?дебиеттік о?у ашы? саба?. "Тор?ай"

Ана тілі

Сабақтың тақырыбы:Торғай

Сабақтың мақсаты: «Бес арыс» туралы мағлұмат бере отырып,Жүсіпбек Аймауытов өмірімен,оның шығармаларымен танысу.

«Торғай» әңгімесінің негізгі идеясын ашып түсіндіру.

Сабақтың білімділігі:Оқушылардың шапшаң,қатесіз оқу технологиясын жетілдіру.

Сабақтың дамытушылығы:Оқушылардың ойлау қабілетін,сөздік қорын дамыту,сөйлеу,әнгімелеу дағдысын жетілдіре отырып, мәнерлеп сөйлеуге,әдемі жазуға,өз бетінше жұмыс орындауға баулу.

Сабақтың тәрбиелілігі:Құстарды қорғауға,қамқоршы болуға,табиғатты сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі:суреттер,венн диаграммасы,топтастыру әдісі(Таблица).

Пәнаралық байланыс:дүниетану,қазақ тілі.

Жүрісі:

Ұйымдастыру бөлімі:

Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Үй тапсырмасын сұрау.

Ы.Алтынсарин «Өзен».

Мәнерлеп оқып келу.

Өткен сабақты қорыту.

1.Ақын өзенді қалай суреттеген?

2.Өзеннің адам өміріндегі маңызы қандай?

3.Адамдар неліктен суды құрметтейді?

4.Өзеннің қандай пайдасы бар?

5.Өзің білетін өзендерді ата?

Сөз жұмбақ шешу

Мұғалім тусіндірмесі.

Оқушылар біз бүгін Ж.Аймауытовтың «Торғай»әнгімесін өтеміз.Бұл «Бес арыстың» бірі.

1.Ж.Аймауытов

2.Ахмет Байтұрсынов

3.Мағжан жұмабаев

4.Шәкәрім Құдайбердиев

5.Міржақып Дулатов

Ж.Аймауытов (1889-1931) қазақтың аса көрнекті жазушысы.Павлодар облысының Баянауыл өңіріндегі Қызылту маңында туған.Әншілік өнері,композиторлық қабілеті де болған.Оның әйгілі «Ақбілек» деген романы бар.Он жазықсыз жаламен ұсталып,Мәскеуде мерт болған.

Торғай-құстар тобына жатады.Қазақстанда құстардың 480 түрі бар екен.Оның 143 түрі осы Алматы облысында ұя салады.Құстардың жылы жаққа кетуінің басты себебі-жемнің азаюы.Күн салқындағанда құрт-қумырсқаларды тауып жей алмайды.Аз күннен кейін «қанатты достарымыз» туған жерге оралады.

-Құстардың қандай пайдасы бар?

-Олар ағаштағы,жердегі зиянды құрттарды жейді.

Құстар ән айтып,көңілімізді көтереді,олар-бақтың сәні.

Құстар құстар келеді!

Жерді шуға бөледі!

«Көктем келді!»-деп бізге

Жақсы хабар береді-дегендей құстардың көп пайдасы бар.Мысалы,кішкентай қараторғайдың өзі балапандарымен бірге 22 тонна шегірткені азық етеді.Үйлеріңнің қасындағы кіп-кішкентай торғай бір жылда өзі 4 миллион құрт жейді деп ғалымдар зерттеген.Құстардың өзі жабайы және үй құстары болып екіге бөлінеді және қыстап қалатын (отырықшы) құстар да болады.Құстарға ұя жасап,жемшашар жасауымыз керек.

Әне,алыста безек қағып бір бозторғай шырылдап тұр.Бір орнында шырылдап,қанаттары дірілдейді.Сол торғайдың шырылдағаны құлаққа ащы тиді.Сол торғайдың маңында арашашы жандардай,төрт-бес торғай әрлі-берлі ұшып жүр.Бір мезгілде әлгі торғай жансыз тастай,жерге топ етіп ағып түсті.Торғайдың түскен жері қалың шөп.Ақбілек сол торғайға көз айырмай қарап келеді.Әлгі торғай шөптің арасында мыр-шыр етіп,олай-бұлай шоршиды.»Бұл байғұсқа не болды?»деп ,Ақбілек жетіп келді.Келсе қалың шөпте найза басы қақшиған сұр жылан көзін торғайға қадап,жеп қойғалы тұр екен.

Торғайдың басқа дәрмені жоқ.Ақбілек бозторғайды аяп кетеді.Сойылмен сұр жыланның басынан ұрып кеп жібереді.Жылан сылқ етіп сол жерде құлайды.Торғай сорлы есеңгіреп, қорқып қалған екен.Жылжып-жылжып жер бауырлап,қырындап-қырындап барып аспанға ұшып кетеді.

«Жылан торғайды арбап жейді» дегенді Ақбілек балап кезінде естіген.Мынаны көрген соң, «құлақ естігенді,көз көреді» деген осы-ау деп ойлады.Торғайды аман алып қалғанына қуанды.

Мағынаны тану.

Оқушыларға тізбектей оқыту.

(1.Торғай қандай қалыпта тұр?)

Әңгімедегі торғайды сипаттау. (Топтастыру)

Торғай йй

Торғай-кішкентай,шырылдайды,дәрменсіз.

Жылан

Жылан-улы,түсі суық,құстардың жауы,басы найзадай.

Табиғаттың өзі тірі және өлі болып екіге бөлінеді.

Табиғатты қорғау дегенді қалай түсінесіңдер?

Мәтінді неше бөлікке бөлуге болады?

1.Торғайдың аянышты халі.

2.Жыланның күш көрсетуі.

3.Ақбілектің көмегі.

4.Ақбілектің торғайды аман алып қалуы.

Торғай- венн диаграммасын белгілеу.

Досы Жауы

Дәптермен жұмыс.Ой қозғау.

................... торғаймын,

....................тоңбаймын.

...........- шіркейден,

.............. қорғаймын.

Ситуациялық сұрақтар.

1.Сені досың қаз асырайтын көршіңнің қорасынан бір қаздың балапанын ешкімге айтпай алып беруді өтінді.Сен не істер едің?

(Біреудің қорасына кіріп,рұқсатсыз затын алу-ұрлыққа жатады.Досыма ұрлыққа итермелемеу керектігін түсіндіремін)

2.Сенің қораңда қарлығаштың ұясы бар.Және сол ұяда жұмыртқасы да бар.Сен қызығып,сол ұядағы жұмыртқаны көргің келіп жүр,қолың да жетеді.Сен не істер едің?

(Жұмыртқаны қолымен ұстаса, оны қарлығаш тастап кетеді.Балапан да баспай қалады.Құстарға қиянат жасағым келмейді)

3.Көгершіннің аяғына біреу жіп байлап қойған.Сол көгершінді сен күнде көресің.Енді не істер едің?

(Аяғын шешіп, ұшырып жіберемін)

«Инсерт»кестесі

Құстар туралы халық болжамдары.

1.Қарлығаш өрлеп ұшса-күн жылы болады,жер бауырлап ұшса-жаңбыр жауады.

2.Жаңбыр жауар кезде қарғалар у да шу болып,топталып ұшып- қонады.

3.Шағала келсе-сең бұзылады.

Сабақты қорыту.

1.Сонымен біз қандай тақырыппен таныстық?

2.Торғайға кім көмекке келді?

Оқушыларды бағалау.

Тапсырма беру.

Мәнерлеп оқып,мазмұнын айту,үйден осы көріністі бейнелейтін сурет салып келу.