ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ПРОГРАММА
ПО ПРЕДМЕТУ ӘДӘБИ УКУ ДЛЯ 3 КЛАССА
(количество в неделю 2 часа в год – 68 час ов )
Учитель:Мавлутбаева Альфия Хасановна
Аңлатма язуы.
05.03.2004 елда РФ Мәгариф министрлыгы тарафыннан расланган башлангыч белем бирү дәүләт стандарты Федераль компонентына (Приказ №1089);
Дәүләт стандартының Федераль компонентына нигезләнгән башлангыч мәктәпләрнең татар теле фәненнән үрнәк программасына Казан 2011
29.08.2011 елда ТР Мәгариф министрлыгы тарафыннан расланган гомумбелем бирү учреждениеләре өчен региональ базис укыту планына (Приказ №9282/11);
4. 06.10.2009 нчы елда РФ Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан расланган “Гомуми башлангыч белем бирү федераль дәүләт стандартын гамәлгә кертү” турындагы боерыгына (Приказ №373);
5. РФ һәм ТР “Мәгариф турындагы Закон” ына;
6. Белем бирү учреждениеләрендә укыту процессында куллану өчен рөхсәт ителгән “Перспективалы башлангыч мәктәп” концепциясе һәм белем бирүнең яңа стандартлары таләпләренә туры килгән һәм рөхсәт ителгән региональ дәреслекләр исемлегенә;
7 Белем бирү оешмасының гомуми башлангыч белем бирү буенча икенче буын гомуми белем бирү федераль дәүләт стандартлары таләпләренә туры килгән төп үрнәк программасына;
8. Г.М.Сафиуллина,М.Я.Гарифуллина,Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, “Әдәби уку”
( Казан, “Мәгариф-Вакыт” нәшрияты, 2013 нче ел) дәреслекләренә нигезләнеп төзелде.
Әдәби уку фәненнән эш программасы “Перспективалы башлангыч мәктәп” концепциясе һәм икенче буын гомуми белем бирү федераль дәүләт стандартлары таләпләренә туры килә. Программа яңа укыту стандартлары таләпләрен искә алып, үстерешле укыту принциплары белән традицион белем бирү принципларының үзара тыгыз бәйләнештә булуын тәэмин итә торган «Перспективалы башлангыч мәктәп» концепциясенә нигезләнеп эшләнгән.
ӘДӘБИ УКУ ДӘРЕСЛӘРЕ ПРОГРАММАСЫ (68 СӘГАТ Ь )
Хайваннар турындагы әкиятләр. Халык авыз иҗатының бер төре булган һәм җир йөзендәге барлык милләтләрдә дә яшәп килүче, буыннан буыннарга күчеп йөри торган хайваннар турындагы әкиятләргә карата гомуми күзаллау булдыру. Әкиятләрнең гасырлар дәвамында үсеше. Гади вакыт тасмасы: 1) бик борынгы әкиятләр, 2) борынгы, 3) бик борынгы булмаган әкияти вакыйгалар турында аңлату.
Бик борынгы әкиятләрдә хайваннар арасындагы мөнәсәбәтләр, аларның тышкы күренешләре төп урынны алып тора. Борынгы әкиятләрдә геройның аңы, хәйләгә осталыгына дан җырлана. Ә әкияти вакыйгалар исә үз эченә геройның изге эшләрен, аның сәләтен, киң күңеллеген күрсәтүне максат итеп куя. Йөремсәк әкиятләр турында күзаллау булдырк.
Мәсәл жанры. Мәсәлләрнең ике өлештән: хикәяләү (вакыйга) һәм моральдән (нәтиҗә, тәрбияви аңлату) торуын аңлату. Мәсәлдәге хикәяләү өлешенең әкиятләрдән килеп чыгуына басым ясау. Мәсәлләрнең мораль өлешенең мәкальләр белән охшашлыгы. Мәсәл җанрының килеп чыгышы, үсеше. Бөтен дөньяга танылган мәсәлчеләр: Эзоп, Ж. Лафонтен, И. Крылов, татар мәсәлчеләре К. Насыйри, Г. Тукай, М. Гафури, Г. Шамуков, Ә. Исхак һәм башка язучылар әсәрләрен өйрәнү.
Мәкаль жанры. Мәкальләр – ул борынгылар сүзе, аталар сүзе, картлар сүзе, тәҗрибә һәм хикмәт җимеше, хәтердә сакланырга тиешле хәзинә, халыкның күмәк фикере, тормыш кагыйдәсе, сүзгә дәлил, тормышта киңәш. “Мәкаль” сүзе гарәп теленнән алынган, “урынлы сүз яки тиешле урында әйтелгән сүз” дигән мәгънәне аңлатуын төшендерү. Төрле халык мәкальләре. Мәкальләрне сөйләмдә, мәсәлләрдә урынлы куллану.
Хикәя жанры турнда күзаллау формалаштыру. Хикәя геройлары аларның портреты һәм характер үзенчәлекләренең башкарган гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте. Геройларга чагыштырмача характеристика. Герой яшәгән тирәлек, пейзаж.
Әкият һәм хикәя жанрының үзгәлеге турында күзаллау формалаштыру. Әкият һәм хикәя жанрларының композиция үзенчәлеген (күзәтүләр аша) аңлату. Укучы-тыңлауга табигый көчләрнең серен, әкият геройларының серле тормыш агышын күрсәтү, хикәя геройлары-ның характерларында тормыштан алынган вакыйгаларны чагылдырып сөйләү.
Шигърият. Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып күзаллау. Әйләнә-тирә дөнья матурлыгын шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуын инандыру. Шагыйрьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет.
Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык. Чагыштыру,контраст,җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын үзләштерү күнегүләре:темп,тавыш көче,тон,сөйләм мелодикасы(тавышны кутәрү ,түбәнәйтү).
Вакыт тасмасы. Фольклор әсәрләреннән әкиятләрне вакыт тасмасында күрсәтү (бик борынгы,борынгы,әкияти вакыйгалар ).
Библиографик культура формалаштыру.
Эчтәлек бите белән танышу, аңа карап, кирәкле әсәрне китаптан таба белү, кече яштәге мәктәп баласының дәреслектән тыш эчтәлген оештыру: өй, мәктәп китапханәләреннән файдалану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләү. Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп өч элементын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру. Төрле җыентыклар төзергә өйрәнү.
Уку, сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру.
Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру ( интонация, тон, темп саклап кычкырып уку) . Автор бирергә теләгән картинаны күзал-лау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда, үз урыныңны белеп, чират буенча уку. Укылган әсәргә анализ ясау. Уку техникасын үстерү.
3 нче сыйныфта укыла торган әсәрләр
Төрле милләтләрнең хайваннар турындагы халык әкиятләре
Әфган халык әкияте: “ Иң яхшы дару”, “табышны ничек бүләргә?”;
Уйгур халык әкияте: “ Тылсымлы китмән”;
Инглиз халык әкияте: “ Төстәге пингвин баласы”;
Монгол халык әкияте: “ Әтәч таңда нигә кычкыра?”;
Манси халык әкияте: “ Куянның колагы нигә озын?”;
Кабарда халык әкияте: “ Җәнлекләр патшасы”;
Венгр халык әкияте: “ Комсызлык бәласе”;
Африка негрлары әкияте : “ Сырны ничек бүлгәннәр?”;
Эстон халык әкияте: “ Куянның ирен нигә ярык?”;
Эвенк халык әкияте: “ Әтәч нигә кычкыра?”;
Казакъ халык әкияте: “ Юмарт дөя”;
Нугай халык әкияте: “ Карт һәм су анасы”;
Норвегия халык әкияте: “ Кабартма”;
Алман халык әкияте: “ Сандугач белән Аю”;
Каракалпак халык әкияте: “ Җәй белән Кыш нигә күрешми?”;
Латыш халык әкияте: “ Шайтанга ничә яшь?”;
Литва халык әкияте: “ Итагатьле мәче”;
Татар әдәбияты классиклары
1.Г. Тукай : “Яшь агач”, “Көзге белән Маймыл”, Җил белән йөзем-җимеше», «Аккош, Чуртан һәм Кыскыч”;
2. К. Насыйри: «Төлке белән Әтәч», “Комсыз эт»;
3. М. Җәлил: «Яңгыр», “Кичер, илем»;
4. Ф. Кәрим : “Ант”, “Ватаным өчен”;
5. М. Гафури: «Мәймүн белән күзлекләр», «Чикерткә белән Кырмыска», «Кәҗә белән Төлке», «Ике Каз белән Бака», «Болын», «Ике Чебен»;
6. Н. Исәнбәт: «Ябалак белән Чыпчык»;
7. Ә. Исхак: «Төлке белән виноград», «Карт Имән белән яшь егет»;
8. Ш. Маннур: «Көзге урманда», «Яратам»;
9. Г. Бәширов: «Беренче кар», «Ана каз белән ата каз һәм аларның унике бәбкәсе», «Безнең Татарстан»;
10. Ф. Хөсни: «Яфраклар коелганда»;
11. А. Алиш: «Утлы йомырка»;
12. Ш.Галиев: «Иншаның файдасы», «Сүзләре һәм үзләре»;
13. Г. Ахунов: «Канатлар кая илтә?»;
14. X. Туфан: «Казан»;
15. Н. Дәүли: «Бала болыт»;
16. Ф. Яруллин: «Хәйләкәр куян», «Мактану бәласе»,«Тылсымлы ачкыч»;
17. И. Юзеев: «Матурлыкны гына алып кит», «Хатасыз ничек язарга?».
