Мерзімі
Сабақтың тақырыбы:
Майлықожа Сұлтанқожаұлы «Ілімге толса көкірек»
Мақсаты:
М. Сұлтанқожаұлының өмір жолы мен шығармашылығы бойынша түсінік қалыптастыру. «Ілімге толса көкірек» толғауын меңгерту. Өзіндік, жұптық, топтық жұмыс жасау арқылы сыни тұрғыдан ойлауға, өзіндік ойын дәл, тиянақты айта білуге дағдыландыру.
Нәтижесі:
Ақынның өмірі мен шығармашылығы бойынша түсініктері қалыптасады. Тақырыппен танысады, меңгереді. Тапсырмаларды орындауда сыни тұрғыдан ойлауы дамиды.Ойын нақты, ашық айта білуге дағдыланады.
Әдіс-тәсілдер
Жұптық, топтық жұмыс, «Кластер» әдісі,сәйкестік тест,өлең құрылысына талдау,постермен жұмыс, «Бағдаршам», «Бестармақ» құрастыру, БББ кестесі
Сілтеме
Қазақ әдебиеті 8 сынып, орфографиялық сөздік, Жыраулар поэзиясы, «Дала даналары», Ежелгі дәуір әдебиеті
Ресурстар мен жабдықтар
Кітаптар, плакат, маркер, түрлі-түсті қағаз, бағалау парағы,білім ағашы, стикер
Сабақтың барысы
Сабақтың кезеңдері
Мұғалімнің іс - әрекеті
Оқушының іс - әрекеті
Ұйымдастыру кезеңі
3 минут
Оқушылармен амандасу, түгелдеу,ынтымақтастық ахуалын қалыптастыру.
Оқушыларды түстер арқылы топқа бөлу
1-топ қызыл түс
2-топ сары түс
3-топ көк түс
Бәрі орындарынан тұрып, бір-біріне сәттілік тілейді.
Оқушылар алған түстеріне қарай топтарға бөлінеді.
Білу
«Ой қозғау» әдісі
8 минут
М.Сұлтанқожаұлының өмірі мен шығармашылығымен танысып, « кластер» құрастыру
Оқушыларға тақырыптың мазмұнын ашатын сұрақтар қою.
1.Майлықожаның өмір жолы туралы не айтасыңдар?
2. «Толғау» өлеңін қай жақтың поэзиясына еліктеп жазған?
3.Ақын өлеңдерінің бізге қандай тәрбиелік мәні бар?
4.Майлықожаның айтыс өнеріне қатысы бар ма?
5.Өлеңнен толғауға тән қандай ерекшеліктерді байқауға болады?
6.Толғауды қандай тақырыптарға топтауға болады?
7. «Ілімге толса көкірек» толғауы бізді неге шақырады? Осы өлеңде ақын не айтқысы келді?
Оқушылар кластер құрастырады
Оқушылар қойылған сұрақтарға жеке, топпен ізденіп, тұжырым жасап, жауап береді.
Түсіну
8 минут
«Жыр», « Жырау», «Жыршы», «Толғау» сөздерінің мағынасын ажырату.
Толғаудан нақылға айналып кеткен жолдарды табу.
Сәйкестік тест
парқы- үлгілі, ақыл сөзді
дүр- келісім, бітім
нақлиқат- айырмашылық, ерекшелік
арзымас- мақаммен айтылады
мәміле- түкке тұрмайтын деген мағынада
толғау- атақты,даңқты, мықты
Әр топ өздеріне берілген сөздердің мағынасын ажыратып жазады.
Жыр- поэзиялық шығармалардың жалпы атауы.Батырлар жыры,тарихи жырлар,лиро-эпостық жырлар,жыраулар поэзиясы,толғаулар,термелер т.б.Жырау-Әрі ақын, әрі шешен.Ырғағы бар, ұйқасы белгілі өлеңді жыраулардың өздері шығарып, терең мағыналы, шешен сөздер нақыл сөздер болуы керек.Жыршы-жыр айтушы, таратушы.Толғау-белгілі бір мақаммен, музыкалық аспаптың сүйемелдеуімен айтылады.
Оқушылар нақылға айналып кеткен сөздерді жазады.
1.Жігіт көркі-өнері
2.Жақсының жолы-жарық күн,Жаманның жолы-көмескі
3.Сабыр-ақыл серігі
Оқушылар cәйкестік тестте берілген сөздердің тұсына дұрысын тауып қойып шығады.
