Ма?саты: Абайды? ?мірі мен шы?армашылы?ын келер ?рпа??а ?алдыр?ан ?сиетін о?ушыларды? ой санасына сі?іру. Абай ?ле?дерінен, ?ара с?здерінен н?р жинап, т?л?м -т?рбие алу.
К?рнекілігі: на?ыл с?здер, слайд.
Пайда ойлама, ар ойла
Талап ?ыл арты? білуге.
Арты? білім кітапта
Ерінбей о?ып к?руге,-
А.Байт?рсын?лы: «?аза?ты? бас а?ыны-Абай ??нанбаев», деп ба?ала?ан ?лтты? ?лысы, ж?ртыны? ?алаулысы болып «?алы? елім, ?аза?ым!», «?аза?та адам баласы ?ой» деп бірде ашынып, бірде басылып хал?ыны с?з арнап, тілеуін тілеген дара данамызды? д?ниеге келгеніне 170 жыл тол?алы отыр.
Б?кіл ?лемге ?аза? деген халы?ты таныт?ан ??лама а?ынымыз Абай ??нанбай?лы халы?ты ?нер –білімге ша?ырып, мы?мен жал?ыз алысып, наданды?пен к?рескені баршамыз?а аян. Егер біз Абай т?лімін о?ып, т?сініп сол жермен ж?рер болса? а?ын ?зі айт?андай, д?ниені? бір кірпіші болып ?аланарымыз аны?. Абай атамыз жырларымен б?кіл елді ?андырып, ?аза? елін ?лемге танытып, ?рпа??а м?раларын аманат ?ып ?алдыр?ан ж?не де орыс ?дебиетін ?лгі т?тып Пушкин мен Лермонтовты ?аза?ша жырла?ан бір туар а?ынымыз.
Олай болса келесі кезекте а?ын, сазгер, аудармашы ж?не философ, к?ркем с?з шебері Абай атамызды? ?міріне ?ыс?аша шолу жасайы?.
О?ушы: ?лы а?ын, а?артушы, ?аза?ты? жазба ?дебиетіні? ж?не ?деби тіліні? негізін салушы – Абай (Ибра?им) ??нанбай?лы 1845 жылы 23 тамызда Семей облысы (?азіргі Шы?ыс ?аза?стан облысы), Абай ауданыны? Шы??ыстау бауырында д?ниеге келді.
Абайды же?гелері екі шешені? ортасында т?рбиеленуі себепті Тел?ара деп атап кеткен. Ауылда молдадан хат танып, он жасында Семейдегі Ахмет Риза медресесіне о?у?а т?седі. ?ш жылдай о?ып, дін саба?тарымен ?атар шы?ысты? ?лы классиктері Науаи, Фзули, Саади, Хафиз, Шамси, Саихали шы?армаларын о?ып танысады.
Ел билеу ісіне ??нанбай Абайды баули бастайды. Абайды о?удан ерте тартып алуыны? себебі де осы болды. Ел ?амы ?шін ?ділет жолын ?стан?ан Абайды? ?стінен арыздар жазылып, аба?ты?а да отырып шы?ады.
Абай жасы отыздан аса орыс ?дебиетімен таныса бастайды. Семейге айдау?а жіберілген Е.П.Михаэлис баста?ан орысты? социал-демократтарымен танысып, ?з бетімен орысты? классиктеріні? шы?армаларын о?у?а ?ол жеткізеді.
Абайды? ?мірі мен шы?армашылы?ында?ы ?зекті та?ырыпты танып білу ?шін ??нанбай заманы мен Абай ?мір с?рген д?урді? ерекшелігін, айырмасын жете білу ма?ызды.
Абайды о?ып зерттеген жазушы М.?уезовті? атап к?рсеткеніндей Абай м?расыны? н?р ал?ан рухани ?ш арнасы: ?з хал?ыны? м?дени м?расы мен Шы?ыс, Батыс елдеріні? рухани ?азынасы болды. О?и ж?ріп, іштей толысып жетіле ж?ріп а?ынды? ?нерді? ?о?амды? санада зор т?рбиелік м?нін танып, жасы ?ыры?тан ас?ан ша?та а?ынды? ?нерге ??лай берді.