Борынгы язучылар
1. Эзоп: «Давыл белән Кояш», «Балыкчы».
Россия җирлегендә яшәп иҗат иткән язучы-шагыйрьләр
1. Т. Яхив: «Карга белән Төлке»;
2. В. Радлов: «Карганың хәйләсе»;
3. М. Әлимбаен: «Салават күпере»;
4. Н. Сладков: «Күзалдавычлар», «Кем остарак?», «Кышкы җәй»;
5. Р. Паушкин: «Кыш»;
6. Г. Остер: «Серне ачты»;
7. В. Гаршия: «Ил гизүче Бака»;
8. И. Крылов: «Аккош, Чуртан һәм Кысла»;
9. Л. Толстой: “Зирәк Чәүкә”;
10. Б. Рәхмәт: “Иң күңелле чак?», “Ничек өйрәнергә?”
11. А. Алланазаров: “ Кыш кайчан була?”, «Дустымны эзлим»;
12. К. Тәңрекулиев: «Эшчән Гельды»;
13. А. Гыйләҗев: «Суык»;
14. Г. Сабитов: «Тәүве шатлык»;
15. К. Тәхау: «Көзге урман»;
16. Б. Рәхимова: «Шук болытлар, батыр җил, якты кояш»;
17. Р. Гыйззәтуллин; «Батырлык»;
18. Г. Хәсәнов: «Корташар», « Кыр казы», «Гөблә», «Май»;
19. И. Солтан: «Кар ник ява?», «Кар шыгырдый»;
20. М. Мазунов: «Карап торам», «Яңа карлар ява»;
21. X. Халиков: «Рәхмәт сезгә, ветераннар!», «Витаминлы аш»;
22. С. Шакир: «Таш белән Кырмыска»;
23. М. Хөсәен: «Китап»;
24. С. Урайский: «Кыш шатлыгы»;
25. Г. Шамуков: «Көзге белән маймыл», «Карга белән Төлке» ;
Бүгенге көн язучылары һәм шагыйрьләре
1. Р. Вәлиева: «Җәй белән бала», «Яңгыр, яу!», «Китмә әле, бераз тор», «Яңгыр белән кояш», «Көчле укучы», «Кышкы ямь», «Каникул вакытында»;
2. Р. Вәлиев: «Барысын да яратам», «Чыпчык», «Минеке»;
3. Н. Әхмәдиев: «Чишмәгә суга барам»;
4. Р. Харис: «Берсе калсын иде»;
5. Л. Лерон: «Әкияти башламнар», «Инша», «Яңгырның ял көне», «Хыял», «Мәче малае Шукбай», «Иртән уянасың килмәсә», «Сүз тыңлыйсың килмәсә», «Хыялый Акбай»;
6. Э. Шәрифуллина: «Әкият кайда?»;
7. Ф. Мөслимова: «Хыялый»;
8. Р. Миңнуллин: «Кар бәйрәме», «Хаталар өстендә эш»;
9. Р. Фәйзуллин: «Нефть», «Безнең КамАЗ», «Тугайда», «Ничек яхшы булырга?», «Онытма син!»;
10. Г. Гыйльман: «Көзге урман», «Нәсел агачы», «Дәү әтинең әтисе»;
11. В. Нуриев: «Инша», «Хуҗалар тавында», «Кем катырак суга?»;
12. Г. Рәхим:” Безнең тауда”, “Иске самовар торбасы”;
13. В. Нуруллин: “Бүреләр , үгез һәм без”;
14. М. Галиев: “Җиләктән кайтканда”;
15. Р. Корбан: “Көз нигә моңая? “ , “ Мәктәпкә озату бәйрәме”;
16. Йолдыз: “Салават күпере”, “Антенналы бәрәңге”, “Охшашлык“, “Этем югалды бүген”, “Белмәгәнен белми “, “Спортчы Шүрәле”, “Ике җаваплы табышмак”;
17. Р. Мингалим: “Август каеннары”, “Уйларга кирәк”;
18. М. Саттар: “Кырмыска белән Тирес корты”;
19. Н. Гыйматдинова: “Дару”, “Сарбай”, “Болын патшасы”, “Казлар”;
20. В. Хәйруллина: “Тәрбияче попугай”, “Кем булам”, “Хозурлык һәм горурлык”;
21. М. Мирза: “Көздә бермәл”, “Көз”, “Болыт”, “Идел-йорт”, “Без бабайсыз үстек”, “Язның тәүге көннәре”;
22. Р. Мәннан: “Без музейга барабыз”, “Кыш килә”;
23. А. Әхмәтгалнева: «Безнең чишмә», «Болытта җиләк үсә»;
24. А. Гыймадиев: «Шәмси маҗаралары»;
25. Г. Вәлиева: «Заман әкияте»;
26. К. Кәримов: «Кышкы мәтрүшкәләр».
«ӘДӘБИ УКУ» ДӘРЕСЛЕГЕНӘ
МЕТОДИК АҢЛАТМАЛАР
Искәрмәләр
1. «Аңлатмалы сүзлек», «Фразеологик әйтелмәләр сүзлеге» һәр дәреслекнең, дәреслек-хрестоматия һәм мөстәкыйль эш дәфтәренең ахырында бирелә.
2. «Музей йорты»на сәяхәт вакытында укучыларның сөйләм телен, күзәтүчәнлеген, матурлыкка соклана белү хисен, гади генә предметны да образлы итеп күрә белүен үстерергә кирәк.
3. Мөстәкыйль эш дәфтәре белән эш вакытында укучы сары һәм зәңгәр төстәге карандашлар, гади карандаш белән эш итә (фломастерлар белән түгел).
4. Әдәби уку дәресләренең кайберләрендә, «Музей йортына» сәяхәт вакытында, сәнгать әсәрләренең аерым детальләрен яхшылап күзәтү максатында лупа кулланыла.
5. «Музей йорты» белән танышкан вакытта, картиналардан аеруча әһәмиятле фрагментларны кадрлап аерып алу һәм аларны бербөтен итеп карау өчен, билгеле бер размердагы рамкалардан файдаланыла. Әлеге рамкаларны технология дәресләрендә картоннан яисә калын кәгазьдән ясарга мөмкин.Рамкаларның соргылт, яшел, караңгы төстә булуы мөһим (ак төстә түгел). Рамка 6 см х 9 см зурлыкта була һәм һәр яктан 1,5 смполя калдырып эшләнелә.
6. Дәрес өчен материал күп бирелде. Көчле укучылар белән эш оештыру өчен, укытучының барлык мөмкинлекләре дә бар. Һәрбер чыганакта да (дәреслек, хрестоматия, мөстәкыйль эш дәфтәре) җитәрлек әсәрләр сайланды.
7. Укытучы өстәмә әсәрләр эзләп мәшәкатьләнмәсә дә була. Күрсәтелгән барлык материалларны эшләп бетерү мәҗбүри түгел, сыйныфның әзерлек дәрәҗәсенә карап, укытучы үзе сайлап ала. Дәрестә бирелгән материал күп дип уйлаганда, мөстәкыйль эш дәфтәрендәге биремнәрне калдырып, материал аз дип уйланган дәресләргә өстәсәң, яисә, өй эше итеп, төрле әзерлектәге укучыларга сайлап бирсәң дә була.
