?адыр Мырза ?ли (80жас)

Тақырыбы: Қадыр Мырза Әли (80жас)
Мақсаты: Қ. Мырза Әлидің өмірі мен шығармашылық қызметіне шолу.
Оқушылардың рухани дүниесін байыту, елжанды азаматтың өмірінен
үлгі алу.
Көрнекті құралдар: Қадыр Мырза Әлидің өмірі мен
шығармашылығына арналған слайдтар, қанатты сөздер.
Барысы:
Жүргізуші:Сөзің семсер, ойың орда бұзады.
Өзің едің өлең-жырдың қыраны,
Кітабыңды көрген сәтте сөреден
Желкілдеді көңілімнің құрағы

Көкпарыңды сиясы әлі кеппеген
Оқымақ боп қолыма алдым еппенен
Оқығанда атойлаған жырыңды
Жүзім жылып болып кетті от денем

Жүргізуші: Қазақстанның халық жазушысы, Қазақ ССР мемлекеттік Сыйлығының лауреаты, тәуелсіз «Тарлан» сыйлығының иегері. Қазақстан Республикасының алғашқы Әнұраны мәтінінің авторларының бірі, ақын, жазушы, публицист, сыншы, драматуг Қадыр Мырзалиев шығармашылығына арналған «Қазақ халқының - Қадыры» атты әдеби кешімізге қош келдіңіздер!

Жүргізуші: Ақын –халық перзенті. Сезімі ұшқыр, ойы терең, әлеуметтік мүддесі биік, интелектуалдық қарымы кең, сөз патшалығының феномені атанған ақының өмірі мен шығармашылық жолын экраннан тамашалаңыз.(слайд)

Жүргізуші:Туған елден бастапсың-ау жыр басын
Туған жырың сыр айтысар сырласың
Мен неліктен іркілемін жырламай
Асқар таудай алдында сіз тұрғасын
Жүргізуші: Қадыр Мырза Әлидің сөзіне жазылған «Атамекен» әнін хормен орындауын қабыл алыңыз!
Жүргізуші: От ішінде, Өрт ішінде жүргенде,
Басыңды име, тізе бүкпе именбе!
Ер еңкейсе еңкейеді жалғыз-ақ
Туған жердің топырағын сүйгенде – деген жолдарда ақын біздің халқымыздың атамекенін ардақтау сезімі өте терең, олар үшін туған жерді қасиет тұту – қанға сіңген мінез, ежелгі дәстүр. Туған жер дегенде қаны қызбайтын, жүрегі елжіремейтін адам баласы бола қоймас. Олай болса, ақының туған жер тақырыбындағы поэзиясына кезек береміз.
оқушылар өлең оқиды

Жүргізуші: Тұрғанмен, ана, алшақта,
Ұмытпайды ұлың парызды,
Көңілім менің сен жақта
Компастың тілі тәрізді –ендігі кезекті ақынның «ана» тақырыбындағы поэзиясына береміз.
Тақпақ айтылады
Жүргізуші: Ән: «Асыл әжем» Гүлсанемнің орындауында

Жүргізуші:Адам деген ардақты атты қанатттыға қақтырмай, аяқтыға алдырмай әлдилеу – ақынның ғасыр алдындағы абыройлы ісі іспетті. Тереңнен тыныстап, ғұмырнамалық мұратын танытады. Әсіресе адамның ар-ожлан төңірегіне топтастыра білген толғаулары кім-кімді де еріксіз ойландырады.

Жүргізуші: Екі ішектің бірін қатты,

Бірін сәл-пәл кем бұра

Нағыз қазақ - қазақ емес,

Нағыз қазақ домбыра.

Білгің келсе, біздің жайды содан сұра тек ғана.

Одан асқан шежіре жоқ.

Нағыз қазақ - қазақ емес,

Нағыз қазақ домбыра- дей келе, 2 «В» сынып оқушысының орындауында күй «Жалғыз ағаш»

Жүргізуші: Бишілер әсем дағы биіменен
Сай болса сұлулығы сәніменен.

Мың бұралған бишілер аңдап басып,
Келеді ортамызға шалқып тасып.

Қазақ» биі 2 «Е» сыныбының орындауында

Жүргізуші: Қадыр Мырза Әлидің сөзіне жазылған «Сыған серенадасы» әнін

Зейнулла Бегмановтың орындауында қабыл алыңыздар.

Жүргізуші: Осыменен «Қазақ халқының - Қадыры» атты әдеби кешіміз аяқталды. Көңіл бөліп тыңдағандарыңызға көп – көп рахмет!

