Туған өлке тарихы. Сабақ жоспары

Пәні: Туған өлке тарихы

Мектеп: №42 о\м

Мұғалім: Какенова Н.М

Сынып: 8 «ә»

Мұғалім: Какенова Н.М.

Күні: 18. 01. 2018 ж

Сабақтың тақырыбы: «Туған өлке тарихы мен Қазақ хандығы»

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушылар қазақ хандығының құрылуы, оның алғашқы аумағы мен

алғашқы қазақ хандары туралы мәліметтермен жан - жақты танысады

және өз туған ( өлкесінің тарихымен таныстыру;

Дамытушылық: Тарихи мәліметтерді оқу арқылы қазақ хандығын құру туралы өз

пікірлерін айтып, мәселені тарихи шындық тұрғысынан бағалау

қабілеттері қалыптасады, ізденуге және жеке шығармашылық

қабілеттерін арттыру;

Тәрбиелілігі: . Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайымен таныса

отырып, қазақ хандарының мемлекет құрудағы көреген саясатына

назар аударып, адамгершілікке, елін, туған жерін құрметтей білуге

тәрбиеленеді.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі: ауызша, жазбаша, сұрақ - жауап

Көрнекілігі: Хандардың суреттері, постер, стикер т.б

Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарих, география.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі: А) Сәлемдесу, түгендеу, сынып тазалағын қадағалау

Б) Топтық жұмыс, жұптық жұмыс, жеке жұмыс.

Д) «Қасым хан», «Хақназар хан», «Тәуекел хан» тарихи

тұлғалар арқылы оқушылар үш топқа топтастырылады
2. Үй тапсырмасын сұрау: Өлке тарихы және Ұлы Жібек жолы

А) түсінік, сұрақ - жауап

Б) «Мен білемін» ойыны сұрақ- жауап

3.Жаңа сабақ: Мұғалім жаңа сабақты өз сөзімен түсндіреді.

Қазақ хандығы — бүгінгі Қазақстан Республикасы мен көрші аймақтардың территориясында 1465-1847 жылдар аралығында өмір сүрген мемлекет.^[1] Қазақ хандығы Еділден Жайыққа дейінгі территорияны, Сырдария мен Амударияөзендерінің аралығын, Хорасан жерін қамтыған.

Қазақ хандығының мемлекеттік құрылымы дала демократиясына негізделген монархияға негізделген. Мемлекет басшысы - хандар саяси билік жүргізетін. Олар төре тұқымынан шыққан сұлтандар арасындағы таңдау негізінде сайланатын.

Қазақ хандығының тұңғыш ханы - Керей, соңғы ханы - Кенесары Қасымұлы

Қазақтың алғашқы ханы болып Керей жарияланды (1458-1473 жж.). Одан кейін қазақ ханы болып Жәнібек сайланды (1473-1480 жж.). Бұлардың тұсында Жетісу халқы, 1462 жылы Моғолстан ханы Есенбұға өлгеннен кейін ондағы тартыстың күшеюіне байланысты, өзара ынтымақтықты нығайтуға үлес қосты. Әбілхайыр хандығынан көшіп келушілер Жәнібек пен Керейдің қазақ хандығын күшейте түсті. Едәуір әскери күш жинапан және Жетісуда берік қорғанысы бар Жәнібек пен Керей, Жошы әулетінен шыққан сұлтандардың Шығыс Дешті Қыпшақты билеу жолындағы күресіне қосылды. Бұл күрес 1468 ж. Әбілхайыр өлгеннен кейін қайтадан өршіді. Қазақ хандарының басты жаулары Әбілхайырдың мұрагерлері- оның ұлы Шайх -хайдар мен немерелері Мұхамед Шайбани мен Махмұд сұлтан болды.