8. Автор әсәрләре ел фасыллары белән туры килмәскә мөмкин. Бу, концепциядә бирелгән кабатлауларга кире кайтып эшләү мөмкинлеге бирү максатында, махсус сайланды.
9. Сәнгать әсәрләренең; берсе булган музыка белән танышу, аны әдәби һәм сынлы сәнгать әсәрләре белән чагыштыру тиеш дип табылды.
УКЫТУ-МЕТОДИК КОМПЛЕКТЫНЫҢ БУРЫЧЛАРЫ:
«Әдәби уку» укыту-методик комплекты түбәндәге мәсьәләләрне хәл итә.
1. «Перспектив башлангыч мәктәп» комплекты чишәргә тиешле гомумдидактик бурычлар: укучы үзенә кирәкле информацияне «Эчтәлек»;битенә карап таба белергә; исеме буенча текстның эчтәлеген күзалларга; күзәтү эшчәнлеген формалаштырырга (әдәби һәм сәнгать исәрләреннән аерым детальләрне таба, барлык ваклыклары белән сөйләп бирә) һәм гомумиләштерергә (аерым детальләргә нигезләнеп, таралган төрле мәгълүматларны берләштереп, бербөтен картина тудырырга); «акыллы өлкәннәр» белән хат аша аралашу ихтыяҗы формалаштырырга тиеш.
2. Бала яшенә туры килә торган теоретик бурычлар:
а) хайваннар турындагы әкият үзенчәлекләре белән таныштыру: татар халык әкиятләренең, берьяктан, башка халыкларның хайваннар турындагы әкиятләренә охшаш булуы (төп геройлары — хайваннар, еш кына бер ук төрле мөнәсәбәтләргә керәләр), икенче яктан, бер-берсеннән аерылуы (төп геройлар — башка төрле хайваннар, бер-берсе белән мөнәсәбәтләре бөтенләй башка төрле); хайваннар турышдагы автор әкиятләренең еш кына халык әкияләренә нигезләнүе (башлангыч сыйныфл а рда ә ле автор нигезләнүе термин буларак әйтелми); халык әкиятләрендә аерым хайваннарның патшалык итүе ( ба ш булуы ); хайваннар турындагы әкият героеның һэрвакытта көчсезләрне яклаучы гына түгел, еш кына хәйләкәр, тиктормас, көлкегә калучы икәнлеге турында төшенчә бирү;
ә) әхлакый бурычлар: күзәтүчәнлек, хыяллана белүчәнлек, дуслар белән аралашу, ярата һәм яратыла белү – байлык һәм рухи кыйммәт икәнлеге турында күзаллау булдыру;
б) эстетик бурычлар: матурлык - ул сине чолгап алган тирәлек, бары тик аны күрә белергә кирәкле турында төшенчә бирү;
в) сөйләм телен үстерү бурычлары.
3. Текстта ориентлаша белергә өйрәтү: әсәрләрне өлешләргә бүлү, кирәк урынны табын укып күрсәтү, хис белән белдерелгән өзекнең эчтәлеген ачыклау; әдәби әсәрләргә бәя бирелгәндә һәм сәнгать әсәрләрен караганда предметка - бу «синең» әсәрне аңлау; идеяң икәнен җайлап төшендерү.
Дәреслек һәм дәреслек-хрестоматия, мөстәкыйль эш дәфтәре структуралары һәм идея эчтәлекләре буенча бер – берсенә бәйләнеп килә. Мәсәлән, дәреслекнең «Күзәтәбез һәм тәэсирләр белән уртаклашабыз», «Чагыштырулар серенә төшенәбез», «Кешеләрнең хыялларын аңларга тырышабыз», « Ярату турында», “ Хикмәтле тормыш тәҗрибәсе туплыйбыз”, Көлке серләре”, “Герой ничек туа?”, “Үткәннәр белән хәзергене чагыштырабыз” бүлекләренә дәреслек – хрестоматиянеңһәм эш дәфтәреннең шул ук бүлекләре туры килә.
Дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәре дә бер үк максатларны тормышка ашыра.
УКЫТУ-МЕТОДИК КОМПЛЕКТЫНЫҢ ҮЗЕНЧӘЛЕКЛЕ ЯКЛАРЫ.
Укыту-методик комплектының төп үзенчәлекләренең берсе булып, төрле төсләр белән билгеләү, аерым өлешләрне күрсәтү тора (сюжет элементларын, әхлакый-эмоциональ мәгънәләрен ачыклау вчен). Мәсәлән: Н.Гыйматдинованың «Болын патшасы» әсәрендә чылбыр буенча уку мәгънәви кисәкләргә бүлеп тәкъдим ителде.
Балаларда рольләргә бүлеп уку күнекмәсе камилләштерү максатыннан, туры сөйләм башланганда беренче хәрефләр кара һәм зәңгәр төстә булса, автор сөйләме сары төс белән аерып бирелде.Мөстәкыйль эш дәфтәрендә дә балалар ике төрле карандаш белән эшли,, шулай ук гади карандаш та кулланыла. Күбесенчә сары уңай эмоцияне, ә зәңгәр төс курку, борчылу һ.б. белдерә. Кайбер очракта баланың үзенә сайлап буяу мөмкинлеге бирелә. Бер үк текст өстендә төсләр белән дә, төрле тамгалар белән дә эш оештырыла.
3 сыйныф Әдәби уку “Перспективалы башлангыч мәктәп” 68 дәрес (34 атна исәбеннән төзелде)
№
Д әрес темасы
Сан
Дәрес тибы
Предметны өйрәнү буенча белем, күнекмә, осталык нәтиҗәләре
Шәхескә кагылышлы һәм метапредметлы нәтиҗәләр (УУГ) формалашу
Өй эше
Д Дата
Пл
Факт
1.
Иң күңелле чак.
1
Ныгыту
Укучыларның җәйне сагынуларын әсәрләр аша күрсәтү, табигый бергәлекне аңларга өйрәтү
Белергә тиеш:
-Җәйге табигать күренешләрен автор күзлегеннән чыгып аңлау, үз фикерләрен әйтә белү
Башкара алырга тиеш:
-текст өстендә эшли белү
-табигать фасылларының матурлы-гын аңлый белү
1) Шигырьнең үзеңә ошаган өзеген ятла;
2) Көз турында халык сынамышларын яз;
3)”Сентябрь кары» картинасы турында cөйләргә өйрәнеп кил.
01.09.14
2.
Җәйне сагыну.
1
Яңа тема
Көз турында укучыларның күзаллавын үстерү
Белергә тиеш:
-М.Галиев, М.мирза шигырьләрендә көзге табигатьнең сурәтләнешен, җанландыруның бирелен табу
Башкара алырга тиеш:
-әсәрләрне сәнгатьле итеп укый белү
- “Ризык тәме” төшенчәсен аңлый белү
1)”Минем тәрәзә кар-шында”исемле хикәя төзергә;
2) Шигырьләрне сән-гатьле итеп укырга;
3) Җәйге болынны тас-вирлап сөйләргә өйрә-нергә.
04.09
3.
Күк йөзендә болыт-рәсемнәр
1
Яңа тема
Болытлар турында укучыларның күзал-лавын киңәйтү, матур итеп хыяллана белү
Белергә тиеш:
-әсәрләрне сәнгатьле итеп укый белү
Башкара алырга тиеш: “Бала болыт” хикәясен мөстәкыйль укып, җиреинәрне башкара алу
1)Шигырьләрне сәнгатьле итеп укырга;
2) Болытлар турында cөйләргә;
3) Иҗади эш: рәсем ясарга; “Болытлы көн” исемле хикәя төзергә.
08.09
4.
Яңгырның ял көне.
1
Яңа тема
Укучыларның яңгыр турында белемнәрен тирәнәйтү, яңгыр төрләре, аның файдасы һәм зыянын аңлату
Белергә тиеш:
-яңгырның ничек барлыкка килгәнен белү,
Башкара алырга тиеш:
- яңгыр турында халык сынамышларын, кызыклы материаллар туплау
1) әсәрләрне кабат укырга, эчтәлеген сөй-ләргә; 2) яңгыр турында өйрәнгәннәрне искә тө-шерергә; 3)”Яңгырлы көндә” исемле хикәя төзергә.
11.09
5.
Җир өстенә яфрак ява.