Қолдану
7 минут
Өлеңді құрылысына талдауды тапсыру (тармақ,бунақ,буын,ұйқас түрлерін ажырату)
Толғауды Абайдың «бес асыл ісімен» салыстыру
Сызықтық диктант
1.Үш жігіт Ш.Қанайұлының толғауы
2.Майлықожа жыр алыбы Сүйінбаймен кездескен
3.Ақын толғауларының тақырыбы-елге,жерге деген махаббат,адамгершілік асыл қасиеттерді дәріптеу
4. «Ілімге толса көкірек» толғауында ағайын-туғанды бағалау туралы жазылған
5.Толғауда сабырлы болуды ақылсыздық белгісі деп көрсеткен
6.Майлықожа әкесінен алты жасында жетім қалған
Берілген өлеңнің тармақ, бунақ,буын,ұйқас түрлерін ажыратып жазады.
Бес асыл іс
Майлықожа Абай
Талап,еңбек,талап,еңбек,терең
ой,қанағат,рақым
білім,өнер,
сабыр
Оқушылар берілген тапсырма бойынша сызықтық диктантты орындайды.Дұрыс жауабына сызықты жоғары көтеріп, ал дұрыс емес жауабына түзу сызықпен белгілейді.
Талдау
Ой толғаныс
10 минут
Постермен жұмыс
Әр топқа тақырыптар беріледі.Берілген тақырып бойынша постер жасау.
1-топқа «Жаныңда жүр жақсы адам»
2-топқа « Жақсының жолы-жарық күн,
Жаманның жолы-көмескі»
3-топқа «Жирен жаман әдеттен»
«Бестармақ» -ойды тиянақтап,өзіндік түсінікті нақты сөздермен келтіруге мүмкіндік беретін тәсіл.Бұл тәсілде оқушылар өз ойын қорытындылау үшін тек 11 сөзді қолданады. 1-топқа талдың, 2-топқа күннің, 3-топқа бұлттың суреттеріне бестармақ құрастыру беріледі.
Тест тапсырмасы
1.М.Сұлтанқожаұлының толғауы
а) «Ер көгерер дұғамен»
ә) «Ноғай мырзаға»
б) «Аңғарып көрсем пайымдап»
2.Ақын толғауларының жанры мен мазмұнына қарай бөлінуі
а) өсиет нақылдар
ә) арнау өлеңдер
б) дастан
3.Майлықожаның өлең жолы
а) Заманым менің тар болды
ә) Қазақтың ұлы қалмады
б) Жақсылардан шыққан сөз
4.Толғауда нені айрықша дәріптеген
а) Өнер – білімді
ә) Жақсы мен жаман қасиеттер
б) Халықтың ауыр тұрмысы
Әр топ берілген тақырыптар бойынша топта талқылап, ойларын тиянақтап постер жасап, топтан бір спикер шығып қорғайды.
Әр топ өздеріне берілген сурет бойынша бестармақ құрастырады
1-топ
Тал
биік, әдемі
өседі,жайқалады,жапырақтайды
Биік тал жайқалып өскен.
ағаш
Оқушылар берілген тест тапсырмасының дұрыс нұсқасын ауызша айтып жауап береді.
Жинақтау
5 минут
Кері байланыс
(рефлексия)
«Бағдаршам» әдісімен топтар бір-біріне баға береді.Оқушыларға жасыл,қызыл,сары түсті парақшалар беріледі.
БББ кестесін толтыру
Білемін
Білгім келеді
Білдім
«Білім ағашына» түрлі-түсті қағаздан тұлға жасап, жасаған тұлғаларына бүгінгі сабақтан алған әсерлері туралы жаздырту.
Топтар жасыл-өте жақсы,сары-жақсы,қызыл-орташа түстер арқылы бір-бірін бағалайды.
Әр оқушы БББ кестесін толтырады
Оқушылар түрлі-түсті қағаздан өз тұлғаларын жасап, бүгінгі сабақтан алған әсерлері туралы жазып
«білім ағашына» жапсырады.
Бағалау
2 минут
Оқушылар топпен және жеке бағаланады.
Топ басшыларының бағалауы
Оқушының
аты-жөні
Мұғалімнің бағалауы
Оқушылар бағаларын күнделіктеріне қойдырады.
Үйге тапсырма
2 минут
Толғаудан үзінді жаттау.М.Сұлтанқожаұлының даналық ойларын тауып жазып келу.
Оқушылар толғаудан үзінді жаттайды, өздері ізденіп, тауып жазып келеді.
Мұғалімнің бағалауы
Оқушылар бағаларын күнделіктеріне қойдырады.
Үйге тапсырма
2 минут
Толғаудан үзінді жаттау.М.Сұлтанқожаұлының даналық ойларын тауып жазып келу.
Оқушылар толғаудан үзінді жаттайды, өздері ізденіп, тауып жазып келеді.
