Сабақтың мақсаты: Абай өмірі мен шығармашылығы туралы мағлұмат беру, білімдерін кеңейту, қазақ поэзиясының асқар биігі Абай бейнесіне, шығармашылығына құрмет, мақтаныш сезімдерін ояту.
Білімдік: табиғат жыршысы Абай лирикаларының тақырыптары және олардың өзіндік ерекшеліктерін таныту;
Тәрбиелік: туған жерінің, Отанының әсем табиғатын қорғауға, оған қамқорлық жасауға тәрбиелеу;
Дамытушылық: оқушылардың шығармашылық қабілетін арттыру, сөйлеу мәдениетін жетілдіру.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Қазақтың ұлы ақыны Абай (Ибраһим) Құнанбаев 1845 жылы Семей облысы, қазіргі Абай ауданы, Шыңғыс тауында туған. Өз әкесі Құнанбай, атасы Өскенбай, арғы атасы Ырғызбай – бәрі де Тобықты руларының билеушілері, ірі феодалдар.
Құнанбайдың Құдайберді, Тәңірберді (Тәкежан), Абай, Ысқақ, Оспан, Қалиолла (жас кезінде өлген), Ысмағұл деген жеті баласы болған. Солардың ішінен жас кезінде-ақ ерекше көзге түсіп, ата-анасының қатты үміт күткен баласы – Абай.
Сырт көзге момын және сөзге нанғыш, аңқау Абай жас кезінен өлең, әңгімеге әуес болады, ертегі-аңыздарды құмарта тыңдайды. Әжесі Зере мен анасы Ұлжанның аузынан естіген ертегі – аңыздар Абай сусындаған халық ауыз әдебиетінің алғашқы үлгілері саналады.
Кішірек кезінде ауыл молдасынан аздап сауат ашқан Абайды әкесі 10 жасында Семейге оқуға жібереді. Әуелі ол Ғабыл-Жаббардың, кейін Ахмет-Ризаның медресесінде оқиды. Болашақ ақын өзінің сабақтас шәкірттерінен анағұрлым үздік оқыған. Мектепте жүргізілген дін сабағын (олар араб, парсы тілдерінде жүрген) жеңіл үйреніп, уақытын кітап оқуға, өз бетімен ізденуге жұмсайды. Шығыстың классик ақындары Низами, Сағди, Хафиз, Физули шығармаларымен, ертегі, дастан, хисса сияқты әдеби мұралармен Абай осы кезде танысып, оларды қызыға оқыған.
Балалық жағында өлең жазамын деген талабын:
Физули, Шамси, Сайхали,
Науаи, Сағди, Фирдоуси,
Хожа Хафиз-бу хәммәси
Мәдәт бер я шағири фәрияд! –
деп ақын өлең жазуды бастайды. Медресенің діні уағыздармен шектеліп қалмай, араб, парсы, түркі тілдерін игеру арқылы шығыс классиктерін оқып үйренуге жету – Абайдың едәуір табысы.
Медресенің соңғы жылдарында Абай мұсылманша оқумен тоқтамай, Семейдегі “Приходская школаға” түсіп, үш айдай орысша оқыған. Бұл-Абайдың өз бетімен орысшаны игеріп кетуіне негіз болған.
13 жасында әкесі Құнанбай оқудан шығарып, өз қасына алады да, ел билеу әдісін үйретіп, өз үлгісіне баули бастайды. Ел басқару ісінде өз орнын басар ұлы осы болар деген дәмемен Абайды өзінше тәрбиелейді. Алғашқы кезде әкесінің басқаларға ауызша сәлемін жеткізіп, олардан жауап әкелуден бастап, Абай ел ішіндегі әр түрлі мәселелерге араласады.
Ел ісіне араласы – зерек те талантты жас Абайдың ел танып, жер танып, халықтың әдеп-ғұрпын, салт-тұрмыстарымен кеңірек танысуға жол ашады. Әкесіне ере жүріп, ол сол кездегі шешен билерді көреді. Солардың ыңғайымен өзі де сөз үйреніп, билікке керекті ескі қазақ сөзін, жөн-жобасын, мақалдап, тақпақтап айтуды үйренеді. Сол әңгіме-жырлардағы елдің зарын, мұңын, әкімдер қиянатынан көрген зәбірді, ел ақындарының басшылары жайлы сынын көп естиді.
Шығыс, орыс мәдениетінен хабары бар Абай ел тарихымен таныса келе, ақыл-ойы толысып, көзге түсе бастайды. Балалықпен ерте қоштасып, ел ісіне араласқан ол сол елдің тұрмыс-тіршілігін, әкімдердің қиянатын, кедейлердің шайқалған шаруасы лайкестік әрекеттерді көреді. Өздері надан ел басшыларын сынай қарайды. Мұның бәрі Абайға әке жолынан бөлек жол іздеу керектігін аңғартады. Өстіп жүріп Абай әкесімен және қошіметшіл топппен тілге келіп қалады.
Осы қақтығыстан кейін Абай әке жолынан бөлініп, ел қызметінен шеттей бастайды. Ендігі жолда ол кітаппен, орыс мәдениетін іздейді.
Бұл күнге лайық алыпсың,
Ол күнге қалай сыйғансың.
Бір өзің бүкіл халықтың,
Қалдырмай бәрін жиғансың.
Жарылып кете жаздапты-ау,
Жырламай тынса жүрегің.
Айтылған сөзің аз қапты-ау,
Бөлек бір туған кім едің.
Атаның ұлы емессің,
Кешіре жатар Кеңгірбай.
Халықтың ұлы боп өстің,
Ибрахим демей дейді Абай.
Абай десе Абайсың,
Абайладың жан-жақты.
Риза еттің жарайсың,
Қалың елің қазақты.
АБАЙ ТУРАЛЫ СӨЗ
ИбраҺим мырзаның тұрағы қазақ іші болғандықтан, қадірі азырақ білінеді. Ол болмысынан данышпан, хакма, философ кісі еді. Қор елде туды да қорлықпен өтті.
Шәкәрім
Қазақтың бас ақыны – Абай Құнанбаев. Одан асқан бұрынғы – соңғы заманда қазақ даласында біз білетін ақын жоқ.
Ахмет
Абай лебі, Абай үні, Абай тынысы – заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің де үнге қосылып, жаңғырып, жаңа өріс алып тұр.