1
Яңа тема
Көз җитү белән ни өчен агачларның яфраклары коелу сәбәпләрен автор әсәрләре аша бирү
Белергә тиеш
-Р.Миңгалим, З. Туфайлова, Ш.Маннур әсәрләренең идея эчтәлеген аңлый белү
Башкара алырга тиеш:
- көзге табигатьнең матурлыгын күрә, аңлый белү
1) Шигырләрне сәнгать-ле укырга, теләгән өзекне яттан өйрәнергә;
2) “Җир өстенә яфрак ява” темасына рәсем ясарга; 3) Яфрак коелу турында сөйләргә әзер-ләнергә
15.09
6.
Алтын көз.
1
Ныгыту
Көзге табигать гүзәллеген әдәби һәм сәнгать әсәрләре аша аңлату
Белергә тиеш:
Ф. Хөснинең “Яфрак коелганда”, К.Тәхауның “Көзге урман” хикәяләренең эчтәлеге аша көзге табигать гүзәллеген тоемлый белү
Башкара алырга тиеш: хикәяләрнең үзенчәлекләрен мөст.рәв. күрә белү
“Көзге урман”, “Яфрак яңгыры”, “Көзге урман байлыклары” исемле темаларның берсенә кечкенә хикәя төзергә
18.09
7.
Кыр казлары китә җылы якка.
1
Яңа тема
Хикәяләрне укып ана-лизлый, үзенчәлекләрен мөстәкыйль эзләп таба белү
Белергә тиеш:
- М.Мазунов, Г.Хәсәновларның кыр казла-рына багышланган әсәрләрендәге уртак фи-керне эзләп таба белү
Башкара алырга тиеш:
-хикәяләрне укып, мөст. нәтиҗәләр ясый белү
1)”Бәбкә саклаганда” исемле хикәя төзеп язарга;
2) “Кыр казлары киткәндә” исемле рәсем, яки хикәя;
3) “Кыр казлары кайта” исемле рәсем, яки хи-кәя.
22.09
8.
Йорт казлары – гаҗәп кызык кошлар.
1
Ныгыту
Йорт казларының гаҗәп кызык кошлар икәнлеген аңлату
Белергә тиеш:
-казлар турында укыган, күргән, ишеткән һәм күзәткәннәрен берләштереп сөйли белү
Башкара алырга тиеш: мөст. нәтиҗәләр ясый белү
1)Китапханәдән Г.Бәши-ровның “Ана каз белән ата каз һәм аларның унике бәбкәсе “ хикәя-сен алып укырга;
2)Үзегезнең , туганнар яки күршеләрнең казлары белән булган төрле хәлләрне язып килергә.
25.09
9.
Тәрбияче попугай.
1
Яңа тема
Григорий Остерның “Серне ачты” хикәясе-нең төп идеясен аңлату. В. Хәйруллинаның хи-кәясен ни өчен “Тәр-бияче попугай” дип атавын ачыклау;
Белергә тиеш:
Попугайларның кулга ияләштергән үзенчәлекле кошлар булуын аңлата, аларның тормышы белән таныштыра белү
Башкара алырга тиеш:
Әдәби әсәрләрнең идея эчтәлекләрен, аңлый, анализлый белү
1)”Без өлкәннәр көненә ничек әзерләнәбез?”
2) “Мин әби (бабай) белән бик дус” дигән темаларга кечкенә хикәя язарга.
29.09.
10.
Әнәс Шакировның куен дәфтәре.
1
Яңа тема
Балаларны үзләренең
күзәтүләрен махсус дәфтәргә теркәп барырга өйрәтү
Белергә тиеш: Н. Сладковның “Күзалдавычлар”, Р.Әхмәтнең “Сыкы” әсәрләре белү
Башкара алырга тиеш:
-Әдәби әсәрләрнең идея эчтәлекләрен, аңлый, анализлый белү
1)Дәреслек-хрестоматия буенча Әминәнең куен дәфтәреннән өзекләрне укып, иң ошаган урын-нарны эш дәфтәренә язып куярга
02.10
11.
Әнәс Шакировның куен дәфтәре.
1
Яңа тема
Балаларны үзләренең
күзәтүләрен махсус дәфтәргә теркәп барырга өйрәтү
Белергә тиеш:
- төп фикерне таба белү
Башкара алырга тиеш:
-Әдәби әсәрләрнең идея эчтәлекләрен, аңлый, анализлый белү
“Серле ачкыч” мәктәп клубына кошлар тормышы турындагы сорауларыңны юлла
06.10
12.
“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы. “Матурлыкны бергәләп күреп аңлашабыз”.
1
Яңа тема
Балаларны үзләренең
күзәтүләрен махсус дәфтәргә теркәп барырга өйрәтү
Белергә тиеш:
--табигатьтә күреп булмый торган күренешләрне күзәтеп , нәтиҗә ясый белү.
Башкара алырга тиеш:
-укыган текстлардан тема уртаклыгын табу
1) Г.Рәхим, Г.Паушкин шигырьләреннән телә-гән өзекне ятларга;
2) Кыш турында иҗади эш эшләргә
3) Кышкы табигатьне тасвирлап сөйләргә
09.10
13.
Серле чишмә, моңлы чишмә.
1
Яңа тема
Әсәрләр турында үз фикерләрен дәлилләп аңлату осталыгын үстерү
Белергә тиеш:
М.Кузнецовның “Балачагым урамы” картинасын әдәби әсәрләр белән чагыштырып карый белү
Башкара алырга тиеш:
- картинаны өйрәнгәндә рамкалар белән эшләү
1) Әсәрләрнең эчтәлеген сөйләргә”
2) “Авылым чишмә-ләре” исемле проект эше эшләргә;
3) Чишмәләргә шефлык итәргә
13.10
14.
Сарбайның батырлыгы.
1
Яңа тема
Нәбирә Гыйматдинова-ның “Сарбай” хикәясе белән танышу
Белергә тиеш:
-автор тасвирлаган әсәрне аңлый белү
Башкара алырга тиеш:
-эчтәлек буенча үз фикереңне җиткерә белү
1) Хикәянең эчтәлеген кыскача сөйләргә;
2) “Минем дүрт аяклы дустым” темасына хикәя төзергә;
16.10
15.
Эш – кешене тәрбияли, ә ялкаулык –боза..
1
Ныгыту
Төрле халык әкиятләре
ярдәмендә хезмәтнең кешене тәрбияләү чарасы булуы
Белергә тиеш: әкиятнең төрләрен аеру
-үзенчәлекләрен мөст . эзләп таба белү
Башкара алырга тиеш: үзләре укыган әкиятләр арасыннан тылсымлыларын аеру
“Патшага дару” әкият язып карарга
20.10
16.
Һәр җәнлекнең үз төсе.
1
Яңа тема
Фольклорның тәрбияви роле
Белергә тиеш: төрле халыкларның үз әкиятләре аша нәрсә әйтергә теләгәннәрен аңлау
Башкара алырга тиеш: әкиятләрдә бирелгән төп фикерне ачыклый белү
1) Э.Шәрифуллинаның “Әкият кайда?”әсәрен укып, дәфтәрдәге би-ремне үтәргә; 2) Берәр кош яки җәнлек турын-да әкият язып карарга; 3) ”Әкият кайда?” ши-гыренә рәсем ясарга.
23.10
17.
Эш үткәч, үкенүдән файда юк.
1
Яңа тема
Әкиятләрнең тәрбия бирү өлкәсендәге роле
Белергә тиеш: Әкиятләрнең тәрбия бирү өлкәсендәге мөһим ролен аңлау.
Башкара алырга тиеш:
- әкиятләрнеңуртак темасын билгели белү
1)“Эш үткәч, үкенүдән файда юк” дигән исем куеп, әкият язып карар-га;2) Үзеңә ошаган әки-ятнең эчтәлеген сөйләр-гә
27.10
18.
И куян, куян ...
1
Ныгыту
Борынгы әкиятләрнең төп үзенчәлекләре
Белергә тиеш:
Әкиятләрнең төп билгеләрен, төзү алымна-рын аерып күрсәтә белү
Башкара алырга тиеш:
Чынбарлык һәм тылсым бәйләнешен аңлата белү
1)”Куянның ирене нигә ярык?”дигән эстон халык әкиятен укырнга
30.10
19.
Җәнлекләр арасында да патшалар була.
