| Қазақ тілі мен әдебиет білгірлері
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушылардың өткен тақырыптар бойынша алған білімдерін пысықтап, ой-өрісін, білім деңгейін кеңейту.
Дамытушылық: түрлі әдіс-тәсілдер арқылы оқушылардың тіл байлығын, ойлау қабілетін, қазақ тілінде еркін сөйлеу шеберлігін жетілдіру.
Тәрбиелік: оқушылардың мемлекеттік тілге деген қызығушылығын арттыру, Отанын, туған жерін, елін сүюге, халық дәстүрін сыйлауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: сайыс сабағы .
Сабақтың ұраны:
Көп тіл білсең көкжиегің кең болар,
Құрметтейді кісі екен деп төрге озар.
Қай елде жүрсең де бұл дұрысы-
Мемлекеттік тілді білген жөн болар.
Мұғалімнің кіріспе сөзі:
Тіл сайысын өткізудегі мақсатымыз- басқа ұлт өкілдерінің мемлекеттік тілге құрметпен қарауын, сонымен бірге мемлекеттік тілге қызығушылығын арттыру.
Бүгінгі сайыс сабағымыз бірнеше кезеңдерден тұрады:
1. Таныстыру.
2. Дода.
3. Сөз мәйегі- мақал.
4. Кім жылдам.
5. Әріптер сайысы.
6. Сен білесің бе?
7. Ойлан тап.
8. Кім тапқыр.
Әр жүргізілген кезең бойынша түсіндіріліп, топтарды әділқазылар бағалап отырады. Сайысқа алты адамнан құралған екі топ қатысады.
"Сайысымыздың бет ашарын бастайық,
Көрерменді бір серпілтіп тастайық.
Таныстырсын сайыскерлер өздерін,
Өнеріне ду қол соғып қостайық",- деп, кезекті сайысқа қатысущы топтарға берейік.
I-кезең. Таныстыру.
1-топ:"Жас қыран".
Қалықтап көкте жас қыран,
Халықпыз сөзге тоқтаған.
Тіліміз топты жаратын,
Тобымыз біздің- " Жас қыран".
2-топ:'' Топжарған''.
Шығарар намыс топтыалдан,
Дуалы ауыз тілге арман.
Сайысқа келдік арман,
Тобымыз біздің-" Топжарған".
II-кезең." Өлең- сөздің патшасы".
Әр топтан бір оқушы өлеңді мәнерлеп оқиды.
III-кезең. " Cөз мәйегі-мақал".
Сайыскерлер Отан, тіл, туған жер, достық туралы мақалдар айтудан жарысады.
V-кезең. Әріптер сайысы. (А, Е, Т, О, С ).
Берілген сұрақтарға осы әріптен басталатын сөзбен жауап берулеріңіз керек.
1-топ.
1. Қандай елде тұрасың?
2. Қазақ тілі пәні ұнай ма ?
3. Досың кім ?
4. Қазір жылдың қай мезгілі ?
5. Қайдан келдің ?
6. Әдемі қыздың арманы не ?
7. Елтаңбада не бар?
8. Бүгін қандай күн?
9. Сенің көзің қандай?
10. Жігіттер сырға таға ма?
11. Жасың нешеде?
12. Қандай тағамды ұнатасың?
13. Бала оқытатын адам?
14. Наурыз көжеге не салады?
15.Жерде не бар?
2-топ (Ә, Б, М, Н, Д ).
1. Мақал білесің бе ?
2. Атың кім ?
3. Атың кім ?
4. Қандай қаланы білесің ?
5. Сен тұратын қаланы ата.
6. Бір зат есімді ата.
7. Асан әнді қалай айтады ?
8. Жазушыны ата.
9. Қазақстанда қандай жануарлар бар ?
10. Алма тәтті ме ?
11. Кім болғың келеді ?
12. Сенің анаң қандай адам ?
13. Сыныпта неше оқушы бар?
14. Қыздар неден қорқады?
15. Сәукелені қай кезде киеді?
VI кезең. "Сен білесің бе?".
Тақтада берілген ұяшықтарда сұрақтар бар. Берілген сұрақтарға ойланып, дұрыс жауап береміз.
VII кезең. " Ойлан тап".
Бұл кезеңнің шарты екі топқа бірдей "Тәуелсіздік" сөзі берілген. Осы сөздің ішіндегі әріптерден жаңа сөз құрастыру.
VIII кезең. "Кім тапқыр".
Бұл кезеңде топ мүшелері берілген суреттерді сөзбен түсіндіреді.Топтың әрбір жауабы бір ұпаймен бағаланады.
Бұл кезең «Бәйге» деп аталады. Мұнда оқушылар берілген сұрақтарға қысқа, әрі нұсқа жауап берулері керек.
4 кезең. «Елші» деп аталады. Бұл кезеңде мәтінді оқып, екінші тілде аудармасы мен мазмұнын айту.
5 кезең. «Жаңғырған салт - дәстүрлер» деп аталады, яғни салт - дәстүрлерге байланысты сұрақтарға толық жауап беру керек.
6 кезең. «Сен не істейсің?» деп аталады.
7 кезең. «Тапқырлық» деп аталады. Берілген мақаладағы жасырын сөзді тауып, мақалды жалғастыру.
І топтың сұрақтары:
1. А. Байтұрсынов кім?
2. Неміс елінде айтылатын қазақ әнінің авторы кім?
3. Қазақ тілінде неше септік бар?
4. Оңтүстік Қазақстан облысының әкімінің толық аты - жөні кім?
5. Жүз жасаған ақын?
6. «Шаһар» сөзінің синонимі?
7. Сан есім қандай сұрақтарға жауап береді?
