доклад ?аза? тілі мен ?дебиеті саба?тарында де?гейлік тапсырмалар мен тірек сызбаларды ?олдану жолдары
Доклад ?аза? тілі мен ?дебиеті саба?тарында де?гейлік тапсырмалар мен тірек сызбаларды ?олдану жолдары
?аза? тілі мен ?дебиеті саба?тарында де?гейлік
тапсырмалар мен тірек сызбаларды ?олдану жолдары
Г.Х.?білбекова
(?ара?анды ?аласы, ?азыбек би ауданы №81ЖББ ОМ)
Б?гінгі та?да?ы басты м?селелерді? бірі бас?а ?лт ?кілдеріне ?аза? тілін ?йрету. Мемлекеттік тілді? м?ртебесін к?теріп, ?олдану аясын ке?ейту- баршамызды? басты парызымыз. Осындай к?рделі міндетті ойда?ыдай орындау ?шін м??алімге б?ры??ыдан да зор талаптар ?ойылады. О?ытуды? жа?а технологиясыны? бірі-педагогика ?ылымыны? докторы, профессор Ж. ?араевты? де?гейлік о?ыту ж?йесі іліміне с?йене о?ыту болып табылады. Н?тижеге жету ?шін о?ушыларды? білімі мен де?гейіне байланысты тапсырмалар ??растыру ?ажет. Мемлекеттік тіл м?ртебесін к?теру ?шін ойлай білетін, ?з ойын ?аза? тілінде жеткізе алатын, сауатты, еліне е?бек ете білетін, ?абілетті жастар керек. О?ушыны? ойлау ж?не с?йлеу тілін дамыту ма?сатында де?гейлік тапсырмалар беру ?сынылады. Сол ар?ылы о?ушыны? де?гейі аны?талып, білімін тере?детіп, белсенділігін к?шейтеді. Де?гейлік тапсырмаларды дайындап, о?ушылармен ж?мыс ж?ргізудегі негізгі ма?сат: баланы? ?абілетін ашу, шы?армашылы?ын шы?дау, іздендіру, п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру.
Де?гейлік тапсырмалар ар?ылы о?ушыны? ?абілеті, а?ылы, біліктілігі, с?здік ?оры жетіледі. ?р де?гейлік тапсырманы орында?ан сайын о?ушы жа?сы орындау?а талпынады. М??алім де, о?ушы да шы?армашылы?пен ж?мыс жасайды, сонды?тан да о?ушыларды ?з бетімен ж?мыс істеп, білімін тере?детуі ?шін оларды іздендіру керек.
Бірінші де?гейлік тапсырма о?ушыны? есінде ?алу?а ы??айлы, ?мірмен байланысты болуы керек.
?шінші де?гейдегі тапсырмалар орындау ар?ылы о?ушы ?зі т?жырым жасайды. М??алім н?с?аушы, ба?ыт беруші, ке?есуші ретінде болады. О?ушыны? ?зі с?здіктерді пайдаланып, м?тіндерді аударады. Берілген м?тіндерге с?ра? ойлап жазады. ?зіне керек материалдарды іздеп, тауып о?иды.
К?ктем мезгілі б?ріне бірдей ?най бермейді. Біреуге ?найды, біреуге ?намайды. Неге? ?з пікірлері?ізді д?лелдеп жазы?ыздар.
Осы сия?ты де?гейлік тапсырмаларды ж?йелі ?олдану о?ушыларды? білім сапасын арттыру?а, шы?армашылы? ?абілетін дамыту?а ы?пал етеді.
І? де?гей.
?осымша ?дебиет бойынша Абылай хан туралы м?ліметтер жина?тап, реферат жазы?ыз. Б?л тапсырманы орындау?а о?ушылар ?з ізденісі ар?ылы жетеді. Де?гейлік тапсырмалар ар?ылы о?ушы ?зі ізденіп, на?ты н?тижеге жетеді. М??алім кім ?алай ме?гергенін ба?ылайды.
Орыс мектептерінде ?аза? тілі мен ?дебиетін о?ытуда та?ы бір е? ?олайлы жолдарыны? бірі- тірек сызбаларын пайдалану.
Уа?ыт талабы м??алімнен саба?ты ?ызы?ты, тартымды ?ткізе білуді к?п шы?армашылы? ізденісті, білімділікті, тап?ырлы?ты ?ажет етеді. О?ушыларды? белсенділігін, жеке дара ж?мыстануын ынталандыру, жеке к?з?арастарыны? ?алыптасуын, дамуын, о?у е?бегіні? н?тижесі тиімді болуын талап етеді.
Сонды?тан орта? іс-ірекетті ?йымдастыруда негізгі ма?сат ?рбір жеке о?ушыны? дамуына, таным ерекшілігі мен іс-?рекетіні? д?рыс ?йымдастырылуына ?лкен жауапкершілікпен ?арауымыз керек.
О?у орыс тілінде ж?ретін мектептерде ?аза? тілі п?ніні? к?здейтін ма?саты-?аза?ша с?йлеуге, ?з ойын бас?а?а т?сіндіре алатын д?режеге жеткізу.