1
Яңа тема
Әкиятләрнең үзенчәлек-ләре
Белергә тиеш:
Уртак һәм аермаларны якларны табу
Башкара алырга тиеш: мәгънәсе буенча әиятне ике төп өлешкә бүлә
“Юмартлыкның зыяны” кечкенә күләмле хикәя төзергә
10.11
20.
Комсызлык китергән бәла.
1
Яңа тема
Әкиятләрнең үзенчәлек-ләре
Белергә тиеш:
-йөремсәк әкиятләрнең үзенчәлекләрен аңлата белү
Башкара алырга тиеш:
-комсызлыкның начар гадәт булуын аңлауларына ирешъ
1) Китапханәдән төрле халыкларның әкиятлә-рен алып, бер әкиятнең эчтәлеген сөйләргә әзер-ләнергә; 2) “Татар ха-лык әкиятләре “җыен-тыгыннан хайваннар ту-рындагы әкиятләрнең исемлеген төзү
13.11
21.
Хыял дөньясында
1
Яңа тема
Әкиятләрнең уртаклыгы
Белергә тиеш: әкият белән чынбарлык арасындагы охшашлыкны күрсәтә белү,
- Башкара алырга тиеш:
Хыял һәм фантазия арасындагы аерма
1) Әзһәр Габидинең “Тере антенналар” ши-гырен укып, сорауларга җавап әзерләргә;
2) “Мияубикә хыялла-ры” дигән кечкенә хикәя
17.11
22.
Мәче малае Шукбай.
1
Яңа тема
“Хыял һәм чынбарлык” турында фикерләү, күз-аллаулар
Белергә тиеш: Хыял һәм фантазия арасындагы аерманы
Башкара алырга тиеш:
Әсәрдәге төп фикерне ачыклый белү
1)_ З.Гомәрованың “Хыялларым” шигырен укып, сорауларга җавап әзерләргә. 2) “Минем хыялларымґ” дигән кеч-кенә хикәя төзеп язарга.
20.11
23.
Мәчеләр дә кешечә яши.
1
Яңа тема
Замана баласына куелган таләпләр һәм аларны үтәү.
Белергә тиеш:
- үз эшләрен анализлый белү
Башкара алырга тиеш:
- үзеңдәге тискәре сыйфатларын бетерү
1)Нәни мәче балаларына хат яз, анда үзең белән булган кызыклы хәлләр турында да сөйлә. 2) “Мырау балык тота” ди-гән хыялый хикәя язып кара. 3) Б.Рәхмәтнең “Ничек өйрәнергә?” шигырен сәнгатьле укып, биремнәрне үтә.
24.11
24.
“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы.
1
Яңа тема
Хат язу нечкәлекләре
Белергә тиеш:
Хыялый күренешләрне таба белү
Башкара алырга тиеш:
-үз фикереңне дәлилли белү
1) Хикәядәге Йосыфның исемен “әби” дип алыш-тырып куеп укырга;
2)Ф.Садриевның “Юкка көттеләр” мәзәген сән-гатьле итеп укып, со-рауларга җавап бирергә; 3) “Җиләк җыйганда “исемле кечкенә хикәя төзергә.
27.11
25.
Нәниләрнең хыялы.
1
Яңа тема
Уйлап чыгарылган вакыйгаларның төрле максатларда кулланылуы
Белергә тиеш: күзәтүчән, иг-лы була белү
Башкара алырга тиеш:
-Үзара бәхәсләшеп уртак фикергә килү
1)Хикәянең үзеңә оша-ган бүлегенең эчтәлеген сөйләү; 2) Термометр турында белгәннәрне искә төшерү; 3)”Минем белән булган кызыклы хәл” темасына кечкенә хикәя язу
01.12
26.
Дүрт аяклы дустым.
1
Яңа тема
Әсәрләрдә хайваннар, җәнлекләр тормышын чагылдыруның үзенчә-лекләрен аңлату
Белергә тиеш: исеме буенча әсәрнең эчтә-леген билгели белү
Башкара алырга тиеш:
-Уртак һәм аермалы якларны күрсәтү
1) В.Хәйруллинаның “Кем булам?”шигырен эзләп табып укы, бирем-нәрне үтә.2) “Минем яраткан һөнәрем” дигән темага кечкенә хикәя төзергә.
04.12
27.
Батырлыкка җирдә урын бар.
1
Яңа тема
Күзәтүчән, игътибарлы һәм хыялый була белү.
Белергә тиеш:
-Әсәрне мәгънәви кисәкләргә бүлү
Башкара алырга тиеш:
-Хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белү
1) Иске самовар тор-басының сәяхәтен дәвам итеп, хикәя язып кара; 2) Г.Рәхимнең ”Иске са-мовар торбасы”китабын китапханәдән алып укы; 3)Р.Гыйззәтуллинның “Батырлык” хикәясенең эчтәлеген тулысынча сөйләргә.
08.12
28.
Барысын да яратам.
1
Ныгыту
“Ярату” төшенчәсенең тасвирлану үзенчәлеге
Белергә тиеш:
- Әсәрне мәгънәви кисәкләргә бүлә белү
Башкара алырга тиеш:
-Хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белү
Шигырь ятларга.
1) С. Урайский “Туган ил”; 2) Ш.Маннур “Яратам”
11.12
29.
Авыл хикмәтләре.
1
Яңа тема
Шәхси гигиена кагыйдә-ләре
Белергә тиеш:
-күзәтүчән, иг-лы була белү
Башкара алырга тиеш:
- кирәкле өзекләрне табу
1)“Чиста, пөхтә итеп киенә белү – матурлык-ның бер шарты” тема-
сына әңгәмәгә хәзерлә-нергә; 2) “Шәмси ма-җаралары” хикәясенең эчтәлеген сөйләргә;
3) “Туган авылым” исемле иҗади эш эш-ләргә.
15.12
30.
Җәйге кояш астында.
1
Яңа тема
Күзәтүчән,игътибарлы һәм хыялый була белү.
Белергә тиеш: күзәтүчән, иг-лы була белү
Башкара алырга тиеш: хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә
1)Укыган хикәяләрнең эчтәлеген сөйләргә;
2)”Кояшта кызынабыз”
исемле иҗади эш эш-ләргә; 3) Яңгыр һәм ко-яш турында сөйләргә өйрәнергә.
18.12
31.
Шатлык – тәнгә сихәт.
1
Ныгыту
Гади әйбернең дә матурлыгын күрә белү.
Белергә тиеш: күзәтүчән, иг-лы була белү
Башкара алырга тиеш: хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә
1)“Тәүге шатлык” хи-кәясенең эчтәлеген ту-лысынча сөйләргә; 2) “Тургай” хикәясен со-раулар буенча сөйләргә;
3) Этләр һәм песиләр-нең кешеләргә ярдәме турында хикәя төзергә.
22.12
32.
Болын патшасы.
1
Яңа тема
Күзәтүчән,игътибарлы һәм хыялый була белү.
Белергә тиеш: күзәтүчән, иг-лы була белү
Башкара алырга тиеш: хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә
1) Текстны төсләргә нигезләнеп укырга өй-рәнергә; 2) Текстның эчтәлеген сөйләргә өй-рәнергә; 3) “Гаилә пор-треты” картинасы буен-ча сөйләргә.
25.12
33.
Чишмә буенда.
1
Яңа тема
Чишмәләрнең кешеләр тормышындагы роле
Белергә тиеш: әсәрне өлешләп уку, эчтәле-ген сораулар аша ачыклау
Башкара алырга тиеш: хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә
1) “Безнең чишмә” хи-кәясенең эчтәлеген сөй-ләргә; 2)Дару үләннәре турында материаллар тупларга;3) “Чишмә суы шифасы” исемле иҗа-ди эш эшләргә.
12.01
34.
Туган як кышы.
1
Яңа тема
Сынландыру, чагыш-тыру, җанландыру;
Белергә тиеш: авторның беренче карны ничек сурәтләвен текст сүзләре белән әйтә белү
Башкара алырга тиеш: кышкы табигать-
нең матурлыгын чагыштырып хикәя төзү
1) Г.Бәшировның “Бе-ренче кар” хикәясен быелгы кар белән ча-гыштырып сөйләргә;
2) “Кышкы җәй” тема-сына иҗади эш; 3) Үзе-ңә иң ошаган өзекне сәнгатьле укырга өйрә-нергә.
15.01
35.
Кар – ул муллык билгесе.
