С. Сейфуллин. А?са? киік

МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІК БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕСІ

А. ҚҰНАНБАЕВ АТЫНДАҒЫ №5 ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕП

АШЫҚ САБАҚ

ТАҚЫРЫБЫ:СӘКЕН СЕЙФУЛЛИН «АҚСАҚ КИІК»( 05.02.2014 жылы«Озат тәжірибе» мектебі 5 «Б» класс)

Қазақ тілі және әдебиет пәнінің мұғалімі М.И. МАМЫРОВА

БАЙҚОҢЫР 2014

Бекітемін Мерзімі 05.02.2014ж.

_____________ Уақыты 08⁵⁵

«_____» _______2014 ж. Кабинеті 302

Пәні әдебиет

Сыныбы 5«Б»

Мұғалімі Мамырова М.Ы.

ТАҚЫРЫБЫ: С.Сейфуллин «Ақсақ киік» өлеңі

МАҚСАТЫ: ақын жайлы білетін мәліметтерді тыңдай отырып жаңа мағлұматтар алуына жағдай туғызу, «Ақсақ киік» өлеңінің тақырыбы мен идеясын ашу .

МІНДЕТТЕРІ:

Білімділік өлеңді мәнерлеп оқу, өлең мазмұнын меңгере отырып автор шеберлігін тануына көмектесу,өлеңді теориялық жағынан талдай білуге үйрету.

дамытушылық оқушыларды ізденімпаздыққа, ғылыми жұмысқа баулу, пікірлерін дәлелдей, қорғай білуге, оқығандарын еркін түрде жүйелі әдеби тілмен жеткізе білуге дағдыландыру.

тәрбиелік сөз өнері мен саз өнерін түсіне білуге жетелеу эстетикалық және экологиялық тәрбие беру;табиғатты қорғауға баулу.

ТИПІ: аралас сабақ

ТҮРІ: іздену , салыстыра отырып баяндау, талдау сабағы.

ӘДІСТЕРІ: сұрақ-жауап, баяндау, түсіндіру, тест сұрақтары.

КӨРНЕКІЛІГІ: ақынның портреті, Қазақстан картасы, киіктердің, бетпақдаланың суреттері, слайдтар.

ПӘНАРАЛЫҚ БАЙЛАНЫС: математика, география, музыка .

ТСО:интерактивті тақта .

Сабақтың барысы:I. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың сәлемдесуі, түгелдеу.II. Үй тапсырмасын–Қане, балалар,өткен сабағымызда қай ақынның өмірі және шығармашылығымен таныстық?

Жаңа сабақ.

Мақсатымен таныстыру. –Балалар,біз бүгін үш бәйтерегіміздің бірі С.Сейфуллин өмірімен және"Ақсақ киік "өлеңімен танысамыз.Өлеңімен таныспас бұрын ақын туралы нені білуіміз керек? Соған тоқталамыз. Мұғалім сөзі: Сәкен Сейфуллин шығармашылығы–өзі өмір сүрген заман айнасы. «Сәкен Сейфуллин –жан-жақты дарын иесі. Одан қалған мұра сан-салалы. Соның ішінде, әсіресе, Сәкеннің ақындығы айрықша биік тұрады»,–деп айтқан ақынымыз Б.Кенжебаев. Ол өзінің халқына, оның туған әдебиетіне толымды еңбек етті. 25 жылдық шығармашылық қызметінің өзінде жүздеген өлең, оннан астам поэма, романдар мен повестер, әңгімелер мен пьесалар, очерктер мен мақалалар, ғылыми зерттеулер жазды.I.Бастапқы таныстық Сәкен туралы деректі фильм.

Алдын ала берілген тапсырма бойынша С.Сейфуллин өмірінеХронологиялық кесте бойынша шолу

II. «Терең таныстық» кезеңі.С. Сейфуллин – адам жанының күйініш, сүйініштері, алуан сипатты сезім күйлері, туған жерге деген сүйіспеншілік, табиғат көріністері мен құбылыстары, махаббат сырлары, сағыныш сазы, мезгіл суреттері, аң құсты аялау, ана- бала сүйіспеншілігі –ақын лирикасының басты тақырыптары. Сәкеннің  табиғатты қорғауға , аялауға  үндейтін  өлеңінің бірі, бүгінгі  сабағымыздың  тақырыбы «Ақсақ киік» өлеңінүнтаспадан тыңдап көрелік. Сол бойынша әр топқа  тапсырмалар беріледі . Сондықтан өлеңді мұқияттыңдаңыздар . Балалар, енді осыөлеңде басты кейіпкер киік деген жануар емес пе? Осы киік мекен ететін орта туралы мәліметті Гүлжанат апайдан сұраймыз.

- Міне,балалар,біз сендермен ақ бөкендердің өмірі туралы жалпы мағлұматты алып отырмыз енді оқулықтарыңнан "Ақсақ киік” өлеңін ашып мәнерлеп оқимыз.

Бұл кезеңде «Ақсақ киік» өлеңін мәнерлеп оқып, мағынасын ашамыз.
І топ. Арқаның Бетпақ деген даласы бар.(1-5шумақ) 1. Өлеңде қандай жерді суреттеген?

