасы деген не?
«Өнер» баспасының қызметкері-Ақерке:
---Кітап графикасы деген кітапты безендіру,яғни кітаптың мазмұнын ашатын суреттермен құрылымын үйлестіру.Бұл орайда суретшілердің графикалық еңбектері қолданылады.
«Балбұлақ »журналының тілшісі:Диар:-Сіздің баспада қандай оқулықтар шығарылады?
«Атамұра» баспасының тілшісі:-Имран:ҚР-сында 1-4 сыныптарға арналған мемлекеттік білім стандарты қабылданды. Міне ,осы білім стандарты негізінде құрылған бастауын сынып оқулықтары «Атамұра»,»Алматыкітап» баспаларынан шығарылады.
«Балдырған» журналының тілшісі::Әміржан:-Қазіргі уақытта кітап басып шығару қалай жүреді?
«Алматыкітап» баспасының тілшісі:-Аяжан: Кітап басу процесі жылдан-жылға дамып ,жетіліп келеді. Осы заманғы баспаханаларда кітапттың барлық мәтінін,әріп теретін полиграфиялық машиналармен,әріп құятын қондырғылармен және фото тергіш автоматтармен тереді.Машиналар кітаптың суретерін әзірлейді.Бұдан кейін мәтін мен суреттердің баспа үлгілері жасалады да. Одан өте шапшаң жүретін аса қуатты баспа машиналар сағатына 4-5 мың көшірме қағазға түсіреді.Машиналар басылған қағазды топтап,түптеп,тігіп шығарады.
«Ұлан» газетінің тілшісі- Бекзат:Өзіңіздің ең алғаш оқыған кітабыңыз?
Менің ең алғаш оқыған кітабым-ол сүйікті-Әліппе. Әліппе бізге оқуды,жазуды,ертегі,әңгіме айтуды,сурет салып,мәнерлеп өлең оқуды үйретті.Сондықтан ,алғашқы оқыған кітабымыздың құрметіне «Әліппе»әнін орындап берейік.
2.«Әліппе» әні орындалады.
3.Аудандық,мектепшілік кітапханашылармен ой бөлісу,сұрақтар қою.
-Сіздің кітапханаларыңыз қай кезден бастап жұмыс істейді?
-Қанша кітаптар жинақталған?Қанша адам жұмыс істейді?
-Сізге кітапханашы болған ұнай ма,әлде кітап оқыған ұнай ма?
-Кітапханашы болу үшін қандай оқу орнында оқу керек?
-Қанша бала кітап алып оқиды?Кітаптар ұзақ уақыт сақталу үшін ен істеу керек?
-Бүгінгі пресс конференцияға қатысып ,кітап туралы ой бөліскен баспахана қызметкерлеріне және тілшілерге көп рахметімізді айта отырып ,тәрбие сағатының екінші бөліміне көшеміз.
Нарғыз: Елімізде атақты,
Ғалым ата не тапты?
Бәрін,бәрін білесің,
Оқи берсең кітапты.
Білім алар көп адам,
Жақсы нәрсе жоқ одан.
Қызыға кеп оқимын,
Кітап көрсем жаңадан.
Әмірбек: Мейірімім қанбас қаншама оқысамда,
Білім сырын зердеме тоқысам да,
Кітап дейтін жұп жазбас менің досым,
Қай кездке де келтірген көңіл хошың,
Сиөқырмен алады еліктіріп,
Білім құмар жандарды желіктіріп.
Кітап білім бұлағы сарқылмайтын,
Адам ойы тазарып жарқылдайтын.
Аяулым: Қырандай томағасы алынбаған,
Етеді жабық кезің жанымды алаң.
Сыйлықтар қатарында өзің тұрсаң,
Өзгесін сенен бұрын қабылдаман.
Ашылған екі бетің жайған қанат,
Өзіңнен болжап сенше болашақты,
Өткенге емін-еркін сайрандамақ,
Жолдайсың жер анаңа айданда хат.
Жоймайтын жемісісің әр тұста күшін,
Беретін қысжаз үшін бірдей өнім.
Қолынан жатса-тұрса тастамайтын,
Мен түгел ұстазымның ұстазысың.
7. «Сөз ойла,тез ойла» ойыны.Берілген сөздерден кітап туралы мақал-мәтелдер мен нақыл сөздер құрастыру.
8. Кітап көрмесі. Балаларға арналған ертегілер,әңгімелер мен А.Құнанбаев ,М.Әуезов, Б.Соқпақбаев,М.Әлімбаев,Қ.Мырзалиев,т.б ақын –жазушылардың кітаптары туралы сұбхат жүргізілді.
9.Қорытындылау
Кітап-жан азығың» деп тегін айтылмаса керек. Жаныңды нұрландырып,көкірегіңді оятатын не екен? Әрине ,кітап. Ендеше ақын аталарымыздың кітап туралы айтқан өлеңдерімен б,үгінгі сабағымызды қорытындылайық.