1
Яңа тема
Явым-төшемнәр турында яңатөшенчәләр
Белергә тиеш: әсәрләр арасындагы охшаш, аермалы якларны билгеләү
Башкара алырга тиеш: хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә
1) Шигырьләрне сән. укырга; 2) “Кар нигә шыгырдый?” сравына җавап алу; 3)”Карлар ява җиргә, тәңкә кар-лар” темасына иҗади эш.
19.01
36.
Кыш шатлыгы.
1
Яңа тема
Илһамланырга , хыял-ланырга өйрәнү.
Белергә тиеш:
- әсәрләр арасындагы охшаш, аермалы якларны билгеләү
Башкара алырга тиеш:
- хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә
1)” Кышкы уеннар” те-масына хикәя; 2) Ши-гырьләрне сән. укырга; 3)Картинаны анализ-ларга өйрәнергә.
22.01
37.
2 кисәк
Мәсәл серләренә төшенәбез.
1
Яңа тема
Мәсәлләрнең башка әдәби жанрлардан аерымлыгын аңлату, бу төр әсәрләрне аера бе-лергә өйрәтү
Белергә тиеш:
-иң борынгы мәсәлчеләр язган әсәрләрдә мораль өлешен табу
Башкара алырга тиеш:
-мәсәл персонажларының үз-үзләрен тотышын кешеләрнең уй һәм хәрәкәтләре белән чагыштыра
1)Эзоп һәм Г.Тукай мә-сәлләрен чагыштырып сөйләргә өйрәнергә; 2)”Төлке белән Әтәч” мәсәлен сән. итеп укыр-га; 3)Эзопның дәреслек-тә бирелгән “”Балыкчы” мәсәлен укып, сөйләргә өйрәнергә.
26.01
38.
Тапкырлык үлемнән коткара.
1
Яңа тема
Мәсәлләрнең башка әдәби жанрлардан аерымлыгын аңлату, бу төр әсәрләрне аера белергә өйрәтү
Белергә тиеш:
-иң борынгы мәсәлчеләр язган әсәрләрдә мораль өлешен табу
Башкара алырга тиеш:
-мәсәл персонажларының үз-үзләрен тотышын кешеләрнең уй һәм хәрәкәтләре белән чагыштыра
1) “Ябалак белән Чып-чык” мәсәлен әкият бе-лән чагыштырып сөй-ләргә; 2) “Көзге белән Маймыл” мәсәлләрендә уртак һәм аермалы як-ларны табарга; 3) М.Га-фуриның укылган әсәр-ләреннән исемлек тө-зергә.
29.01
39.
Юк урында мактау – зарарлы эш.
1
Яңа тема
Т. Яхин, Ф.Яхин, Г.Шамуков, Ф.Яруллин,
М.Гафури, В.Гаршин әсәрләре белән танышу
Белергә тиеш:
-әсәрләр арасындагы охшаш, аермалы якларны билгеләү
Башкара алырга тиеш:
-рәсем белән әсәрне чагыштыра белү
1) М. Гафури, В. Гар-шин әсәрләрен чагыш-тырып сөйләргә;
2) “Сәяхәтче бака” темасына рәсем ясарга; 3) Т. Яхин, Ф.Яхин, Г.Шамуковлар язган мәсәлләрнең берсенең эчтәлеген сөйләргә.
02.02
40.
Көч җитмәслек эшне акыл белән җиңеп була.
1
Яңа тема
В.Радлов, Л.Толстой, К.Насыйри, С.Шакир әсәрләре белән танышу
Белергә тиеш:
-кешенең акыл көче барысыннан да көчлерәк икәнлеген әсәрләр аша аңлату
Башкара алырга тиеш:
-кошларның, җәнлекләрнең тамак туйдыру ысулларын әсәрләрдә тасвирланган мисал-ларда карау
1)”Карга хәйләсе”, “ Зи-рәк чәүкә” әсәрләренең эчтәлеген сөйләргә;
2) К.Насыйриның “Комсыз эт” әсәре буен-ча рәсем ясарга; 3) Күзә-түләрдән чыгып, кыр-мыскалар эшчәнлеген аңлатырга.
05.02
41.
Һәр максатка ирешү-нең үз чарасы бар.
1
Яңа тема
Белергә тиеш: Әгәр үз алдыңа максат куеп эшли башлыйсың икән, аны тормышка ашыру юлларын табарга мөмкин булуына инандыру
Башкара алырга тиеш:
- Әсәрләрдәге персонажларының үз-үзләрен тотышын кешеләрнең уй һәм хәрәкәтләре белән чагыштыра белү
1) Китапханәгә барып, әфган халкының “Куян белән Юлбарыс” әкия-тен алып укырга;
2) Г.Тукайның 2 нче сыйныфта укыган “Каз” әсәренең эчтәлеген рә--сем буенча чагыштырып сөйләргә; 3) Мәсәлләрне сән. укырга өйрәнергә.
09.02
42.
Эшең барып чыкмаса, гаепне үзеңнән эзлә.
1
Яңа тема
Г.Тукайның, Ә.Исхакыйның бер үк сюжетка корылган мәсәлләрен чагыштырып өйрәнү
Белергә тиеш: һәр кеше үзе башкарган гамәлләре өчен үзе җавап бирергә тиешлекне
Башкара алырга тиеш:
Башкарган гамәлләрең өчен җавап бирә белү
1)Мәсәлләрдән бер өзек-не яттан сөйләргә;
2) Г.Вәлиеваның “Заман әкияте”н кыскача сөй-ләргә.
12.02
43.
Бердәмлектә көч.
1
Яңа тема
Коллективта аңлашып яшәү кагыйдәлере
Белергә тиеш: Әгәр кешеләр бердәм булса, аларны беркем дә җиңә алмавын төшендерү
Башкара алырга тиеш:
- рәсемнәрне чагыштыра, нәтиҗә ясый белү
1) Мәсәлләр турында белгәннәрне искә тө-шерергә; 2) “Аккош, Чуртан һәм Кысла” мә-сәленең үзеңә ошаган вариантын сән. итеп укырга өйрәнергә; 3) Текстта бирелгән рәсем-нәр буенча сөйләргә өй-рәнергә.
16.02
44.
Белмәү гаеп түгел, белергә теләмәү гаеп.
1
Яңа тема
Күп белергә омтылыш
Белергә тиеш:
-Белемле кешенең белемсез кешедән өстен булуын
Башкара алырга тиеш:
-укылган әсәрләрнең эчтәлеге буенча фикер алыша
1) Әсәрләрне дөрес ин-тонация белән укырга өйрәнергә; 2) “Кем бу-лырга?” темасына кеч-кенә инша язып карар-га;3) “Көлегез – файда-сы күп белегез ” тема-сына иҗади эш.
19.02
45.
Белгән белгәнен эшләр.
1
Яңа тема
Балаларда һөнәр үзләштерү, һәр эшне дә эшләп карау, хезмәт сөю теләге булдыру
Белергә тиеш:
-Белгән эшнең беркайчан да артык булмавына инандыру
Башкара алырга тиеш:
-Башлаган эшне ахырына кадәр җиткерә белү
1) Шиг. укырга өйрә-нергә, эчтәлеген үз сүз-ләрең белән сөйләргә; 2) “Мин инде зур үстем” темасына иҗади эш эш-ләргә.
23.02
46.
Бүләк зур булмас, укыган кеше хур булмас.
1
Яңа тема
Балаларда хезмәт сөючәнлек тәрбияләү
Белергә тиеш:
-Укыган кешенең беркайчан да югалып калмавы, һәр эш яки күренешкә карата үз фикере булуына төшендерү
Башкара алырга тиеш:
-Уртак фикерне таба белү
1) Табигать күренеше
турында сочинение язарга һәм “Серле ач-кыч” мәктәп клубына җибәрергә; 2) “Әти җыры” китабыннан “Табигать күренеше” хикәясен тулысынча укырга.
26.02
47.
Акылның кадере – әдәп белән, куәтнең кадере – сәләт белән.
1
Яңа тема
Укучыларның сәләтләрен ачу
Белергә тиеш:
-Һәрбер кеше нәрсәгә дә булса сәләтле икәнлекне аңлату
Башкара алырга тиеш:
-Ике әсәрне чагвштырып кирәкле мәгълүматларны табу
1) Йолдызның “Ике җаваплы табышмак” шигырен сән. укырга өйрәнергә; 2) “Кое чыпчыгы” хикәясенең эчтәлеген сөйләргә;
3) Акыл, әдәп турында иҗади эш эшләргә
02.03
48.
