Ашық сабақ тақырыбы: "КЕДЕЙ" 3 А сынып

Сабақтың тақырыбы: Кедей

Білімділігі: Оқушыларға  Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өмірінен мәлім бере отырып, сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге    аса көңіл бөлуге үйрету. Ертеде халықтың басынан өткен ауыр заман туралы.
Дамытушылығы: Сабақ барысында  оқушыларды   өз ойын еркін айта білуге, мәнерлеп оқуға дағдыландыру. Оқушылардың сөздік қорын, ойлау қабілетін дамыту.

Тәрбиелігі: Оқушыларды адамгершілікке,ізденімпаздыққа, имадылыққа, Отанын сүюге, батылдыққа асыл қасиеттерге  тәрбиелеу.

Көрнекіліктері: Суреттер, кесте, сурет, портрет, видео, маркер, плакат т.б.
Түрі: жаңа білімді меңгерту
Әдісі: түсіндіру, тірек сызба, топпен, Бумеранг
Қолданылатын стратегиялар: Венн диаграммасы, 5 жол өлең,  Бес саусақ, Бағдаршам, кесте, тірек сызба

1. Ұйымдастыру кезеңі:

Сабаққа дайындық

- Психологиялық дайындық. Қызығушылықты ояту.
Қара достым жан-жаққа,
Дайынсың ба сабаққа?
Кітап, дәптер, қалам да,
Бәрі-бәрі орнында... (Қонақтармен амандасу)

- Шаттық шеңбер.

Дөңгеленіп тұрайық

Керегені құрайық

Уықтар боп иіліп

Шаңыраққа киіліп

Киіз үйді құрайық.

  Міне, сіздермен біз үлкен киіз үйді құрдық. Осы киіз үй сияқты біздің мектебіміздің қабырғалары мықты болып, шаңырағы биік болсын дегім келеді.

Айза Нурислам Нұрасыл Диляра Рустам Рамилья – ортаға келіңдер.

«Бумеранг» тәсілі бойынша берілетін уақыт ішінде 2 минутта мұғалімге жазбаша 1 сұрақ («Күлпаш» - мәтінге байланысты) дайындайсыңдар. Сонда Мына сандықтың 6 құлыпы ашылады. (Алайда мұғалім өздеріне сол сұрақтарға жауап беруін ұсынады.)

Т о п қ а  б ө л у:

Оқушылар өздері пайдаланатын ұялы байланыстың Beeline, Activ, Tele 2 атауларына сәйкес топтарға бөлу.

Айза Нурислам Нұрасыл Диляра Рустам Рамилья – келіп, атауларды таңдап, орындарыңа отырыңдар. (өз құраған сұрақтарың қолдарыңда болсын)

Топтың алтын ережесі:

1. Әр баланың пікірі құнды.

2. Ұстаздың әр сөзін зейінмен тыңда.

3. Бірлік бар жерде, тірлік бар.

4. Еңбек бәрін де жеңбек.

5. Осының бәрі де біздің қолымыздан келеді.

1. Үй тапсырмасын тексеру.

«Алтын сандық» әдісі

Алты оқушы сұрақ құру арқылы тапсырманы орындады. Сандық ашылды тапсырмаларын орындауға болады.

I – топ: Б.Майлиннің “Күлпаш”әңгімесінің мазмұнын  сұрау
Сұрақтар:
-Бұл әңгімеде оқиға қандай кезеңде болған?
(Ашаршылық кезеңде болған)
-    Қали мен Күлпаш Мақтымның келгенін неге асыға күтеді?
(Әкесі Мақтым тамақ әкеле ме деп күтеді)
-    Мақтым мен Күлпаш неге жылады?
(Жылаған себебі тамағы жоқ, сол кезде ашаршылықтан қатты  қиналды.Жоқшылық жандарына батады, сондықтан жылады)
Екі бала жазған сұрақтарына өздері жауап береді.

II – топ: Б.Майлин өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет
 1894 ж Қостанай обл,Таран ауданында дүниеге келген.  Қазақтың көрнекті жазушысы қазақ әдебиетінің қалыптастырушылардың бірі, ақын, драматург. 1 жасқа толмай жатып әкесінен, алты ға шығарда  шешесінен  айырылған.  Жетім қалған ол  байларға жалданады. Ауыл молдасынан сауат ашып, хат  таниды.1915 ж « Садақ» қолжазба журналы шықты. Ол 1911-1915 жыл Уфадағы « Ғалия» медресесінде оқыған.  1938 жылы  жалған атмен дүниеден өтті.
Екі бала жазған сұрақтарына өздері жауап береді.

