«Оқушыларға ұлттық тәрбие берудің әдістемесі»

Мақала  тақырыбы:

 «Оқушыларға  ұлттық тәрбие берудің   әдістемесі»

 Өзектілігі:

       Бүгінгі таңда  оқушылардың Отанға, туған жеріне, өзін қоршаған ортасына деген сүйіспеншілігін арттыру арқылы,ұлттық тәрбие бере отырып, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру мәселесі заман талабы болып тұр, сондықтан жеке тұлғаның өз елін құрметтеуі  отбасынан,мектептен басталатыны баршамызға аян.

Мақсаты:

 Отбасынан бастау алатын  ұлттық тәрбие негізін мектепте жан- жақты дамыту,әр ұстаздың  міндеті екендігіне  көз жеткізу.

 Күтілетін нәтиже:

Оқушыларға  ұлттық тәрбие берудегі қолданылатын әдістеменің тиімділігін арттыру.      

 « Оқушыларға   ұлттық   тәрбие  берудің әдістемесі» тақырыбындағы жүргізілген жұмыстар  туралы  ғылыми -  педагогикалық   көзқарастарымды ұсынып отырмын.Ұлттық тәрбие- түйінді  мәселелері көп, мұғалімнің кәсіптік шеберлігін, көп ізденуді талап  ететін үрдіс. Ұлттық тәрбие беру бағытындағы  жүргізілетін жұмыстың түрлерін шығармашылықпен  түрлендіріп,  жаңаша оқыту бағытында  пайдалану өз нәтижесін береді

«Жас ұрпақты  осы 1 сыныптан  бастан Отанына, атамекеніне шын берілгендік-  ұлттық рухта тәрбиелеу» деген тақырыптың  ауқымында дөңгелек стол, пікір алысу, тәрбие сағаттарын,сауалнама өткізудің тиімділігі бар. Сабақ беретін және жетекшілік ететін 1 «ә»  сыныбында  ұлттық  тәрбие беру арқылы,өзінің шыққан тегінің бірлігі мен ортақтылығы, туған жеріне, тіліне,өскен ортасына, мінез-құлқына, психологиялық және этнографииялық ерекшеліктеріне тән ерекше тарихи ұлттық дәстүрмен тығыз байланыстылығына  ашық сабақтар мен тәрбиелік маңызы бар іс- шаралар жүргізуді   жоспарлаймын. Ұлттық сезімдердің  арнасына, Отанға, ұлтқа деген сүйіспеншілік рухына дұрыс бағыттау үшін бұл ерекшеліктерді жақсы білу және оларды міндетті түрде бала санасына сіңіре білу қажеттігін ашық тәрбиелік іс-шаралар мен Абайтану сабағында жүзеге асыруға болады.  Себебі бір ғана Абай бейнесі, шығармалары, аудармалары арқылы, әр оқушының өз жеріне,отандастарына сүйіспеншілік, орыс достары арқылы халықтар арасындағы достық қарым-қатынастың- ұлттық тәрбие берудегі таптырмас құрал екендігіне көз жеткіздім.

    Жас ұрпақты ерлікке, мәрттілікке, ұлтжандылыққа үйрету –ұлттық тәрбиенің негізі.Оқушылардың жаңа ұжымын қабылдап алған сынып жетекші, әлбетте, ең алдымен балалардың жанұядағы тәрбие жағдайларын  зерттейді. Қажет болған жағдайда ата-аналарымен тығыз байланыста  болып, үй жағдайларын жете зерттеуі тиіс. Оқушылардың күн реттелімі мен жанұядағы еңбек міндеттерінің орындауына ата - аналардың  қалай қарайтынына, балалардың сабақ даярлайтын орны мен шағын  кітапханасының бар -жоғына, санитариялық-гигиеналық талаптардың орындалуына, оқушының бос уақытын қалай өткізетініне айрықша назар аударамын. Оқушыларға  ұлттық тәрбие беру бағытындағы  жүргізілетін жұмыстың теориялық мәселелерін сөз еткенде, Бауыржан  Момышұлының  « Ұшқан ұя» повесін мысалға алуға болады.Ерлік барлық жанға қажетті категория.Олай дейтініміз. Б. Момышұлы « Ерлік- өзінің ең жаман мінез-құлқын жеңе білу» деген тұжырым жасаған. Міне, мұндай асыл қасиеттерді қазақ  ата-аналары өз отбасында тәрбиелеп,өз еркімен дамыта аларлық дәрежеге  жеткізген.Осы қағиданы басшылыққа ала отыра, ата-аналардың  өз  уәдесінде тұру, өз кемшіліктерін мойындау да ерлік іске жататынына  мысалдар келтіремін.  Ата-аналардың отбасындағы сыйластығы әдептіліктері баланың іс-әрекетінен, сөйлеген сөзінен байқалып тұратынын әр кездесуде ата-аналардың есіне салып отырудың еш артықшылығы жоқ. Тіршіліктегі барлық нәрсенің бір-бірімен сабақтас болғаны сияқты, баланың бойындағы, әдетіндегі небір жақсы, жаман қасиеттің  негізі- ата-анасы. Ананың, тәрбиешінің, ұстаздың шеберлігіне қарай бала бойындағы ұстамдылық, ұқыптылық, нәзіктік, кішіпейілділік, қасиеттері  қалыптасса, әке арқылы еңбекқорлық, батылдық, адамгершілік, азаматтық, табандылық  мінезге ие болады.Сондықтан да оқушылардың бойындағы адамгершілік қасиеттердің  ұлттық тәрбиенің бастауы екеніне көңіл бөлемін. Ата-аналармен  әңгіме, жиналыс өткізу кезінде әр ата-анаға  оның баласын қандай  деңгейде, қандай қасиеттерімен   көргім келетіндігіне басты назар аударамын, ол үшін әр ата- анаға  баланың жанында үнемі болмасаңыз да, сіздің  бейнеңіздің бала үшін қандай маңызы бар екендігіне көздерін жеткіземін. Себебі, кез-келген бала үшін оның ата-анасы қандай болса да,сол күйінде оны жақсы көріп,аяушылық көрсететінін алысқа бармай-ақ, тастанды балалардың жүрек жарды лебіздерінен байқауға болатынын түсіндіріп отырудың еш артықшылығы жоқ.

