Жыраулар поэзиясы 9-сынып

Күні: 22.11.16ж Пәні: Қазақ әдебиеті Сынып: 9 «а»

Пән мұғалімі: Ракулова Гульзия Якияевна

Сабақтың тақырыбы: ХІҮ – ХҮІІІ ғасырдағы жыраулар поэзиясы Сабақтың мақсаты: ХІҮ – ХҮІІІ ғасырдағы жыраулар поэзиясы және жыраулардың өмірбаяны туралы білімдерін жинақтап, толықтыру. Жыраулар поэзиясының орны мен ерекшелігін меңгерту.

Сабақтың міндеттері:

1.Жыраулар поэзиясының орны мен ерекшелігін меңгерту. 2.Ойлау қабілеттері тереңдеп, шығармашылық ізденістерге дағдыланады. 3.Топтық жұмыста белсенділік таныта отырып, жыраулар өмірі мен шығармаларына тереңінен үңіліп, мәлімет алуға ынталанады.

Оқыту технологиясы: ұжымдық оқыту.

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Алдын ала оқыту, зерттеу, баяндау, топтастыру, салыстыру(СТО стратегиясы), ақпаратты – комуникативтік технология

Сабаққа қажетті құралдар мен көрнекіліктер:

1.Құралдар мен көрнекіліктер: маркер, А1 форматты қағаз, интерактивті тақта, кестелер, тірек сызбалар, Бұқар жыраудың, Қазтуғанның, Асанқайғының портреттері, «Жыраулар» тақырыбына байланысты қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: тарих,география

Күтілетін нәтиже: 1. Жыраулар поэзиясынан мәлімет алады.

2. Жыраулар шығармаларын меңгереді. 3. Жыраулар поэзиясының әдебиеттегі орнын түсіндіру.

Сабақ барысы:

Уақыты	Жұмыстың түрлері	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті
1 мин.	І Ұйымдастыру кезеңі	Оқушыларды мозайка арқылы топтарға бөлуді ұйымдастырады.	4-5 оқушыдан 4 топқа отырады.
1 мин.	ІІ Қызығушылық ты ояту	А.Йасауидің және мазарының суреті арқылы үй тапсырмасына дайындық.	Оқушылар берілген тапсырма бойынша мәлімет береді.
8 мин.	ІІІ Үй тапсырмасын сұрау «Кім жылдам?» әдісі арқылы үй тапсырмасын пысықтау	«Кім жылдам?» әдісі арқылы І топ: Ахмет Йасауи кім? Өмірінен қандай мәлімет білесің? ІІ топ: Ахмет Йасауи ұстанған дін жолы? Сопылық ілімнің негізгі мақсаты? ІІІ топ: Ахмет Йассауи шығармасын ата? «Диуани хикмет» шығармасының басты тақырыбы? Жырдың қандай екі топқа бөлінді? ІҮ топ: Әдебиетіміздегі сыншылдық дәстүр деген не? Ахмет сыншылдық дәстүрді әдебиетімізге әкелді деп не себептен айтады?	Әр топ өзіне берілген тапсырманы орындай отырып, үй тапсырмасын талдайды. Оқушы кітаптан тыс мәліметтерді жазып алады.
2 мин	ІІІ Мағынаны тану «Болжау» әдісі арқылы жаңа тақырыпқа дайындық.	Жыраулар суреттері көрсетіліп,олар туралы мәлімет беріледі.	Оқушылар суреттен жыраулар есімін анықтайды, мәлімет береді.
18 мин.	ІҮ Жаңа сабақ Оқушыларға жаңа тақырыпқа байланысты ресурстар беріп,өз бетерімен тақырыпты меңгерту. Сөздікпен жұмыс Мәтінмен жұмыс	Толғау, жырау, жыршы сөздеріне түсінік беру. Кесте арқылы тақырыпқа қосымша мәлімет беріледі. Әр топқа сөздердің мағынасы, аудармасы беріледі. Жыр жолдарымен жұмыс. Мәнерлеп оқып мазмұнын түсіну.Әр топқа өлең мәтіні таратылып, мазмұнына талдауға тапсырма беріледі.	Кестеден қосымша мәлімет алады. Дәптермен жұмыс Мәтін мазмұнымен танысады, мәтінді талдайды.
7 мин.	ІV Бекіту Грамматикалық тапсырма:	Ойтолғау жазу « Егер сендер XXI ғасыр жыраулары болғандарыңда не жайлы жырлар едіңдер?...» Ұлы адамдар сөздерімен тақырыпты қорытындылау.	Оқушылар өз бетімен тапсырманы орындайды, жауап береді.
5 мин.	VІ Қорытындылау	Түбірлес сөздерді анықтау. Жыр-жырау, жыршы Ел-елдік, елші Ой-ойшыл, ойлану Дана- даналық, данагөй	Жаңа тақырыптан алған білімдерін өз пікірлерін білдіру арқылы жинақтау. Тақырыптың ой түйінін айту.
1 мин	VІІ Үй тапсырмасы	І-ІІ топ Жыраулар туралы өмірінен мәлімет жинау. ІІІ-ІҮ топ Жыраулар шығармаларынан талдау.	Үй тапсырмасы бойынша сұрақ қояды.
2 мин.	VІІІ Бағалау	3-15 бал аралығында білімдерін бағалау	Күнделіктеріне бағаларын қойғызады.

