?АЗА?СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
?ызылopдa ?aлaсы
?лия Молда?лова атында?ы №173
орта мектебіні? тарих п?ні м?aлімі
Наурызбай Жұлдызай Алматқызы
?АЗА?СТАН ТАРИХЫ П?НІНЕН А?ПАРАТТЫ?-КОММУНИКАЦИЯЛЫ? ТЕХНОЛОГИЯЛАР АР?ЫЛЫ БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ.
«М?алім ?зіні? білімін ?здіксіз к?теріп отыр?анда ?ана м?алім, о?уды ізденуді то?татысымен оны? м?алімдігіде жойылады»
К.Ушинский
?азіргі та?да жас ?рпа?а ХХІ ?асыр де?гейінде жан-жа?ты білім беру к?н т?ртібінде т?р?ан ?зекті м?селе болып отыр. Ел Президенті Н.?.Назарбаевты? 2005 жыл?ы а?пан айында?ы ?аза?стан хал?ына Жолдауында: «ХХІ ?асырда білімін дамыта алма?ан елді? ты?ыры?а тірелері аны?. Біз болаша?ты? жо?ары технологиялы? ж?не ?ылыми ?амтымды ?ндірістері ?шін кадрлар ?орын жаса?тау?а тиіспіз. Осы заман?ы білім беру ж?йесінсіз ?рі алысты барлап, ке? ау?ымды жа?аша ойлай білетін осы заман?ы бас?арушыларсыз біз инновациялы? экономика ?ра алмаймыз» делінген. Елбасыны? осы с?зі, бізді? ?станатын ?мірлік ?а?идамыз болу керек. Я?ни жас ?рпа?ты т?рбиелеу мен білім беруде м?алімдер ?ауымына ерекше жауапкершілік пен міндет ж?ктеліп отыр. Соны? бірі патриотты? т?рбие беру мен д?ниетаным ?алыптастыруда тарихшы м?алімдерді? орны ерекше.
Тарих – мектептегі о?у п?ні ретінде жалпы негізгі білім беретін барлы? гуманитарлы? ж?не ?о?амтанушылы? курстарды? негізін ?райды. Тарих ?лтты? ?зіндік сана-сезімді ж?не адамгершілік-этикалы? нормаларды ?алыптастыра отырып, о?ытуды? д?ниетанымды? негізін ?алыптастырады. Тарихты? бас?а п?ндермен ?зара байланысы талдау, жина?тау сия?ты орта? логикалы? таным ?дістерін ?олдану?а м?мкіндік береді. Мысалы, гуманитарлы? циклда?ы п?ндермен байланысы картамен, м?тінмен ж?мыс істеу, о?и?алар мен ?былыстарды? ерекшеліктерін ай?ындау сия?ты орта? ?діс-т?сілдері негізінде іске асады. Тарихи білім беруді? басты ма?саты мен міндеттері мынадай:
- о?ушыларды? адамзат ?о?амыны? ежелгі заманынан б?гінгі к?нге дейінгі даму тарихынан ж?йелі білім негіздерін ?алыптастыру;
- б?кіл адамзат жаса?ан ?ндылы?тарды, м?дени тарихи т?жірибені? негізін о?ытып, ме?герту;
- о?ушыларды? д?ниеге ?ылыми к?з?арасын ?алыптастыру, олар?а адамзат жина?ан ?леуметтік рухани, адамгершілік т?жірибесін ме?герту;
- о?ушыларды ?з хал?ы мен бас?а халы?тарды? м?дениеті мен тарихын, б?кіл адамзатты? м?дени м?расын са?тау?а т?рбиелеу;
- о?ушыларды? бойында ?аза?станды? патриотизм мен азаматты? сезімді ?алыптастыру;
- эстетикалы?, экономикалы? т?рбие беру, дінні? тарихта?ы ?ызметін д?рыс т?сіне білуге т?рбиелеу.