      Қазіргі кездегі педагогика бойынша  ұлттық тәрбиенің қайнар көзі халықтың береке –бірлігінде, ынтымақ –ықыласында, елдігімен-ерлігінде екендігінде ешкімнің дауы бола қоймас. Олай болса, әрбір ата-анаға осы жүйені ғылым және өнер ретінде жан-жақты меңгеру қажет. Ұлттық  тәрбиенің әдіснамалық негізін айқындауда психологиялық, философиялық, педагогикалық тұрғыда зерттеу барысында әр кезеңде туындаған  ұлттық тәрбие ұғымына талдаулар жүргіздім.

     1. Ұлттық тәрбие арқылы -Отанын сүйетін,оның байлығын қорғайтын, отансүйгіш,отаншыл азамат қалыптасады.

     2.Ұлттық тәрбие арқылы-адамгершілік және саяси принцип, сезім,оның мазмұны-Отанға сүйіспеншілік, оған адалдық, оның өткені мен қазіргісіне деген мақтаныш сезімі қалыптасады.

      3.Ұлттық тәрбие арқылы-тұлғаның бойындағы Отан үшін қызмет етуге дайын, шын берілген, Отанға деген сүйіспеншілік қасиеті дамиды.

       4.Ұлттық тәрбие беру-адамның туа біткен, биологиялы қасиеті  және ол-әлеуметтік, тарихи қалыптасқан, Отанға деген сүйіснешілік сезім, ол Отанға қызмет етуден көрінеді.

      5. Бүгінгі жаһандану процесі тұрғысынан алатын болсақ, патриотизм ұғымы- халықтар мен ұлттардың өз Отанына, мемлеке тіне деген сүйіспеншілімен қатар, әлемдік дамудың тыныштығы мен бейбітшілік сақтау үшін барлық күш-жігер жұмсау.

       Жоғарыда берілген анықтамаларды сараласақ, әр кезеңде де ұлттық тәрбие беру ұғымы Отанға деген сүйіспеншілік тұрғысынан  қарастырылады.Қазақтың  тарихын зерделеу барысында олардың табиғаты, әлеуметтік жағдайына, тұрмыс-тіршілігіне байланысты ұлттық  тәрбие  жүргізілген. Бұны қазақтың тұңғыш ғалымдарының бірі Ш. Уалиханов жақсы зерттеген және өзінің патриотизмге берген тұжырымдамасында  жақсы берілген.Біз бұл тұжырымнан патриотизм отбасынан бастау алып, әулет, тумаластарға деген сүйіспнешіліктен барып халыққа деген махаббат екендігін білеміз.

       Сондықтан,  ұлттық тәрбие беруде ата-аналармен  сыныпта әулет және тумаластармен қарым-қатынас сабақтарын жүргізу тиімді. Ол үшін алдымен ата-ананың осы тақырыпқа сәйкес іс-әрекеттеріне   арналған тренингтер,  оқушылар мен ата-аналардың бірлесіп өткізген  отырыста мұғалімнің де, ата-ананың да осы бағыттағы жұмыста көмекке зәру екендігі көрініп,ұлтының әдет-ғұрпын, салтын сақтаудың отбасынан бастау алатындығына көз жеткізіледі.Оқушының еліне деген сүйіспеншілігі,  ұлттық тәрбие  негізінде ана сүтімен  даритын киелі ұғым екендігіне « Отан-отбасынан басталады » атты отырыста ұтымды ойлар айтылуы тиіс.  «Ұлттық тәрбие » ұғымын,ата-ана, оқушылар,мұғалім төмендегідей кестеге түсіруді ұсынуға болады:

Мұғалім

Ата- ана

Бала

Бүгінгі,өткен тарих,

Отбасы,мектептің ынтымақтастығы

өз халқының, елінің тәуелсіздігін аянбай қорғау

Сыйластық

Ата тегін білу

Тыныштық

Достық қарым-қатынас

Салт-дәстүрді білу

Жақсы оқу

Спортпен айналысу

әдептілік

шындықты айту

еліңді сүю

     Бұл кесте бойынша мынадай қорытынды жасалады: Қазақстан халқының бойындағы  ұлттық тәрбие беруді жетілдіруде Ел Президентінің «Ұлттың болашағына, оның өзіндік «Мен » дегізерлік қасиеттерін сақтау мүмкіндіктеріне сеніммен қарау керек » деген сөзінен, баланың өздігінен  дұрыс  шешім қабылдап,өз өзімен жұмыс жасауына негіз салатын ата-анасынан көрген үлгісі мен тәрбиесі екендігін пікір алысу арқылы дәлелдедік.

    « Баланы жан-жақты етіп тәрбиелеу үшін жан-жақты білу керек» деген  белгілі педагог К. Ушинский. Сол айтпақшы,оқушыны жан-жақты білу үшін мұғалімге ең алдымен көмекке келетін ата-ана екендігін  әрдайым түсіндіріп  отыру  қажет.Ата-ана- ел  болашағы  үшін қажетті, маңызды міндеттерді арқалаған, жауапкершілігі зор, бейнеті бел қайыстыратын күрделі  және қажетті орта. Оның мәселелері де сан саналы, сан  қилы. Ата-ананың  мектеппен бірлескен қимылының арқасында ғана нәтижеге жетеміз.

Ата-аналар- халықтың бір бөлшегі.

     Ендеше, ата-аналармен бірлесе отыра,ұлттық ерлік дәстүрлерге сүйене отырып,  жас өскіннің ішкі жан дүниесі, ой санасы мен сезімін дамытып, қалыптастыруға арналған шаралардың алатын орны ерекше екендігіне іс-тәжірибемде  көз жеткіздім.Бұл ретте   Елбасымыз  Н. Назарбаевтың  « Қазақтың ұлттық сана-сезімін дамыту- қазақ деп аталатын таңғажайып, әрі бай тарихи және мәдени байтаққа өз қатысының барын сезіну» дегені  еліміздің ұлттық тәрбие берудегі - басты ұстанымымызға айналуына бағытталған іс-шаралардың  ерекшелігіне  басты көңіл бөлемін.                                                                                

              Ұлттық  тәрбиенің басты көрінісі- қазақтың ана тілінде сөйлеуі,  ұлттық мінез, жүріс-тұрыс әдетін қалыптастыру,ізет, құрмет, қайырым,мейірім тағы басқа сезімдерін дамытуы мектеп пен ата-ананың сабақтастықтағы жұмысының нәтижесі екендігіне күнделікті жұмыста көзіміз жетіп отыр. Ел Президентінің « 2030 жылға қарай Қазақстан Орталық Азия барысына айналады және дамушы елдерге үлгі болады» деген асқақ сезімді сөзімен аяқтауды жөн көрдім.

           Назарларыңызға ұсынылған тақырыптағы мәселелер бойынша бүгінгі таңдағы бала тәрбиесіндегі  жаңаша оқыту бағытындағы ұлттық тәрбиенің алатын орнына ерекше  мән берілді деп есептеймін. Мектепте тәрбиенің белгілі бір мақсаты болмаса,онда жүйелі жұмыс жүргізу мүмкін емес. Тәрбие жүйесінің негізгі қозғаушы күші -  сынып   жетекшісі және ата-ана. Бала өмірінде еліктеудің маңызын аша келіп «үлкен кісі не істесе, бала да соны істеймін деп талпынады», сондықтан тәрбиенің басты мақсатының бірі  - «жетіліп, өсіп келе жатқан баланың балдырған табиғатына азық беру, әуес қылған нәрсесін тәжірибе еткізу»  деп  ойлаймын.

       «Зерттей отырып-тәрбиеле, тәрбиелей отырып- зертте»- бұл педагогиканың басты ұстанымдарының бірі. Әр ата-анаға ұлттық  тәрбиенің негізін тәрбиелеп отырған баласы арқылы  қалап, қажет жағдайда талап қоя біліп, ескерту жасау-салауатты да, сауатты ұрпақ тәрбиелеудегі басты парызымыз болып қала беретіндігіне  жауапты екендігін түсіндіру, Бала әрекеттерінің мазмұнын және оның өсіп- даму заңдарын білуге сүйене отырып, оқу- тәрбие жұмысын ғылыми тұрғыдан ұйымдастырып, оны дұрыс жолға қоюға болады.