Просмотр содержимого документа
«"Шәкәрім шығармашылығы"»
Тақырыбы: «Шәкәрім шығармашылығы бойынша тапсырмалар жүйесі»
Орындаған:
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің
мұғалімі:
Жекенова Биган Орынбасаровна
Қарағанды 2018
Шәкәрім шығармашылығы бойынша тапсырмалар жүйесі
Абай дәстүрін жалғастырушы әрі ақындық мектебінің тікелей шәкірті Шәкәрім Құдайбердіұлының есімі ерекше ілтипатпен аталары рас.
Қазақ тарихының үздік тұсына тап келіп, ұзақ жылдар бойы есімі аталмай келген біртуар перзенттерінің бірі – Шәкәрім Құдайбердіұлы туралы Қайым Мұқаметқанов былай дейді: «Қазақ әдебиетіміздің тарихында орны ойсырап тұрған, елге ежелден белгілі болған ақын, жазушыларымызды еске алғанда, ең алдымен Шәкәрімді атауымыз орынды деп білемін. Өйткені, ол – Абайдың мұрагері ақындық дәстүрін жалғастырушы ».
Оқушыларға Шәкәрім шығармашылығы бойынша берілетін тапсырмалар жүйесі ақынның лирикалық шығармаларын зерттеуге,туындыларының идеялық-көркемдік ізденістерінің сан алуан, лирикалық сезім табиғаты әлде қайда күрделі, пәлсапалық дүниетаным өресі терең, ақындық шеберлігі мен қуаты ешкімге ұқсамайтын дара екендігіне көз жеткізеді.
Ноқталы басқа бір өлім, — деп, жас кезінде-ақ өмірдің өтпелі кебін мойындаған ақынның, алпысқа аяқ артқан шағында: "Қаласың қай сайда..." - деп, өз өмірінің немен тынарын болжаған ақынның қайғылы қазаға ұшырауы да, көмусіз, отыз жыл бойы ойпанда, құр құдық түбінде қалуы да шын трагедия емес. "Туған жан өлмек, Тағдырға көнбек", - деген Шәкәрімнің өзі. Ақын өмірі, ақын тағдыры. Ең үлкен қайғы, шын трагедия — Шәкәрім мұрасының елу жыл бойы жабулы жатуы. Қысастан өлген ақын жаны бір сәт қана азап шексе, өзінің ең елеулі қайраткерлерінің бірін санатқа қоса алмаған рухани мәдениетіміз жарты ғасыр бойы жапа көріпті. Сол кемістіктің орны енді ғана толып отыр.Дүниетаным, ақыл-білім туралы өлең жазып, мұра қалдырған Шәкәрім рухани азық үлгілері бүгінгі оқушыларына ой салады.
III
д
е
ң
г
е
й
1.Білу
Шәкәрім Құдайбердіұлының өмір жолы мен шығармашылығынан сұрақтар беріледі.
1.Шәкәрімнің алғашқы өлеңінің жазылу тарихы.
2. Шәкәрім мысалдары.
3. Шәкәрімнің философ, тарихшы, ойшыл ретінде танылуына себепкер болған шығармаларын ата.
4.Ақын аудармалары.
5.Шәкәрімнің ағартушылық көзқарастағы өлеңдері
6.Абайдың реалистік дәстүрін жалғастырушы Шәкәрімнің қара сөздері.
7. Шәкәрімнің әндерін ата.
8.Патша үкіметі құлаған тұста жазылған өлеңдері.
9.Ақын қай жылы Меккеге барды және бұл сапарында қандай істер тындырды?
10.Шәкәрімнің «Еңлік-Кебек» және «Қалқаман-Мамыр» поэмасында қандай жағдайлар бейнеленген?
2. Түсіну
Мақал- мәтелдер ғасырлар бойғы халықтың өткен өмірінің шежіресі іспетті.Шәкәрім ақындық тәжірибесінде мақал- мәтелдерді мол пайдаланған.
Шығармадан үзінді беріледі, ондағы мақал- мәтелдің мағынасын ашу,ішіндегі бір сөзбен мақал ойлау.
Көз жұмып «Көппен көрген ұлы той» деп.Береді бұл надандық кімге пайда?
Жауабы:1) «Жастарға»өлеңінен,
2) «Көп түкірсе көл болар»
2. «Періште алтын көрсе жолдан таяр»,
Қу нәпсі мал көрген соң жеңді бойды.
«Тойындай жетім қыздың» деген бар
ғой,Зарлатып ертеңіне алып кеткен.
Жауабы:1) «Нартайлық- Айсұлу» поэмасынан;
2) «Жолдасы жақсы жолда қалмас»
3.Еңбекке шыда,ебін тап та,
«Сабырдың түбі- сары алтын»
Өзімшіл болма,көпті ардақта,
Адамның бәрі- өз халқың.
Жауабы: 1) «Анадан алғаш туғанымда» өлеңінен;
2) «Алтын,күміс тас екен,
Арпа бидай ас екен»
4) «Сақтықта қорлық жүрмес»деген бар ғой,
Сақтанбасаң артқыға сөз боларсың.
«Пәледен машайық та қашқан» жоқ па,
Қайта разы болайын берген уға?
Жауабы: 1) «Еңлік-Кебек»поэмасынан;
2) «Басқа пәле- тілден»
II
Д
Е
Ң
Г
Е
й
3.Қолдану
Ақын мақал- мәтелдерді пайдаланып қана қоймай, өзі де шығарған даналық сөздер бар.
Сол даналық сөздерді атаңдар.
Көп ойламаған дана болмас,
Көпті қорғамаған пана болмас.
2.Үлкеннің тілін кіші алып,
Көрдің бе жаман болғанын?!
Жаманның тілін жақсы алып,
Көрдің бе, сірә, оңғанын?!
3.Есептескен ел болмас,
Аңдысқан ауыл болмас,
Арбасқан дос болмас.
4. Көнені керек етпесең, жаңа табылмайды.
Байлауды керек етпесең, жара жазылмайды
4.Талдау
1) Шәкәрім өлеңдері Абайдың сендер білетін қандай өлеңдерімен сарындас келеді?
2)Берілген үлгі бойынша «Адамдық борышың» өлеңіне талдау жасаңдар.