III – топ: Қазақ халқының аштыққа душар болуының себебі неде?
Қазақ халқының аштыққа  душар болуының себебі, бірінші ашаршылық Ресейдегі азаматтық соғыстың кесірінен болса, екінші табиғи апат , қолайсыз ауа райының салдарынан  орын алған ашаршылық. 1930-1932 жылдардағы ашаршылық қазақ халқының  түгелдей дерлік босып шет елдерге өтіп, жете алмағандары жалда қалып, қаншама қазақ  атамекенінде құрылып қалды. 
 Екі бала жазған сұрақтарына өздері жауап береді.

- Үй тапсырмасын қорытындылау.
Тест сұрақтары:

1. Б. Майлиннің “Күлпаш” әңгімесінде ел басынан өткен қандай  кезең суреттелген?
А. соғыс жылдары
Б.  ашаршылық  жылдары
В. жоңғар шапқыншылығы

2. Ашаршылық қай жылдары болған?
А. 1941-1945 жылдары
Б. 1936 жылы
В. 1930-1932 жылдары

3. Жырлағаным –кедейдің жыры, (Тақтадағы суреттерді көрсету)
Сырлағаным-кедейдің сыры.
Сырым да бір, жырым да бір-
Мен дағы сол кедейдің бірі.
Бұл кімнің сөзі?
А. Б. Майлин
Б. Қабанбай батыр
В. Б.Соқпақбаев

3. Жаңа сабаққа даярлық

- Ой қозғау Тест тапсырмасының 3-ші сұрағындағы өлең шумағында қайталанып тұрған қандай сөз?
-Кедей..
-Олай болса, « кедей» сөзін естігенде көз алдымызға кімдер елестейді? (Балалар жауабы)

 - Мағынаны тану.
Автор  туралы  мәлімет беру. Автор өміріне тоқтала кетемін.

 Қазақ халқының ақыны, С.Торайғыров 1893 жылы Ақмола облысының Қызылту ауданында туған. Әкесі Әбубәкір осы жерде бай жездесінің малын баққан. Сұлтанмахмұт 2 жақсы келгенде анасы қайтыс болып, әкесі Павлодар облысына Баянауылға көшкен. Сұлтанмахмұтты 1908 жылы ең алғаш Әбдірахман молданың медресесіне оқуға берген, бірақ аяқтамай шығып кеткен. 1912 жылы Омбы, троицк қалаларынан білім алады. Алғаш «Айқап» журналында істеген. Осы журналда қызмет еткен 2 жылда «Шәкірт ойы», «Оқудағы мақсат не?», «Анау-мынау», «Алаш ұраны», «Қамар сұлу» романдары жазылған. 1914 жылы туған еліне келіп, оқудың мәнін ұғындырып, мәдениетті үйреткен.
Қараңғы қазақ көгіне
Өрмелеп шығып күн болам.
Қараңғылықтың көгіне
Күн болмағанда кім болам?
Міне, ақынның бар мұраты – қараңғылықтан құтқарар күн болу, тас түнекте жол көрсетер сәулелі жарық болу.
Осында мақсатта жазылған 1918 жылы туған елінде жүргенде «Кедей», «Адасқан өмір», «Ғайса кім?!» т.б өлеңдерін жазған. 1919 жылы осы Павлодарда, Баянауылда кеңес өкіметі орнайды. Осы Шідерті болысында революциялық комитеттеің бастығы болады. 2-3 жыл қызмет еткен соң, жас күнінен сырқат меңдеген ақын ауырып, 1920 жылы қайтыс болады. Қысқа өмір сүрді, бар өмірі қиыншылықта, тапшылықта, жоқшылықта өтсе де, білімге деген құштар көңілмен, оқуға деген ынта сезіммен, жақсылыққа деген сеніммен ғұмыр кешті.

1. Жаңа сабақты меңгеру

Тақтамен жұмыс: (Оқушылар бір-бірден келіп, алып, оқып жапсырады)

Бүгін біз сабағымызда С. Торайғыровтың «Кедей» өлеңімен танысамыз.

- Дәптермен жұмыс: Күннің атын, Сынып жұмысы, Сабақ тақырыбын жазу «Кедей»

1.Өлеңді оқып, мағынасын түсіндіру

Кедей

Күзгі түн, шөптің басын қырау көмген,

Ызғар шашып, бұлт  мынау жерге төнген

Қараңғы, ит  пен бірге қой күзетіп,

Мен ояу, ел ұйқыда, оттар сөнген

Ұзақ түн, жолдасым жоқ иттен басқа,

Бүтін киім менде жоқ жаурамасқа.

Бір бүтін, кірсіз киім кигенім жоқ,

Туғаннан, міне шықтым, талай жасқа.