Адам болу м?селесі сонау тар ?апас заманда д?ниеге келген ?лы Абайды ерекше тол?андыр?ан. Міне сонды?тан да а?ынны? ?ылым, білімге шы?ар?ан ?ле?дері б?гінгі к?нге дейін ма?ызын жо?алт?ан емес. “Жасымда ?ылым бар деп ескермедім”, “?ылым таппай ма?танба”, “Білімдіден шы??ан с?з”, ?семпаз болма ?рнеге” атты ?ле?деріні? негізгі идеясы мен ма?саты – Абайды? ?рпа? т?рбиесіне арнал?анын к?реміз.
Абай ?з заманыны? перзенті ретінде сол д?уір дайында?ан к?лемде ?лан-?айыр е?бек етті. Кеме?гер Абай ?ле?ді с?зді? патшасы, с?з сарасы деп ба?алады. Ол ?ле? ??рылысы жа?ынан да ж?п-ж?мыр шы?ып, арты? с?з, орынсыз ой ?осылмай, ?ле?ні? бас-ая?ы теп-тегіс шы?уын, мазм?н мен т?р бірлігін керек етеді. Сырты к?міс, іші алтын болып ?рнектелуін акындар алдына жа?а ?дебиетті? эстетикалы? м?раты ретінде ?сынды.
Абайды? “Ескендір” мен “Мас??т” дастан-поэмалары шы?армашылы? т?рбиесімен жазыл?ан, д?уір шынды?ын д?л бейнелеуге талпын?ан шы?армалар болды.
Абай ?зіні? ?ара с?здерінде де адамгершілік м?селесінде адамды а?ылды талапты, ?айратты болу?а ша?ырады.
Абай 1904 жылы ту?ан жерінде ?айтыс болып, с?йегі Жидебай деген жерге ?ойылды. Б?гінде Жидебай – ?она?тарды? а?ын ?мірімен танысуда ке? ма?л?мат беретін ?деби-мемориалды? м?ражай болып ?ызмет етуде.
ж?ргізуші: «Ж?регімізге ?онымды Абай лебі, Абай ?ні, Абай тынысы – заман тынысы, халы? ?ні. Б?гін ол ?н бізді? де ?німізге ?осылып, жа??ырып жа?а ?ріс алып т?р», деп ?лы жазушы М?хтар ?уезов айт?андай, «Абайды тану ар?ылы біз ?аза?станды ?лемге танытамыз. Абай ?р?ашан бізді? ?лтты? ?ранымыз болуы тиіс»,деп Елбасы Н.?.Назарбаев айт?ан екен.Олай болса келесі кезекті Абай атамызды? ?міріне байланысты с?ра? –жауап?а кезек берейік.
Абай кім? ?ашан, ?ай жерде д?ниеге келген?
Абайды? шын есімі? кім?
Абайды? кандай ?ле?дерін білесі?дер ?
?анша ?ара с?зі бар?
Абай ?айда о?ыды ?
Абай ?анша тілді ?йренді ?
?анша к?йі бар?
?анша поэмасы бар?
Ж?ргізуші:
?ле?і – а?ыл, ?зі – а?ыз,
Абай – бізді? бабамыз!
?сиетін, сонды?тан,
Санамыз?а жазамыз!
Асыл с?зді іздесе?,
Абайды о?ы, ерінбе.
Адамды?ты іздесе?,
Жаттап то?ы к??ілге! деп келесі кезекте Абайды? ?ле?дерінен к?ркемс?з о?у?а кезек берейік.
«Абай ?уендері ?аза?ты? музыка м?дениетіні? ?су, дамуында ?лкен, к?рделі орын алады.»
??ла?тан кіріп, бойды алар,
?сем ?н мен т?тті к?й.
К??ілге т?рлі ой салар,
?нді с?йсе? менше с?й, - деп атамыз ?зі айт?андай, Абай атамызды? халы? ?ндеріне енгізген ?зіндік ?уен ыр?а?тары, ?н туындылары к?п ?аза? хал?ыны? ке? арналы музыкалы? м?дениетіні? дамуына айры?ша ы?пал етіп, ?лшеусіз ?лес ?осып келе жат?ан Абай ?ндері алуан т?рлі ?ншілерді? орындалуында к?біне ауызша т?рде таралды.
Бізге жеткен Абайды? 8 мы? ?ле? жолы, 45 ?ара с?зі, ?ыры??а жуы? ?ндері,3 к?йі, 3 поэмасы бар.
Келесі «Абай-сазгер» б?лімінде Абай атамызды? ?ндері орындалады:
1. «Желсіз т?нде жары? ай» ?ле?і
2. «К?зімні? ?арасы» ?ні
Жарас?ан ?бдірашевті? «Абай – бізді? бабамыз» ?ле?імен ?орытамыз.