Үш топқа сұрақ – жауап қойылып сабақ жарыс түрінде өткізіледі. І. Сұрақ - жауап
«Қасым хан» тобына
1. Қазақ хандығына неше жыл толды? 550 жыл
2. Қазақ хандығының атақты хандары кімдер? / Қасым, Хақназар, Тәуекел, Есім, Тәуке
3. Қазақ хандығының іргесін қалаған кімдер? (Керей мен Жәнібек)
4. Жәнібек пен Керей қай хандықтан бөлініп кетті? (Әбілхайыр хандығынан)
5. Қасым хан кімнің баласы? (Жәнібектің)
6. Жәнібек пен Керейдің алғаш орда тіккен жері? (Қозыбасы, Батыс Жетісу)
7. Жәнібек пен Керейге жер беруші хан? (Есенбұға)
«Хақназар хан» тобына
8. Қасым ханның заңы қалай аталды? («Қасым ханның қасқа жолы»)
9. « Қасым хан тұсында қазақ хандығының астанасы қай қала болды?» (Түркістан)
10. Аңыз бойынша қазақ хандығының арғы атасы болып кім саналады? (Алаш)
11. Қазақ хандары әулетінің арғы атасы кім? (Жошы)
12. Қазақ хандығының құрылуы туралы қай тарихшы жазды? (Мұхаммед Хайдар Дулати)
13. Есім ханның тұсында жасалған далалық заңдар (Есім ханның Ескі жолы)
14. Қазақ сөзінің мағынасы (бостандық сүйгіш, ержүрек, еркін адамдар дегенді білдіреді)
«Тәуекел хан» тобына
15.«Дарабоз» атанған батыр (Қабанбай)
16. XVIIғ. 80 - жылдары қай хан Ресейге 5 елші жіберді? (Тәуке хан)
17. Қазақ хандығының алғашқы территориясы қандай? /Шу - Талас /
18. Әбілқайыр хандығы қайда орналасқан? /Дешті - Қыпшақ/
19. Есен бұға қай елдің билеушісі? /Моғолстан/
20. Орта ғасырларда Қазақ хандығының солтүстіктегі көршілес елі қандай хандық? /Сібір хандығы/
21. Елшілер Семен Мальцев және Третьяк Чебуков қай елден келді? /Орыс мемлекеті/
Түсіну «Ойлан, жұптас, бөліс».
II. Жасырын ұяшық. Тақтада 3 түрлі тақырыпта тапсырмалар берілген.
Жауап берген оқушы ұпай санына ие болады.
Хандар 10 20 30
Билер 10 20 30
Батырлар 10 20 30
Хандар
10 - Абылай ханның шын аты (Әбілмансұр)
20 - «Жеті - Жарғы» заңдар жинағы қай ханның тұсында жасалды? (Тәуке)
30 - Жәнібек ханның баласы. Бұл ханның кезінде Қазақ мемлекеті халқының саны 1млн - ға жетті (Қасым хан)
Билер
10 - Ұлы жүздің биі (Төле би)
20 - 90 биді бастап Жоңғар хандығына барып, Абылай ханды босатып әкелген би (Қазыбек би)
30 - 93 жасында қайтыс болып, Ташкентте жерленген би (Төле би)
Батырлар
10 - Қабанбай батырдың шын есімі (Ерасыл)
20 - Түркістан өңірінде, Бөген өзенінің жағасында дүниеге келген батыр (Бөгенбай батыр)
30 - Ұлы ақын Мағжан Жұмабаев бұл батырдың ерлігін дастанында жақсы бейнелеген (Батыр Баян)
Қолдану, талдау IV. “Әріптер сөйлейді”. Бұл бөлімде тақтада әріптертұрады. Әріпті таңдағаннан кейін сұрақ қойылады, ал жауап сол әріптен басталады.
А Ш К Б Н
Т Ә С Қ Ж
Х Р Қ М Ж
Ж Ә Б М С 1) Аты аңызға айналған қазақ ханы (Алаша хан)
2) Қару - жарақ (шоқпар)
3) Қазақтың соңғы ханы (Кенесары)
4) Астана қаласының символы (Бәйтерек)