Сонды?тан ?аза? тілі саба?ында о?ытушыдан ?алайда о?ушыны с?йлетуге, с?йлеу тілін дамыту?а жа?дай ту?ызу керек.
Тіл ?йрену, тіл ?старту адамны? ойлау ?абілетімен ты?ыз байланысты. Ойлау ?абілетін дамытуды? негізгі ?дістеріні? бірі жатты?у ж?мыстарын тиімді ?йымдастыру болып табылады. Жатты?улар екі топ?а б?лінеді:
Тірек сызбалар о?ушыларды? с?йлеу тілін арттыру ма?сатында пайдаланатын т?сілді? бірі. Сонымен ?атар тірек сызба жа?а та?ырыпты же?іл т?сінуге, есте са?тап ?алу?а к?мектеседі. Негізінде орташа о?итын о?ушылар?а ?те ?олайлы деп есептеймін: себебі олар тірек сызбалар ар?ылы с?йлем ??растырып, ?з ойларын айтып жеткізуге ?йренеді, саба??а ?ызы?ады, е?бектенуге талпынады.
?аза? ?дебиеті саба?тарында келесі тірек схеманы? ?лгілерін ?сынамын. 9 сынып.
Тірек сызбаларды? т?рлері
Ш?к?рім
??дайберді?лы
Ол кім ?
Ту?ан
жері
?дебиетке
?ос?ан ?лесі
Кімні? туысы?
?ай поэманы?
авторы ?
Философиялы? шы?армалары
Шы?арманы? аты
Тараулар
Басты о?и?алар
Кейіпкерді? іс-?рекеті
?аза? ?дебиеті саба?тарында тірек сызбалардан бас?а белгілі жазушыларды? жалпы ?мірбаянымен таныс?аннан кейін жо?арыда к?рсетілген семантикалы? талдауды орындату?а болады. Белгілі бір шы?армамен таныс?аннан кейін сол шы?арма бойынша кестені толтырту?а болады. Осындай ж?мыстар ?те ы??айлы деп есептеймін.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:
1. ?араев Ж.. Де?гейлік о?ыту технологиясы.
2. ?аза? тілі мен ?дебиеті орыс мектебінде №5, №6 2010ж.
3. ?адашева К. ?аза? тілін о?ыту ?дістемесі. –А: М?рагер, 2005. 168 б.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«доклад ?аза? тілі мен ?дебиеті саба?тарында де?гейлік тапсырмалар мен тірек сызбаларды ?олдану жолдары »
Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында деңгейлік
тапсырмалар мен тірек сызбаларды қолдану жолдары
Г.Х.Әбілбекова
(Қарағанды қаласы, Қазыбек би ауданы №81ЖББ ОМ)
Бүгінгі таңдағы басты мәселелердің бірі басқа ұлт өкілдеріне қазақ тілін үйрету. Мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеріп, қолдану аясын кеңейту- баршамыздың басты парызымыз. Осындай күрделі міндетті ойдағыдай орындау үшін мұғалімге бұрыңғыдан да зор талаптар қойылады. Оқытудың жаңа технологиясының бірі-педагогика ғылымының докторы, профессор Ж. Қараевтың деңгейлік оқыту жүйесі іліміне сүйене оқыту болып табылады. Нәтижеге жету үшін оқушылардың білімі мен деңгейіне байланысты тапсырмалар құрастыру қажет. Мемлекеттік тіл мәртебесін көтеру үшін ойлай білетін, өз ойын қазақ тілінде жеткізе алатын, сауатты, еліне еңбек ете білетін, қабілетті жастар керек. Оқушының ойлау және сөйлеу тілін дамыту мақсатында деңгейлік тапсырмалар беру ұсынылады. Сол арқылы оқушының деңгейі анықталып, білімін тереңдетіп, белсенділігін күшейтеді. Деңгейлік тапсырмаларды дайындап, оқушылармен жұмыс жүргізудегі негізгі мақсат: баланың қабілетін ашу, шығармашылығын шыңдау, іздендіру, пәнге деген қызығушылығын арттыру.
Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушының қабілеті, ақылы, біліктілігі, сөздік қоры жетіледі. Әр деңгейлік тапсырманы орындаған сайын оқушы жақсы орындауға талпынады. Мұғалім де, оқушы да шығармашылықпен жұмыс жасайды, сондықтан да оқушыларды өз бетімен жұмыс істеп, білімін тереңдетуі үшін оларды іздендіру керек.
Бірінші деңгейлік тапсырма оқушының есінде қалуға ыңғайлы, өмірмен байланысты болуы керек.
Екінші деңгейлік тапсырма түрленіп, күрделене түседі. Мазмұны өткен тақырыпқа байланысты түрленген, ойлауды қажет ететін, оқушы өз бетімен жұмыс жасауға лайықты тапсырмалар.