?ле? с?зді? тас б?ла?ын а?ыт?ан,
?аза? елін д?ниеге таныт?ан.
Абай атам талантына б?л к?ні,
Бар халы?ты т??іріндей табынт?ан.
Сендей болар ?р т?л?асы алыпты?,
С?улесіндей н?рын шаш?ан жары? к?н.
?рі ойшыл, а?ын, сазгер, педагог,
?лы ?стаз, ??ламасы халы?ты?.
Шыдамменен тіл дертіні? азабына,
?ртенген ?ле? с?зді? тоза?ына.
«Артына ?лмейт??ын с?з ?алдыр?ан»,
Абайдай а?ын бар ма ?аза?ымда?
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«абайды окы талим ал»
«Абайды оқы, тәлім ал»
А.Құнанбаевтың туғанына 170 жыл
Тақырыбы: «Абайды оқы, тәлім ал»
Мақсаты: Абайдың өмірі мен шығармашылығын келер ұрпаққа қалдырған өсиетін оқушылардың ой санасына сіңіру. Абай өлеңдерінен, қара сөздерінен нәр жинап, тәләм -тәрбие алу.
Көрнекілігі: нақыл сөздер, слайд.
Пайда ойлама, ар ойла
Талап қыл артық білуге.
Артық білім кітапта
Ерінбей оқып көруге,-
А.Байтұрсынұлы: «Қазақтың бас ақыны-Абай Құнанбаев», деп бағалаған ұлттың ұлысы, жұртының қалаулысы болып «Қалың елім, қазағым!», «Қазақта адам баласы ғой» деп бірде ашынып, бірде басылып халқыны сөз арнап, тілеуін тілеген дара данамыздың дүниеге келгеніне 170 жыл толғалы отыр.
Бүкіл әлемге қазақ деген халықты танытқан ғұлама ақынымыз Абай Құнанбайұлы халықты өнер –білімге шақырып, мыңмен жалғыз алысып, надандықпен күрескені баршамызға аян. Егер біз Абай тәлімін оқып, түсініп сол жермен жүрер болсақ ақын өзі айтқандай, дүниенің бір кірпіші болып қаланарымыз анық. Абай атамыз жырларымен бүкіл елді қандырып, қазақ елін әлемге танытып, ұрпаққа мұраларын аманат қып қалдырған және де орыс әдебиетін үлгі тұтып Пушкин мен Лермонтовты қазақша жырлаған бір туар ақынымыз.
Олай болса келесі кезекте ақын, сазгер, аудармашы және философ, көркем сөз шебері Абай атамыздың өміріне қысқаша шолу жасайық .
Оқушы: Ұлы ақын, ағартушы, қазақтың жазба әдебиетінің және әдеби тілінің негізін салушы – Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы 1845 жылы 23 тамызда Семей облысы (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы), Абай ауданының Шыңғыстау бауырында дүниеге келді. Абайды жеңгелері екі шешенің ортасында тәрбиеленуі себепті Телқара деп атап кеткен. Ауылда молдадан хат танып, он жасында Семейдегі Ахмет Риза медресесіне оқуға түседі. Үш жылдай оқып, дін сабақтарымен қатар шығыстың ұлы классиктері Науаи, Фзули, Саади, Хафиз, Шамси, Саихали шығармаларын оқып танысады. Ел билеу ісіне Құнанбай Абайды баули бастайды. Абайды оқудан ерте тартып алуының себебі де осы болды. Ел қамы үшін әділет жолын ұстанған Абайдың үстінен арыздар жазылып, абақтыға да отырып шығады.