ІІ топ

Би Темірге бірінші толғау

Аспанды бұлт құрсайды-

Күн жауарға ұқсайды,

Көлдерде қулар шулайды-

Көкшіліден ол айуан

Соққы жегенге ұқсайды,

Көп ішінде бір жалғыз

Көп мұңайып жылайды-

Күйбеңдескен көп жаман

Сөзі тигенге ұқсайды!

Көбең семіз торыңмын,

Көп құлыңның бірімін,-

Жасыңнан мені кем көрдің,

Жаманыңмен тең көрдің.

Жасыңнан мені кем көрсең,

Ұялы берікке қос артып,

Сен есенде, мен сауда

Ырысымды сындайын,

Сегіз қиыр шартараптан іздермін!...

Атаның ұлы жақсыға

Малыңды бер де басыңды қос,

Бір күні болар керегі.

Бостаны бар-ды теректің,

Болаты бар-ды беректің,

Тұсындағы болған нартың қорлама,

Тұсыңдағы болған нартың қорласаң,

Табылмас - ты керекте.

Жақсы да келер бұл көпке,

Жаман да келер бұ көпке,

Түгел іс қойып болмас бір кепке.

Сен алтынсың-мен пұлмын,

Сен жібексің – мен жүнмін,

Сен сұлтансың-мен құлмын,

Сен сұңқарсың- мен қумын,

Жемсауыңа келгенде,

Сұлтан ием,сом жүрегім аяман,

Саған дұспан- маған жау,

Керекті күні алдыңда

Ғазизлеген сұлтан жаным аяман!!

(Шалкиіз жырау)

Тапсырма:

Тақырыбы	Идеясы	Көркемдегіш сөздер	Буын саны, ұйқас түрі

І топ

Мадақ жыры

Бұдырайған екі шекелі,

Мұздай үлкен көбелі,

Қары ұнымы сұлтандайын жүрісті,

Адырнасы шайы жібек оққа кіріс-ті,

Айдаса -қойдың көсемі,

Сөйлесе- қызыл қойдың шешені,

Ұстаса қашағанның ұзын құрығы,

Қалайылаған қасты орданың сырығы,

Билер атты би соңы,

Би ұлының кенжесі,

Буыршынның бұта шайнар азуы,

Бидайықтың көл жайқаған жалғызы,

Бұлұт болған айды ашқан,

Мұнар болған күнді ашқан,

Мұсылман мен кәуірдің

Арасын өтіп бұзып дінді ашқан

Сүйінішұлы Қазтуған!!!

(Қазтуған жырау)

Тапсырма:

Тақырыбы	Идеясы	Көркемдегіш сөздер	Буын саны, ұйқас түрі

ІІІ топ

Еңсегей бойлы Ер Есім

Еңсегей бойлы Ер Есім,

Есім, сені есірткен

Есіл де менің кеңесім.

Ес білгеннен, Есім хан,

Қолыңа болдым сүйесін,

Қолтығыңа болдым демесін.

Ертеңгі күн болғанда,

Айналып ақыл табарға

Есіктегі ебесін,

Сонда, ханым, не десін?!

Мен жоқ болсам, Есім хан,

Ит түрткіні көресің.

Жиембет қайда дегенде,

Не деп жауап бересің?...

Менімен, ханым, ойнаспа,

Менің ерлігімді сұрасаң,

Жолбарыс пен аюдай.

Өрлігімді сұрасаң,

Жылқыдағы асау тайындай.

Зорлығымды сұрасаң,

Қарағай менен қайыңдай

Көруші едім, Есім хан

Ханымды күнім,сізді айымдай.

(Жиенбет жырау)

Тапсырма:

Тақырыбы	Идеясы	Көркемдегіш сөздер	Буын саны, ұйқас түрі

ІҮ топ

Құйрығы жоқ, жалы жоқ

Құйрығы жоқ, жалы жоқ-

Құлан қайтіп күн көрер?!

Аяғы жоқ, қолы жоқ-

Жылан қайтіп күн көрер!?

Шыбын шақса жаз болып-

Таздар қайтіп күн көрер?!

Жалаңаяқ балапан,

Қаздар қайтіп күн көрер!?

Қыранда киік жайлаған,

Суында балық ойнаған,

Оймауыттай тоғай егіннің

Ойына келген асын жейтұғын,

Жемде кеңес қылмадың,

Жемнен де елді көшірдің.

Ойыл деген ойынды,

Отын тапсаң, тойынды.

Ойыл көздің жасы еді,

Ойылда кеңес қылмадың,

Ойылдан елді көшірдің.

Елбең-елбең жүгірген,

Ебелек отқа семірген,

Екі семіз қолға алып,

Ерлер жортып күн көрген

Еділ деген қиянға,

Еңкейіп келдің тар жерге,

Мұнда кеңес қылмадың.

(Асан қайғы жырау)

Тапсырма:

Тақырыбы	Идеясы	Көркемдегіш сөздер	Буын саны, ұйқас түрі

Сөздікпен жұмыс

қазақша	орысша	аағылшынша аыа
ақылгөй даналар	мудрые советчики	wise adviser
елеулі уақиғалар	важные события	important events
ел басына күн туған кез	в трудные дни для народа	hard daus for(nation)people
абыржымауға шақырып	зовет не суетиться	advice don`t fuss
насихаттау	агитировать, воспевать	campaigning
орда	ханская ставка	king horde
бүліншік шыққанда	когда смута, неурядица, столкновение	disorder
ақыл-нақыл	назидание	edification
адамгершілік қасиет	человеческие качества	humanmind humanity