Ақын 1935 жылы 5 қазанда Орал облысының Жымпиты кентінде туған. 1958 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетін тәмамдаған. Еңбек жолын сол кезде жаңадан ашылған балалар журналы «Балдырғаннан» бастаған. «Жұлдыз» журналы редакциясында поэзия және сын бөлімінің меңгерушісі, жауапты хатшы, бас редактордың орынбасары, 1968-1973 жылдары «Жазушы» баспасында қазақ поэзиясы бөлімінің меңгерушісі, «Балауса» баспасының редакторы, кейін Қазақстан Жазушылар одағында поэзия секциясының кеңесшісі болған.

Шығармашылық жолы

Оның тұңғыш туындысы 1954 жылы республикалық «Пионер» балалар журналында жарияланды. Содан бергі уақыт ішінде оның жетпістен астам поэзиялық, прозалық, сондай-ақ әдеби-сын кітаптары жарық көрді, өлеңдері мектеп оқулықтарына енді. Ал әнге арнап жазылған өлеңдерінің саны екі жүзден асты. Олардың көбі халыққа кең тарады, «Күндер-ай» атты жеке кітап болып басылып шықты. Талантты ақын қаламынан халық фольклорының атақты күлдіргі кейіпкері Алдар көсе жайлы «Сақал саудасы», «Қасқыр қақпан» атты өткір сатиралы комедия мен Махамбеттің ең соңғы азапты күндеріне арналған «Жаралы жолбарыс» атты және «Әмір Темір» кесек драмалық шығармалары да жарық көрді. Тұңғыш жинағы «Көктем» 1959 жылы жарық көрді.

Қадыр Мырза Әлі көркем аударма саласында да жемісті еңбектері көп. Әлемдік әдебиет ғүламаларының талайының шығармаларын ол қазақ тіліне аударады. Ал өзінің біраз топтамалары мен таңдаулы өлеңдері ағылшын, француз, неміс, поляк, болгар, венгер, фин тілдеріне аударылды. Орыс тілінде «Бессонница» (1967), «Белая юрта» (1968), «Соловьиный сад» (1971), «Степные пути» (1975), «Твой дом» (1976), «Верхная струна домбры» (1976), «Ладони» (1984), «Нижная струна домбры» (1985), тағы басқа кітаптары жарық көрсе, өзбек тілінде «Күміс қоңырау» (1975), қырғыз тілінде «Алақан» (1979), әзербайжан тілінде «Бұлбұл бағы» (1980), моңғол тілінде «Шымыр жаңғақ» секілді еңбектері басылды[1]. Сондай-ақ дарынды ақынның оннан аса кітабы бүрынғы КСРО халықтарының көптеген тілдеріне аударылып, Ташкент, Баку, Бішкек, Алматы, Мәскеу қалаларында басылып шықты.

1966 жылы «Ой орманы» өлеңдер жинағы үшін Қадыр Мырза Әліге Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты атағы берілді.

1980 жылы «Жерұйық» жыр кітабы үшін ол Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды.

2001 жыл Тәуелсіз «Тарлан» сыйлығына ие болды. 1993 жылы Қадыр Мырза Әлі өлемдік поэзияға қосқан аса зор еңбегі үшін Моңғолияның халықаралық «АВЬЯС» сыйлығын алды.

Қадыр Мырза Әлі Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне екі рет депутат болып сайланды, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының мүшесі болды.

Соңғы жылдары ақынның он алты томдық таңдамалары жарық көрді.

2003 жылы Санкт-Петербургтің «Славия» баспасында «Прапамять» атты үлкен бір томдығы орыс тілінде басылып шықты.

Кітаптары

«Жаңғалақтар» (1960); «Кішкене қожанасырлар» (1961); «Данышпан» (1961); «Ноян-қоян» (1962); «Алуан палуан» (1963); «Сабақ» (1964) Жыр жинақтары «Ой орманы» (1965); «Дала дидары» (1966); «Ақ отау» (1968); «Домбыра» (1971); «Көш» (1973); «Жерұйық» (1976); «Алақан» (1977); «Қорамсақ» (1980, 1981); «Қызыл кітап» (1983); «Күміс қоңырау» (1970 — 1985); «Мәңгі майдан» (1993); «Биік баспалдақ» (1993); «Үкілі үзінділер» (1996); «Алаштың арманы» (2001); «Жазмыш» (2001); «Еңіреп өткен ерлер-ай» (2001); «Иірім» (2004); «Шырғалаң» (2004); «Алмас жерде қалмас» (2004)