Абай жасы отыздан аса орыс әдебиетімен таныса бастайды. Семейге айдауға жіберілген Е.П.Михаэлис бастаған орыстың социал-демократтарымен танысып, өз бетімен орыстың классиктерінің шығармаларын оқуға қол жеткізеді. Абайдың өмірі мен шығармашылығындағы өзекті тақырыпты танып білу үшін Құнанбай заманы мен Абай өмір сүрген дәурдің ерекшелігін, айырмасын жете білу маңызды. Абайды оқып зерттеген жазушы М.Әуезовтің атап көрсеткеніндей Абай мұрасының нәр алған рухани үш арнасы: өз халқының мәдени мұрасы мен Шығыс, Батыс елдерінің рухани қазынасы болды. Оқи жүріп, іштей толысып жетіле жүріп ақындық өнердің қоғамдық санада зор тәрбиелік мәнін танып, жасы қырықтан асқан шақта ақындық өнерге құлай берді. Адам болу мәселесі сонау тар қапас заманда дүниеге келген ұлы Абайды ерекше толғандырған. Міне сондықтан да ақынның ғылым, білімге шығарған өлеңдері бүгінгі күнге дейін маңызын жоғалтқан емес. “Жасымда ғылым бар деп ескермедім”, “Ғылым таппай мақтанба”, “Білімдіден шыққан сөз”, Әсемпаз болма әрнеге” атты өлеңдерінің негізгі идеясы мен мақсаты – Абайдың ұрпақ тәрбиесіне арналғанын көреміз. Абай өз заманының перзенті ретінде сол дәуір дайындаған көлемде ұлан-ғайыр еңбек етті. Кемеңгер Абай өлеңді сөздің патшасы, сөз сарасы деп бағалады. Ол өлең құрылысы жағынан да жұп-жұмыр шығып, артық сөз, орынсыз ой қосылмай, өлеңнің бас-аяғы теп-тегіс шығуын, мазмұн мен түр бірлігін керек етеді. Сырты күміс, іші алтын болып өрнектелуін акындар алдына жаңа әдебиеттің эстетикалық мұраты ретінде ұсынды. Абайдың “Ескендір” мен “Масғұт” дастан-поэмалары шығармашылық тәрбиесімен жазылған, дәуір шындығын дәл бейнелеуге талпынған шығармалар болды. Абай өзінің қара сөздерінде де адамгершілік мәселесінде адамды ақылды талапты, қайратты болуға шақырады. Абай 1904 жылы туған жерінде қайтыс болып, сүйегі Жидебай деген жерге қойылды. Бүгінде Жидебай – қонақтардың ақын өмірімен танысуда кең мағлұмат беретін әдеби-мемориалдық мұражай болып қызмет етуде.
жүргізуші: «Жүрегімізге қонымды Абай лебі, Абай үні, Абай тынысы – заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің де үнімізге қосылып, жаңғырып жаңа өріс алып тұр», деп ұлы жазушы Мұхтар Әуезов айтқандай , «Абайды тану арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс»,деп Елбасы Н.Ә.Назарбаев айтқан екен.Олай болса келесі кезекті Абай атамыздың өміріне байланысты сұрақ –жауапқа кезек берейік.
Абай кім? Қашан, қай жерде дүниеге келген?
Абайдың шын есімің кім?
Абайдың кандай өлеңдерін білесіңдер ?
Қанша қара сөзі бар?
Абай қайда оқыды ?
Абай қанша тілді үйренді ?
Қанша күйі бар?
Қанша поэмасы бар?
Жүргізуші:
Өлеңі – ақыл, өзі – аңыз,
Абай – біздің бабамыз!
Өсиетін, сондықтан,
Санамызға жазамыз!
Асыл сөзді іздесең,
Абайды оқы, ерінбе.
Адамдықты іздесең,
Жаттап тоқы көңілге! деп келесі кезекте Абайдың өлеңдерінен көркемсөз оқуға кезек берейік.
«Абайдың әндері барлық қазақ әнінен бөлекше тұратыны әрбір тыңдаушы мен айтушыға айдан анық.»
«Абай әуендері қазақтың музыка мәдениетінің өсу, дамуында үлкен, күрделі орын алады.»
Құлақтан кіріп, бойды алар,
Әсем ән мен тәтті күй.
Көңілге түрлі ой салар,
Әнді сүйсең менше сүй, - деп атамыз өзі айтқандай, Абай атамыздың халық әндеріне енгізген өзіндік әуен ырғақтары, ән туындылары көп қазақ халқының кең арналы музыкалық мәдениетінің дамуына айрықша ықпал етіп, өлшеусіз үлес қосып келе жатқан Абай әндері алуан түрлі әншілердің орындалуында көбіне ауызша түрде таралды.
Бізге жеткен Абайдың 8 мың өлең жолы, 45 қара сөзі, қырыққа жуық әндері,3 күйі, 3 поэмасы бар.
Келесі «Абай-сазгер» бөлімінде Абай атамыздың әндері орындалады:
1. «Желсіз түнде жарық ай» өлеңі
2. «Көзімнің қарасы» әні
Жарасқан Әбдірашевтің «Абай – біздің бабамыз» өлеңімен қорытамыз.