Үшінші деңгейдегі тапсырмалар орындау арқылы оқушы өзі тұжырым жасайды. Мұғалім нұсқаушы, бағыт беруші, кеңесуші ретінде болады. Оқушының өзі сөздіктерді пайдаланып, мәтіндерді аударады. Берілген мәтіндерге сұрақ ойлап жазады. Өзіне керек материалдарды іздеп, тауып оқиды.
Төртінші деңгейлік тапсырма дарынды, қабілеті жоғары балаға арналады, тақырып бероіп, ізденуге өзі мақсат қояды. Мұғалімнің көмегісіз барлығын өзі орындай біледі.
«Көктемгі еңбек» тақырыбындағы құрмалас сөйлемнің түрлерін қолданып, шағын шығарма жазыңдар.
Көктем мезгілі бәріне бірдей ұнай бермейді. Біреуге ұнайды, біреуге ұнамайды. Неге? Өз пікірлеріңізді дәлелдеп жазыңыздар.
Осы сияқты деңгейлік тапсырмаларды жүйелі қолдану оқушылардың білім сапасын арттыруға, шығармашылық қабілетін дамытуға ықпал етеді.
ІҮ деңгей.
Қосымша әдебиет бойынша Абылай хан туралы мәліметтер жинақтап, реферат жазыңыз. Бұл тапсырманы орындауға оқушылар өз ізденісі арқылы жетеді. Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушы өзі ізденіп, нақты нәтижеге жетеді. Мұғалім кім қалай меңгергенін бақылайды.
Орыс мектептерінде қазақ тілі мен әдебиетін оқытуда тағы бір ең қолайлы жолдарының бірі- тірек сызбаларын пайдалану.
Тірек сызбасын сабақта кеңінен пайдалану-мұғалімнің жан-жақты дайындалуына, уақытты ұтымды өткізуіне әсер етеді.
Уақыт талабы мұғалімнен сабақты қызықты, тартымды өткізе білуді көп шығармашылық ізденісті, білімділікті, тапқырлықты қажет етеді. Оқушылардың белсенділігін, жеке дара жұмыстануын ынталандыру, жеке көзқарастарының қалыптасуын, дамуын, оқу еңбегінің нәтижесі тиімді болуын талап етеді.
Сондықтан ортақ іс-ірекетті ұйымдастыруда негізгі мақсат әрбір жеке оқушының дамуына, таным ерекшілігі мен іс-әрекетінің дұрыс ұйымдастырылуына үлкен жауапкершілікпен қарауымыз керек.
Оқу орыс тілінде жүретін мектептерде қазақ тілі пәнінің көздейтін мақсаты-қазақша сөйлеуге, өз ойын басқаға түсіндіре алатын дәрежеге жеткізу.
Сондықтан қазақ тілі сабағында оқытушыдан қалайда оқушыны сөйлетуге, сөйлеу тілін дамытуға жағдай туғызу керек.
Тіл үйрену, тіл ұстарту адамның ойлау қабілетімен тығыз байланысты. Ойлау қабілетін дамытудың негізгі әдістерінің бірі жаттығу жұмыстарын тиімді ұйымдастыру болып табылады. Жаттығулар екі топқа бөлінеді:
Тілдік жаттығулар;
Сөйлеу жаттығулары;
Сөйлеу жаттығуларына сөйлем және сөз тіркестерін құрастыру, мәтіннің мазмұнын айту, сұхбат құрастыру жатады.
Тірек сызбалар оқушылардың сөйлеу тілін арттыру мақсатында пайдаланатын тәсілдің бірі. Сонымен қатар тірек сызба жаңа тақырыпты жеңіл түсінуге, есте сақтап қалуға көмектеседі. Негізінде орташа оқитын оқушыларға өте қолайлы деп есептеймін: себебі олар тірек сызбалар арқылы сөйлем құрастырып, өз ойларын айтып жеткізуге үйренеді, сабаққа қызығады, еңбектенуге талпынады.
Қазақ әдебиеті сабақтарында келесі тірек схеманың үлгілерін ұсынамын. 9 сынып.
Тірек сызбалардың түрлері
Қасым Аманжолов
(1911-1955)
Шәкәрім
Құдайбердіұлы
Ол кім ?
Туған
жері
Әдебиетке
қосқан үлесі
Кімнің туысы?
Қай поэманың
авторы ?
Философиялық шығармалары
Шығармалардағы кейіпкерлер бейнесі
Шығарманың аты
Тараулар
Басты оқиғалар
Кейіпкердің іс-әрекеті
Қазақ әдебиеті сабақтарында тірек сызбалардан басқа белгілі жазушылардың жалпы өмірбаянымен танысқаннан кейін жоғарыда көрсетілген семантикалық талдауды орындатуға болады. Белгілі бір шығармамен танысқаннан кейін сол шығарма бойынша кестені толтыртуға болады. Осындай жұмыстар өте ыңғайлы деп есептеймін.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Қараев Ж.. Деңгейлік оқыту технологиясы.
2. Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде №5, №6 2010ж.
3. Қадашева К. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. –А: Мұрагер, 2005. 168 б.