Осы міндеттер мен ма?саттарды орындау ?шін ?азіргі педагогиканы? жа?алы?тарын, о?у ?дістемелік т?сілді? тиімді жолдарын та?дау, ?здіксіз ізденіс пен білім сапасын жа?сарту ?ажет. Тарих?а деген ?ызы?ушылы?ын арттыру ?шін сапалы білім беруді? тиімді жолдарын та?дау, тарихи ж?не м?дени м?ралармен таныстыру, ?осымша элементтерді пайдалану мен тарихи деректерді о?ып ?йренуге да?дыландыру, баяндама, рефераттар, хабарлама жасату, ?з бетінше о?ып білім алып шы?армашылы?пен айналысуына жа?дай жасау сия?ты жа?а педагогикалы? технологиялар мен инновациялы? ба?ыттарды, ?дістер мен т?сілдерді енгізу ж?не т.б. Осы?ан орай, біз я?ни м?алімдер ?ауымы орысты? ?лы педагогі К.Ушинскийді? «М?алім ?зіні? білімін ?здіксіз к?теріп отыр?анда ?ана м?алім, о?уды ізденуді то?татысымен оны? м?алімдігі де жойылады» деген с?зін ?р уа?ытта естен шы?армауымыз ?ажет.
Б?гінгі та?да саба? ?ткізуді? т?рлері к?беюде. Т?рлі ?діс-т?сілдерді пайдалана отырып, сапалы білім, саналы т?рбие беруде саба?ты? тиімді т?рлерін ?олданып келемін. Осы ма?сатта о?ушыларды? танымды? ?ызы?ушылы?ын, белсенділігін арттыру ?шін ?з саба?ымда пайдаланып ж?рген ?діс-т?сілдерден мысалдар келтіріп кетуді ж?н к?рдім. 5-6 сыныптарда ойын саба?тары, 9 сыныптарда сын т?р?ысынан дамыту, ?жымды? о?ыту, пікірталас, семинар, сына?, жарыс, ?зіндік ж?мыс, т.б. т?сілдерді ?олданамын. Сурет-иллюстрациялар бойынша ?гіме ?растыру, тірек сигналдар, тірек-сызбалар, кластерлер, хронологиялы? таблицалар ?растыру, тірек-конспектілер, Венн диаграммасы ар?ылы ж?мыс істеу ?дістері де ?олданылады. Та?ы бір ерекшелік, к?нделікті саба?пен салыстыр?анда ?айталау саба?тарында о?ушыларды? ?з беттерінше ойланып ж?мыс істеуіне ед?уір м?мкіндік туады. Тарихи о?и?алар мен ?былыстарды ?з бетінше талдайды, салыстырады, ?орытынды жасайды, ба?а береді.
Соны? ішінде 6-сынып о?ушылары Абат Н?ржігіт, Орынбай Арай, Орынтай Майра ж?не Ж?батхан Бекзат есімді о?ушыларды? тарих п?ніне деген ?ызы?ушылы?ы басым.
Мысалы: 1. «?аза? ж?здеріне сипаттама бер»
ж?здер территориясы ?раны Ж?здерге енетін тайпалар
?лы ж?з
Орта ж?з
Кіші ж?з
Тас д?уіріні? хронологиясы
2-тапсырма : Кестемен ж?мыс
палеолит мезолит неолит энеолит
уа?ыт ше?бері
ескерткіштері
ерекшеліктері
4- Та?ырып: Са?тарды? саяси тарихы
3-тапсырма: Тарихи сына?хат
Алдары?ызда тарихи сына?хат?а назар аудары?ыздар. К?п н?ктені? орнына о?улы?та?ы кілт с?здерді ?ойып, жазасы?дар. ?р топты? басшысы тексеріп, та?тада ілінген ба?аларды алып, ?з топтары?ды ба?алайсы?дар.
3. Тарихи сына?хат м?тіні
Кир ?айтыс бол?аннан кейін б.з.б.519 жылы парсы патшасы.....