8. Тұрлаусыз мүшелерді ата?
9. М. Әуезов кім? Роман - эпопеясын ата.
10. Әл - Фарабиді неліктен «Екінші Ұстаз» деп атаған?
11. Қазақ тілі қай жылы мемлекеттік мәртебе алды?
12. «Ақылды» сөзінің түбірі?
13. Абайдың қанша қарасөзі бар?
14. Ата Заң күні қашан?
15. Қазақтың тұңғыш алфавитін жасаған кім?
ІІ топтың сұрақтары:
1. «Бес Арыс» деген кімдер?
2. Жалғаудың неше түрі бар?
3. Қазақ халқының батыр қыздары кімдер?
4. Қазақстан қай жылы тәуелсіздік алды?
5. Қазақ тілінен тән дыбыстар нешеу?
6. Тіл туралы Заң неше баптан тұрады?
7. Қазақ әдебиетіндегі алғашқы роман?
8. Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді?
9. «Көксерек» әңгімесін кім жазған?
10. Қазақстан Республикасында Тілдер мерекесі қашан?
11. «Қазақ хрестоматиясын» жазған кім?
12. Білім және Ғылым Министрі кім?
13. Қазақстан жерінен өткен жол.
14. «Қазақ вальсінің королі» атанған композитор кім?
15. Әнұранның авторларын атап бер.
ІІІ топтың сұрақтары:
1. Бір жылда туып, бір жылда қайтыс болған үш бәйтерек кімдер?
2. Қазақстанда зиялы қауымды қуғындау қай жылы басталды?
3. Қазақ халқының тұңғыш романисі?
4. «Оян қазақ» кімнің шығармасы?
5. Түркістан қазақ халқының қандай қаласы?
6. Жаза алмайтын атақты ақын кім?
7. Шоқанды не үшін «сегіз қырлы» дейміз?
8. Абайдың туған жылы.
9. Абайдың қандай өлеңдері бар?
10. ҚР - ның астанасы қай қала? Бас қаласы қай қала?
11. Құлагер кімнің аты?
12. ҚР - ның рәміздерін ата.
13. Әл - Фараби өмірге келген қала.
14. «Домбыра» өлеңін кім жазған?
15. Шахмат ойынына ұқсас қазақтың ұлттық ойыны.
Сұрақтар: І топқа
1. Нағашы деген кім?
2. Құдайы тамақ беру деген не?
3. Ұлттық киімдерді атап бер.
4. Бет ашар туралы не білесің?
5. сырға салу деген не?
6. Ұлттық ойындарды атап бер.
ІІ топқа
1. Айт мейрамы туралы не білесің?
2. Құда, құдағи дегендер кімдер?
3. Ұлттық тағамдарды ата?
4. Шілдехана деген не?
5. Қымыз қалай жасалады?
6. Қандай салт - дәстүрлерді білесің?
ІІІ топқа
1. Бата беру дегенді қалай түсінесіңдер?
2. Құда шақыру деген не?
3. Ақсүйек қандай ойын?
4. Тұсау кесу деген не?
5. Қандай туыстық атауларды білесің?
6. Ораза деген не?
6 кезең. «Сен не істейсің?»
1. Жаңа сойылған қойдың еті, ішек, тұз, сарымсақ, ағаш пен жіп, пышақ сияқты заттар пайдаланып, сен не істер едің?
2. Майда еттартқыштан өткізілген ет, оқтай - тақтай, жуа, ұн, су, май сияқты заттарды пайдаланып, сен не істер едің?
3. Ет, жуа, ұн, тұз, су, леген, тақтай, пышақ болғанда, сен не істер едің?
7 кезең. «Тапқырлық» Берілген мақаладағы жасырын сөзді тауып, мақалды жалғастыру. Дұрыс жауапқа 5 ұпай.
1. Тіл тас жарады, тас жармаса... (бас жарады).
2. Бал тамған тілден... (у тамған).
3. Тауды, тасты жел бұзар, адамзатты... (сөз бұзар).
4. Жақсы сөз -... (жарым ырыс)
5. Қаһарлы сөз... (қамал бұзар)
6. Шебердің қолы ортақ, шешеннің... (тілі ортақ).
7. Жақсы байқап сөйлер, жаман... (шайқап сөйлер).
8. Бас кеспек болса да,... (тіл кеспек жоқ).
9. Дәлелсіз сөз... (желмен тең).
10. Тіл қылыштан... (өткір).
11. Піл көтермегенді,... (тіл көтереді).
12. Тілден артық... (қазына жоқ).
13. Ана сүті бой өсіреді, Ана тілі... (ой өсіреді).
14. Жыланның уы тісінде, Адамның уы... (тілінде).
15. Ең ащы да тіл, ең... (тәтті де тіл).
16. Өнер алды -... (қызыл тіл).
17. Айтылған сөз -... (атылған оқ).
18. Жылы - жылы сөйлесең, жылан... (інінен шығады).
19. Басқа пәле -... (тілден).
20. Білім кілті -... (тіл).
21. Тілге құрмет -... (елге құрмет).
«Қазақ тілінің білгірі» атты сайысымыздың соңы ән мен күйге, биге айналады. Жеңімпаздар анықталып, сыйлықтар тапсырылады
Әрбір тілде сөйле әлемді таң қылып,
Қазақ тілін білмеу қандай заңдылық?!
Өсер болсаң, байтақ далам тұрғанда,
Қазақ тілі жасау керек мәңгілік!- дей отырып, бүгінгі сайысымызды аяқтаймыз. Әділқазылар өз шешімдерін шығарғанша Назираның орындауында ."Аққу"биі.
Сайыс соңында әділқазылар өз шешімін айтып, оқушыларды марапаттайды.
|