«Кедей» өлеңінің негізгі идеясы -қазақ кедейінің сыры мен мұңы. Онда да лирикалық кейіпкер өз басынан кешкен өмір өткелдерін әңгімелеп, өз бақытын таба алмай қиналады. Ауыл кедейінің тағдырына әсер етіп жатқан әділетсіздіктің көріністерін ақын жан-жақты ашып суреттейді. Ол бай малын бағып, жалшылықта, қорлықта өткен өмір сүрді. Мұның бәрін ақын нақты сурет арқылы ашады. Кедей тағдыры, өмір қайшылықтары жайлы ой толғайды.

• Оқулықпен жұмыс.

Іштей оқу, жалғастыра оқу, тұтас оқыту.

- Мәтінмен жұмыс

Топтық жұмыс.
І топ: Өлеңнің 1- шумағына тақырып қою, тірек сөздерді тауып, түсіндіру.

Тірек сөздер - күзгі түн, ызғар шашу, қырау, жерге төну, ел ұйқыда т.б.

ІІ топ: Өлеңнің 2- шумағына тақырып қою, тірек сөздерді тауып, түсіндіру.

Тірек сөздер: Ұзақ түн, бүтін киім, кірсіз киім.

ІІІ топ: Өлең мазмұнын қара сөзбен жазу.

• Сергіту сәті. «Көңілді күн»

Жұппен жұмыс:

Iтоп: Венн диаграммасы.

Оқушылар екі мәтінді салыстырып ұқсастығын табады.

Б.Майлин “Күлпаш” С.Торайғыров“Кедей”

Ұқсастығы

II топ: Бес жолды өлең.

1.Кім?-Кедей

2.Қандай?- Аянышты, жұпыны,

3.Не істеді?-Қой бақты.

4.Не үшін?- Күнін көру үшін.

5.Жалпы ойды түйіндеу-жоқшылық-түріндегі өлең шықты.

III  топ: Осыған байланысты сурет салу

Тауда туған құлынның

Екі көзі таста болар,

Ашаршылықта туған баланың,

Екі көзі аста болар...

Әр  топ өз ойларын дәлеледеп, өмірден мысал келтіреді.

I топ

II топ

III топ

Қазір кедей адам жоқ.

Қазіргі кезде кедей адамдар бар

Аштық, кедейлік болмас үшін не істеу қажет?

        - Әр топтың жауаптары  тыңдалып болғаннан кейін, өзім толықтырамын:
- Иә, балалар қазіргі кезде кедей адамдар бар, жоқ деп айтуға болмайды, неге олай, қазіргі кездегі кедей  адамдар жалқаулықтан, еріншектен, бос  жүруден, жұмыссыздықтан  болады.

 - !!!!!! Бейнесюжеттер интернеттен көру. Ашаршылық кезеңдердегі адамдардың тірлігі, кескін- келбеті. Халық әні «Елім ай»

5. Жаңа Сабақты бекіту
Тест сұрақтары:
1. Біз немен таныстық? 2. «Кедей» өлеңінің авторы?
А. Әңгіме А. Нұрпейіс Байғанин
Ә. Өлең Ә. Мағжан Жұмабаев
Б. Ертегі В. Сұлтанмахмұт Торайғыров
В. Мысал

3. «Кедей» өлеңінде не туралы айтылған? 4. Өлеңдегі кедейдің досы не?
А. Байлық А. Ит
Ә. Кедейлік Ә. Бала
В. Бақыт Б. Әке
Г. Достық

6. Қорытындылау

«Бес саусақ» әдісі арқылы оқушылар жазады.

Бас бармақ – Неден қиналдым.

Балаң үйрек – Кімге көмектестім.

Ортан терек – Көңіл күйім.

Шылдыр шүмек – Қандай жетістікке қол жеткіздім.
Кішкене бөбек – Не үйрендім?

Мұғалім Қорытындылайды

7. Үйге тапсырма
• «Кедей» өлеңін жаттау
• Тұрмыс-тіршілікке байланысты мақал-мәтелдер тауып, жазып келу

1. Оқушыларды бағалау /оқушы белсенділігін ескер отырып/

Кері байланыс. «Бағдаршам» түсіне байланысты көтересіңдер:

Қызыл алма

• ЕШ НӘРСЕ ТҮСІНБЕДІМ,

ОРЫНДАЙ АЛМАДЫМ

Сары алма

• ТҮСІНДІМ, БІРАҚ ӨЗІМЕ

СЕНІМДІ ЕМЕСПІН

Жасыл алма

• ЖАҢА ТАҚЫРЫПТЫ

МЕҢГЕРДІМ, ӨЗІМ

ОРЫНДАЙ АЛАМЫН