Арқаның Бетпақдаласына географиялық карта арқылы түсіндіру.(Бетпақдала – Сарыарқа деген үлкен аймақтың шөл даласы. Онда киік мекен етеді. Өйткені ол шөлді жақсы көреді. Онда елді мекен, өзен, көл де болмайды. Өсімдіктен жусан өседі. Шағын бұтақтардың өзінде де «қу баялыш» жапырақ болмайды.)Қандай өсімдік атаулары кездесті?Дәптермен жұмыс. (Көкпек, баялыш, жусан шөлді жерде өсетін жапырақсыз шөптер)ІІ топ.Ақ бөкен сахараның ботагөзі. (6 – 9шумақ)
Киік туралы мәлімет.

Балалар, енді осы өлеңде басты кейіпкер киік деген жануар емес пе?

Киіктің дене тұрқы 109 - 130см, салағы 25 - 40кг болады. Киік жүгіргенде жылдамдығы 70км/сағ.Киіктің төлі - құралай.Оның мүйізі,
терісі аса бағалы.Осы киік деп аталатын жануар туралы толық мәлімет.

( Ақбөкен, киік – жұп тұяқтылар отрядының бөкендер туысына жататын, тұлғасы ірі, қойға ұқсас, дөңес тұмсықты, күйіс қайыратын түз жануары. Үстіңгі ерні салбырап, етті тұмсыққа айналған. Текесінің мүйізі қайқылау келеді, ешкісінде мүйіз болмайды. Жаз айларында арқа түсі сарғыш тартады, қыста түсі ақшылданады. Қазақ халқы «Құралайдың салқыны» деп атайтын мамыр айындағы киіктің баласын өргізуіне атаған. Көбіне егізден, кейде 3 лақ та туады. Өте ақылды және қандай табиғи ортада болмасын, тез бейімделіп кететін жануар екендігі анық. Бетпақдаладағы ақбөкендер өсімдіктің 81 түрімен қоректенеді. Олар әр түрлі шөптерді жылдың мезгіліне қарай таңдап жейді. Киіктер шөпті жерден жұлып жеуге ғана дағдыланған.) Өлеңнен киікті суреттеген шуақты тауып оқы. 2. Ақ бөкен – сахараның ботагөзі . 3. Киіктің портреті қандай?ІІІ топ. Бетпақта келе жатқан ақсақ киік. (10-13шумақ)2. Киік туралы тағы қандай ән- күйлерді білеміз? - ақынның айтайын деген ойы табиғатты қорғау,жан-жануарларды аялау екен.Осыған байланысты қазақ халқының әнші-күйшілерінің шығармасы да жетерлік. Құрманғазының «Ақсақ киік» күйі, Жақсыкелді Сейілов ағамыздың «Жез киік» әні, С.Сейфуллиннің сөзі мен қоса әні де айтылатын «Ақсақ киік » әнінің барлығында жазықсыз жануарға деген аяныш сезімі айқын байқалады.
3.«Азайды соңғы кезде байғұс бөкен»,
«Мүйізін пайда қылып, шетке сатқан» деген жолдарда нені түсіндік? (Адамдардың өз табиғатына зиянкестік іс-әрекет жасап, зияны жоқ аңдардың саны қазіргі кезде сиреп кеткені туралы айтса, киік мүйізінен пайда тапқысы келген пайдакүнем , ақшаға құнығып, табиғатқа кесел келтірген адамдарды ашық айыптап отыр).

ІV топ. Жапанда еш сая жоқ шыбын жанға. ( 14-17 шумақ) 2. Өлең саған несімен әсерлі болды? (Өлеңдегі ақынның табиғатты суреттеуі, жанашырлығы ұнады. Басқа шығармаларға қарағанда бізге әсер еткені – адамдардың табиғатты қорғамауы, мергендердің аяусыз жазықсыз аңды атуы. Мергеннің мергендігі жалғыз киікке түскені адам баласын ашындырмай қоймайды. Себебі қазіргі таңда саны жағынан азайып бара жатқан түз жануары.)
3. Өлең қалай аяқталған? (Өлеңде сұлу аң киіктің аянышты тағдыры, адам қолынан жасалған қиянат айтылады. Оқиға жапан далада оқ тиіп жараланған бөкеннің шыбын жанын қоярға жер таппай мазасызданған сәтін суреттеумен аяқталады.) ІII. «Жүйелі таныстық» кезеңі . Әр топтан бір оқушы өзі ұнаған шумақты оқып, пікір жазады. IV. «Ойнап ойлау» кезеңі.

Өлең қалай аяқталады деп болжам жасайсың? (Ақын киіктің өлгені не өлмегені туралы бізге нақты мәлімет айтпаған. Сондықтан қансырап өлуі мүмкін немесе жолаушыға кез болып мейірімді жандардың қолында жарақатынан жазылуы мүмкін, ит – құсқа жем болуы мүмкін немесе жолшыбай адамға кез болып, ол адам қазақша бауыздап етін азық етуі мүмкін.) V.Қорытынды

VІ.Бағалау. VІІ.Үйге тапсырма.1. «Ақсақ киік»өлеңін мәнерлеп оқу, үзінді жаттау. 2. «Біз - табиғат сақшысымыз» ой толғау жазу.
3.Оқиға желісіне байланысты сурет салу.