5) Ұлы жүздің шапырашты руынан шыққан батыр (Наурызбай)
6) Дана, әділ деген атағы шыққан хан (Тәуке)
7) 21 жасынан ол бүкіл Бұхара, Самарқан төңірегіндегі қазақ, өзбек, қарақалпақ құрама жұртының бас биі болған (Әйтеке би)
8) Ханның мұрагерін қалай атаған? (сұлтан)
9) Бүкіл қазақ ұлтының бас қосқан кеңесі қалай аталды? (Құрылтай)
10) XVII ғ. қай мемлекет Қазақстанға қауіп төндірді? (Жоңғар)
11) Ел билеушісі (Хан)
12) Руды басқаратын басшы (Рубасы)
13) Қазақ хандығы ту тіккен жер (Қозыбасы)
14) Қазақ ханы (Мұрындық)
15) Әйгілі қазақ билері жасауға қатысқан заң (Жеті Жарғы)
16) Қазақ хандығының басқару жүйесі неше тармақтан тұрды? (жеті)
17) Қазақтың қай ханы алғаш Ресей бодандығын қабылдауға ниет білдірді? (Әбілқайыр)
18) Жеке ерлігімен ерекше көзге түскен ержүрек, қаһарман адам (батыр)
19) Абылай ханды қалмақ тұтқынынан босатуға қатысқан батыр (Малайсары)
20) Абылайдың лақап аты (Сабалақ)
Жаңа сабақты жинақтау: Тестпен жұмыс. үш топқа тест тапсырмалары беріледі
1. Қазақ хандығының негізін қалаған хандар:
A) Әбілхайыр мен Әбілмәмбет B) Жәнібек пен Жолбарыс C) Керей мен Жәнібек D) Есім мен Тұрсын E) Қасым мен Тұрсын
2. Қазақ хандығының құрылған уақыты
А) 1458 - 1460 ж. В) 1465 - 1466 ж. С) 1466 - 1467 ж. D) 1468 - 1469 ж. Е) 1470 - 1471 ж.
3. XVI ғасырдың бас кезінде Қазақ хандығын билеген Жәнібек ханның ұлы:
A) Бұрындық хан B) Қасым хан C) Хақназар хан D) Есім хан E) Тақыр хан
4. Хақназар хан билеген жылдар:
A) 1480 - 1511 B) 1523 - 1532 C) 1524 – 1537 D) 1532 – 1538 E) 1538 - 1580
5. Баба сұтанның астыртын жіберген адамдарды Хақназар ханды, оның туыстарын өлтірген жыл:
A) 1578 B) 1579 C) 1580 D) 1582 E) 1589
6. Хақназар хан өлгеннен кейін хан тағына отырған Жәнібек ханның немере інісі 80ге келген:
A) Шығай хан B) Тәуекел хан C) Есім хан D) Тұрсын хан E) Тәуке хан
7. Баба сұлтанға қарсы жорықта Шығай хан қайтыс болған жыл:
A) 1581 B) 1582 C) 1583 D) 1584 E) 1585
8. Тәуекел хан Мәуреннахрға баса көктеп кірген жыл:
A) 1588 B) 1590 C) 1596 D) 1598 E) 1599
9. Есім ханның билік құрған жылдары:
A) 1511 - 1518 B) 1523 - 1532 C) 1532 - 1537 D) 1598 - 1628 E) 1580 - 1582
10. Есім ханның қалмақтарды талқандаған уақыты:
A) 1625 B) 1626 C) 1627 D) 1629 E) 1630 Қорытындылау: Әр топ өз ойларымен қысқаша түрде қорытындылау.
Біз үшін қай заманғы тарихымыз болмасын қымбат, бабаларымыз құрметті, әсіресе қазақ хандығының құрылуы тарихтағы маңызды оқиға. Қазір өзіміз өмір сүріп жатқан Отанымыздың іргетасы. «Өз тарихын білмеген халық, өзін де сыйламайды» деп Елбасымыз айтқандай тарихты білу баршамыздың парызымыз. Үйге тапсырма:
1. Қазақ хандығының құрылуы процесін сызбаға түсіру
2. «Керей мен Жәнібек хандар» тақырыбына эссе жазу
Бағалау Рефлексия. «Бүгінгі сабақ саған ұнады ма?»