са?тар?а шабуыл жасайды...... есімді бір са? жауынгері ?зіні? денесін жара?аттап,...... ?ашып барып, ?зін са? к?семдерінен..... к?рген етіп к?рсетеді. Ол парсы ?скерлерін......,..... сусыз ш?лге апарады. «Мен сендерді адастырып..... ?шыраттым, елімді.....
алып ?алдым, мен дегеніме жеттім. Енді..... келгендері?ді істей бері?дер» деп,..... к?рсетіп, парсылардан Шыра? кегін алады. Дарий к?птеген ?скерінен......, еліне..... м?жб?р болады. Шыра? сия?ты жауынгерді? ар?асында са?тар ?з........ са?тап ?алды.
4. Венн диаграммасын толтыру:
1783-1797 жж. Сырым Дат?лы баста?ан к?терілісті? ерекшеліктері
К?терілісті? орта? белгілері 1837-1838 жж. Ішкі Ордада?ы шаруалар к?терілісіні? ерекшеліктері
5. «Портреттер с?йлейді» (к?рсетілген фотосуреттегі адамны? аты-ж?нін атап, ?мірбаянына то?талу)
Ба?ытжан ?аратаев Міржа?ып Дулат?лы
6. «Б?л с?зді кім айт?ан?» (м?нерлеп о?и отырып, карточкада берілген жырды? кімні? с?зі екенін аны?тау) т.с.с.
7. «С?зілгек» ойыны. М?алім с?зді бастайды, ?рі ?арай о?ушы с?зді жал?астырып кетеді. Мысалы:
- 100 мы? жыл б?рын егіншілік..
- Саналы адам, епті адам..
- Малды ?ол?а ?йрете бастады..
- Ал?аш?ы е?бек б?лнісі..
- Ежелгі адам т?ра?ы..
Міне, осы т?різді ?діс-т?сілдерді білім сапасын арттыру ма?сатында т?рлендіре отырып ?олданамын. Б?л ж?мыстар о?ушылармен ты?ыз байланыста болу?а, о?ушы бойында?ы таби?и м?мкіндіктерді ашу?а, о?ушыны? танымды? іс-?рекеттерін ?алыптастыру?а, о?ушы тарапынан белсенділік танытып, дербестік к?рсетуіне, ?зіне деген сенімділігін ?алыптастыру?а к?мектеседі. О?ушыларды? ал?ан білімдерін ке?ейтіп, логикалы? ойлау ж?йесін дамытып, тияна?ты білім алуына жол ашады. Саба?та о?ушыны? жеткен жетістігін баса к?рсетіп, оны? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырып отырамын. О?ушыларды ?з бетімен ізденіп ж?мыс істеуге баули отырып, шы?армашылы? ?абілеттерін шы?даймын. Біра? шамадан тыс тапсырмалар беруден са?тану керек, е? басты о?и?алар мен фактілерді ?ана білуі керектігін ескеріп, на?ты тапсырмалар берген ж?н.
Сондай-а?, к?нделікті саба?та о?ушыларды? білімін ба?алау?а да тигізер к?мегі к?п.
М?алімні? ой-?рісі ке?, жан-жа?ты білімді, ізденімпаз ?алым, тынымсыз е?бек?ор, кез-келген ортаны? ?йт?ысы, о?ушылары алдында беделді, ?жым м?шелері мен ата-аналар арасында сыйлы болуы керектігін ескере отырып, Отаны мен хал?ы алдында?ы жауапкершілігін сезіне алатын жас ?рпа?ты? азаматты? ?станымын ?алыптастыру?а ?з ?лесімізді ?оса білейік. Себебі халы? бізге ?з балаларын ?лкен сеніммен тапсырып отыр емес пе?
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:
1. ?аза?стан тарихы ?дістемесі. 2010 ж № 5
2. ?аламтор.Ustaz/kz сайты.