Көнең бушка үтмәсен.
1
Яңа тема
Вакытның кадерен белергә өйрәтү
Белергә тиеш: Төрле ситуацияләрдә үз-үзең-не дөрес тота, буш вакытны файдалы эшләр белән үткәрә белү
Башкара алырга тиеш:
- төрле сит-дән чыгу өчен оптимистик карарлар кабул итү
1)”Утлы йомырка” хи-кәясенең эчтәлеген кыс-кача сөйләргә өйрәнер-гә; 2) Р.Вәлиев шигы-рен яттан өйрәнергә;
3) “Кызыклар дөнья-сында” исемле иҗади эш.
05.03
49.
Беләге юан берне егар, белеме булган меңне егар.
1
Яңа тема
Укучыларда Ф. Ярул-линның “Тылсымлы ачкыч” әсәре аша белем алырга ихтыяҗ уяту
Белергә тиеш:
Сабырлык, үҗәтлек сыйфатларының максатка ирешүдә кирәк булуына инандыру
Башкара алырга тиеш:
- әсәрләрне чагыштыра, төркемнәрдә фикерләшә белү
1) Ф. Яруллинның “Тылсымлы ачкыч” әкиятендәге 1 нче бү-лекнең эчтәлеген тулы-сынча сөйләргә; 2)Р.Фәйзуллинның “Уйларга кирәк” шигы-рен чылбыр рәвешендә укырга; 3) “Ибрай – зур галим” исемле хыялый хикәя төзергә.
09.03
50.
Ф. Яруллинның “Тыл-сымлы ачкыч” әкияте
1
Ныгыту
Бер үк предметка төрлечә караш булуын аңлау.
Белергә тиеш: Бер үк предметка төрлечә караш булуын
Башкара алырга тиеш: Бер үк сүзгә төрле мәгънә салынган булуын аеру
1) “Тылсымлы ачкыч” әкиятенең 2 нче кисәген үз сүзләрең белән сөй-ләргә өйрәнергә; 2) 2 – 3 табышмак өйрәнергә;
3) Үз табышмагыңны иҗат итәргә.
12.03
51.
Белер өчен дөресен, бик күп укырга кирәк.
1
Яңа тема
Белем алыр өчен кирәкле чыганаклардан файдаланырга өйрәтү
Белергә тиеш:
- Укуның авыр хезмәт булуын төшендеү
Башкара алырга тиеш:
-Шигырь һәм картина арасындагы уртаклыкны таба белү
1) Картина буенча хи-кәя төзергә; 2) “Тыл-сымлы ачкыч” әкияте-нең 3 нче бүлегенең эч-тәлеген сөйләргә.
16.03
52.
Гыйлем ачкычы- китап.
1
Яңа тема
Белем алыр өчен кирәкле чыганаклардан файдаланырга өйрәтү
Белергә тиеш:
- Китапның белем алуда төп чара булуына басым ясау
Башкара алырга тиеш:
-Үзеңә кирәкле белемне дөрес итеп таба белү
1) “Тылсымлы ачкыч” әкиятенең соңгы бүле-генең эчтәлеген сөй-ләргә; 2) Әкиятне чыл-быр рәвешендә тулы-сынча эчтәлеген сөй-ләргә әзерләнергә;
3) “Белем алыйм дисәң ничаклы: сөй, хөрмәт ит, ярат китапны” тема-сына иҗади эш эшләргә.
19.03
53.
Шыбырдашып тама тамчылар.
1
Яңа тема
Язның тәүге үзенчәлек-ләрен М.Мирза, Г.Хәсә-нов әсәрләре аша күрсә-тү
Белергә тиеш:
-авторның төп фикерен аңлый белү
Башкара алырга тиеш:
- мөст. фикерли, нәтиҗәләр ясый алу
1) Искәндәр Рафыйков-ның тагын бер картина-сын эзләп тап, аның исе-ме ничек? Анда кем су-рәтләнгән? Картина ту-рында сөйлә; 2) Г.Хәсә-новның “Корташар” хи-кәясенә рәсем яса; 3) Та-бигатьтәге язгы үзгә-решләрне санап чык, берсе турында сөйлә.
02.04
54.
Беренче күкрәү.
1
Яңа тема
Язның тәүге үзенчәлек-ләре
Белергә тиеш: матурлыкны күрә һәм аера белү
Башкара алырга тиеш:
-Язучы әсәре һәм рәссамнар иҗатында бер үк теманың үзенчәлекле бирелешен аңлату
1) “Язгы табигатькә сәя-хәт” темасына хикәя язарга; 2) Ә.Рәшитнең “Яшенле яңгыр” исемле шигырен ятларга;
3) Г.Гыйльманның “Көзне урман” шигырен ятларга.
06.04.
55.
Табигатьнең серле китабы.
1
Яңа тема
Файдалы кошлар ту-рында кызыклы мәгълү-матлар бирү
Белергә тиеш:
-Табигать серләрен фәнни эзләнүләр аша аңлау
Башкара алырга тиеш:
- Табигать турында күбрәк белү
1) Гаиләгездә нинди да-ру үләннәрен һәм кай-чан кулланалар?Әти-әни һәм әби-бабайларыгыз-дан сорашып, куллану рецебын язып алып ки-легез; 2) Кычыткан нин-ди максатларда кулла-ныла? Өйдәгеләр ярдә-мендә шул турыда кеч-кенә хикәя төзе.
09.04
56.
Шифалы яңгырлар.
1
Яңа тема
Язгы табигатьне тасвирлау алымнары
Белергә тиеш:
-Тема уртаклыгын табып күрсәтә белү.
Башкара алырга тиеш:
- Табигать турында күбрәк белү
1) Әлфия һәм Тәнзилә-нең әбиләре безне ни-ләргә өйрәтте? Таблица итеп язарга; 2) “Әбием сабаклары” исемле кеч-кенә хикәя төзеп язарга.
13.04
57
Канатлы дуслар.
Яңа тема
Язгы табигатьне тасвирлау алымнары
Белергә тиеш:
-Тема уртаклыгын табып күрсәтә белү.
Башкара алырга тиеш:
- Табигать турында күбрәк белү
1) Айваз турында фи-керләреңне яз; 2) Хи-кәяне тулысынча укып чык һәм иптәшләреңә сөйлә; 3) “Сыерчыклар – файдалы кошлар” дигән хикәя төзеп яз.
16.04
58
Үткәнеңне онытма син!
1
Яңа тема
Тарихи әсәрләр белән таныша башлау
Белергә тиеш:
-Төрле авторларның әсәрләрендә татар хал-кының үткәнен чагылдыру алымнарын өй-рәнү
Башкара алырга тиеш:
- Халыкларның тарихи үткәне турында материал таба белү
Укылган шигырьләрнең үзеңә ошаганын ятларга яки сән. итеп укырга
20.04
59.
Бик борынгы манара.
1
Яңа тема
Илебезнең тарихы, тарих эзләрен саклаган истәлекле һәйкәлләр белән таныштыру
Белергә тиеш:
-Татар халкының бик борынгы тарихының төрле жанрларда чагылышын аңлау, шул әсәрләр аша тарихны күзаллауларына ирешү
Башкара алырга тиеш:
-Тарихи әсәрләрне аңлап уку
1) “Алиш варислары” китабыннан В.Нуриев-ның “Хуҗалар тавы” әсәрен укып чык;
2) Л.Шагыйрьҗанның “Сөембикә манарасы” яки Х.Туфанның”Казан” шигырен ятла.
23.04
60.
Сугыш кайтавазы.
1
Яңа тема
Бөек Ватан сугышына багышланган әсәрләр белән танышу
Белергә тиеш:
-Сугыш темасын тасвирлау үзенчәлекәрен
Башкара алырга тиеш:
-Әсәрләрдәге уртак һәм аермалы якларны таба белү
1) З.Гомәрованың “Ба-тырлар хакында” шигы-рен ятларга; 2) Р.Харис-ның “Сугыш турында сөйләшә картлар” шигы-ренең үзеңә ошаган куп-летларын ятла.
27.04
61
Нәсел агачы.
1
Яңа тема
“Музей йорты”на сәяхәт аша нәсел-ыру, туган-нар, кардәшлек мөнәсә-бәтләренә үз фикереңне белдерү
Белергә тиеш:
- Нәсел-ыру, туганнар арасындагы мөнәсә-бәтләр турында фикер йөртә, сөйли белү
Башкара алырга тиеш:
- Тарихи үткәнебез, ата-бабаларыбыз тормышы белән кызыксыну
1) Өлкәннәр белән бер-гәләп, “Безнең нәсел” дигән проект эшләргә; 2) “Хозурлык һәм го-рурлык” шигырен ят-ларга
30.04
62
Алар Ватан өчен көрәште.
1
Яңа тема
Шигырь укуның үзен-чәлекле төре – декла-мация сөйләргә өйрәтү
Белергә тиеш:
-Фронтовик шагыйрь Фатих Кәримнең тор-мышы һәм иҗаты аша халыкның Ватанына тугрылыклыгын аңлату
Башкара алырга тиеш:
-Декламация сөйләү осталыгы
“Ант”, “Ватаным өчен”, “Дәү әтинең әтисе” шиг.берсен ятларга
04.05
63.
Рәхмәт сезгә, ветераннар!
1
Яңа тема
Ватан өчен көрәшкән ветераннар батырлы-гының фронтовик-ша-гыйрьләр иҗатында үзенчәлекле чагылышы
Белергә тиеш:
-Сугыш ветераннарының бүгенге тыныч тормыш өчен кан коюлары, аларның тиңдәшсез батырлыгы
Башкара алырга тиеш:
-Декламация сөйләү осталыгы
1)”Кичер,илем!“шигы-реннән үзеңә иң ошаган өзекне ятларга;
2)”Кызыл ромашка” ши-гырен табып, сәнг. итеп укырга өйрәнергә;
3) “Рәхмәт сезгә, вете-раннар!” шигырен ят-ларга.
07.05
64.
Сугыш чоры балалары.
1
Яңа тема
Сугыш чоры балалары кичергән авырлыкларны әдәби образлар язмышы ярдәмендә аңлату
Белергә тиеш:
- Сугыш чоры балаларының фаҗигале язмышы
Башкара алырга тиеш:
-Әсәрләр арасында тел уртаклыгы
1) “Сандыктагы хәзинә” шигыреннән үзеңә иң ошаган өлешне сайлап алып, сәнг. итеп укырга; 2) “Без музейга бара-быз” шигырен ятларга; 3) “Минем бабам су-гышта катнашкан” исемле кечкенә хикәя язарга.
11.05
65.
Канатлар кая илтә?
1
Яңа тема
Сугыш батырларының характерын ачып бирү
Белергә тиеш:
- Бер үк темага язылган әсәр һәм картинаны чагыштырып, алар арасындагы охшаш һәм аермалы якларны таба белү
Башкара алырга тиеш:
-Чәчмә әсәрләрне мәгънәви кисәкләргә бүлү
1) “Мин солдат булырга ничек әзерләнәм?” исемле хикәя язарга;
2) Г.Моратның “Корыч шулай чыныкты” шигы-рен ятларга; 3) Әсәрнең үзеңә ошаган бүлегенә рәсем ясарга.
14.05
66.
Матурлыкка бай ул безнең заман.
1
Яңа тема
Матурлык төшенчәсенә карашлар күптөрле булуын аңлату
Белергә тиеш:
- Тормыштагы матурлык белән табигать матурлыгын бербөтен итеп карау
Башкара алырга тиеш:
- Тасвирлау сөйләү осталыгы
1) “Сыйныфыбызның матур эшләре” исемле кечкенә хикәя төзеп язарга; 2) “Минем әни
( яки әти) үзе матур, үзе батыр, мин аңарга ох-шарга тырышам” исемле инша язарга; 3) “Матурлыкны гына алып кит” шигырен ятларга.
18.05
67.
“Мин яратам сине, Татарстан!”.
1
Яңа тема
Республикабызның байлыклары, аның даны турында аңлату
Белергә тиеш:
- Татарстан турында төрле авторлар тасвир-лавында бирелгән әсәрләр
Башкара алырга тиеш:
-Төрле жанрларда фикер уртаклыгын бил-гели белү
1)”Минем туган ягым” темасына инша язарга һәм “Серле ачкыч”мәк-тәп клубына җибәрергә; 2) “Игенче җыры” ши-гыренең үзеңә ошаган өлешен ятларга; 3) “Ту-ган як киңлекләре” дип исемләнгән рәсем ясар-га. Рәсем астына өйрән-гән шигырьләрегезнең берсен язып куярга.
21.05
68
Казан – спорт каласы. Уку елын йомгаклау.
1
Казанда узган студент-лар олимпиадасының Татарстан өчен генә тү-гел, бөтен Россия өчен әһәмиятле вакыйга бу-луын аңлату
Белергә тиеш:
-Татарстан халкы яулаган уңышлар
Башкара плырга тиеш:
- Әсәрләр турында мөстәкыйль нәтиҗәләр ясау
1) Универсиада вәкил-
ләренә хат яз .Аны “Серле ачкыч” мәктәп клубына җибәр; 2) Ка-занда үткән универсиада турында ниләр белдең? Шул турыда “Серле ач-кыч” мәктәп клубына хат яз.
25.05
3 нче сыйныфны тәмамлаган укучыларның белеме,
эш осталыгы һәм күнекмәләренә таләпләр
Әсәрне сүзләрне дөрес итеп әйтеп, кычкырып һәм эчтән укый белү;
Әсәрнең мәгънәви кисәкләре арасындагы бәйләнешне ачыклау, төп фикерне билгеләү һәм аны үз сүзләрең белән әйтеп бирү;
Төрле авторларның 6-8 шигырен яттан сөйләү;
Кыска күләмле әсәрләрнең эчтәлеген сөйләү;
Тылсымлы һәм хайваннар турындагы әкиятләрне, мәсәлләрне аера белу;
Әсәрдәге төп геройны характерлау, төрле әсәр геройларына чагыштырма характеристика;
Укылган әсәрдән чагыштыру, җанландыру, контрастны таба белу;
Сүзлекләрдән файдалану;
Аерым бер элементы буенча китапта ориентлашырга ойрәтү ( авторы , исеме, “Эчтәлек” бите, иллюстрацияләр) .
Укучы түбәндәгеләрне белергә тиеш:
4-5 татар, рус, чит ил классигынын исемен;
4-5 хәзерге заман язучысы яки шагыйренең исемен, алар язган әсәрләрне һәм эчтәлеген;
Үзенә иң ошаган авторның берничә әсәрен.
Алынган белемнәрне көндәлек тормышта куллану
китапның, төрле элементларнына карап, эчтәлеген билгеләү;
мөстәкыйль рәвештә уку өчен китап сайлау;
укылган әсәр геройларын тасвирлап сөйләү;
сүзлекләрдән кирәкле мәгълүматны табу.
ПРОГРАММАНЫ ҮТӘҮ МАКСАТЫНДА КУЛЛАНЫЛА ТОРГАН ӘДӘБИЯТ
3 нче сыйныф өчен «Әдәби уку» укыту-методик комплекты составына керә торган әдәбият исемлеге:
1. Г. М. Сафиуллина, Ф. Ф. Хәсәнова, Ә. Г. Мөхәммәтҗанова. Әдәби уку: 3 нче сыйныф]: Дәреслек. 3 кисәктә. 1 кисәк. — Казан: «Мәгариф — Вакыт* нәшрияты, 2013.
2. Г. М. Сафиуллина, Ф. Ф. Хәсәнова, Ә. Г. Мөхәммәтҗанова. Әдәби уку: 3 нче сыйныф: Дәреслек. 3 кисәктә. 2 кисәк. — Казан: «Мәгариф — Вакыт» нәшрияты, 2013.
3. Г. М. Сафиуллина, Ф. Ф. Хәсәнова, Ә. Г. Мөхәммәтҗанова. Әдәби уку: 3 нче сыйныф: Дәреслек. 3 кисәктә. 3 кисәк. — Казан: «Мәгариф — Вакыт» нәшрияты, 20Т5Г
4. Г. М, Сафиуллина, Ф. Ф. Хәсәнова, Ә. Г. Мөхәммәтҗанова. Әдәби уку: Мөстәкыйль эш дәфтәре. 3 нче сыйныф. — Казан: «Мәгариф — Вакыт» нәшрияты, 2013.
5. Г. М. Сафиуллина, Ф. Ф. Хәсәнова, Ә. Г. Мөхәммәтҗанова. Әдәби уку: 3 нче сыйныф: Методик кулланма.
