Мені? кіндік ?аным там?ан жерім Екібаст?з ?аласы. Біра? та мен Екібаст?з ?аласында ту?анымен, мені? балашы? ша?ым Баянауыл жерінде ?тіп жатыр. Баянауыл елінде атам мен ?жем, ?кем мен анам ту?ан. Ата-?жем ж?не ?ке-шешем бас?ан топыра?та, ш?лі ?анып су ішкен б?ла?тан менде н?р алып ?сіп келемін.
Ту?ан жер – адам ?мірінде киелі орын болып саналады екен. Міне, сонды?тан да тіпті балалы? ша?тан бастап-а? адамда Отан?а, ту?ан елге,ту?ан жерге деген махаббат сезімі оянады.
?аза? хал?ыны? болаша?ын болжа?ан, дала данасы Асан ?ай?ы бабамыз Баян тауын к?ргенде “Ат ерін алмайтын жер екен. Бір т?ней кетемін деген адам, бір ж?ма то?тап ?алады” деген екен.
Баянауыл елі туралы тарихи деректерге с?йенетін болсам, Баянауыл тарихы бастау ал?анына екі ?асырдан асып кетті.
1730 жылы Баянаула тауларында жо??ар бас?ыншыларына ?арсы ?лкен ?лт азатты? к?теріліс бастал?ан. ?аза?ты? ?лы ?олбасшысы Б?генбай мен Олжабай батырлар баста?ан ?ол, Баянаула тауларында бекініс ??р?ан. Олар осы жерде Халден – Серенні? алды??ы ?олына ?лкен тойтарыс берген. Содан “?алма??ыр?ан” тауында жауын жойып, же?іске жетіп, ?алын ?олымен т?стікке барып, ?абанбай ?олына ?осыл?ан.
1734 жылы Абылайды? ?атысуымен Сабындык?л жа?асында ?ш ж?зді? т?бе билері мен батырлары жиналып, ?аза? еліні? сырт?ы бейбітшілік саясатын дамыту?а ?атысты ?зекті м?селелер т??ірегінде жиын ?ткізді, со?ы ?лкен той?а ?ласты.
1752 жылы 17 ?азанда ру басылар мен батырларды? Баянауылда бас ?осып, жаса?ан ??пия байламдары Ресей мен ?ытай императорларын да ойландырды. Олар ?аза?тарды? кімге ?осылатынын біле алмай дал болды. Екі арыстан бірін-бірі алыстан а?дып, арада?ы елді ?зіне б?рып ?кетуді? ?рт?рлі саясатын ж?ргізе бастады.
Баянаул ??іріндегі осы д?рбеленнен кейін 1800-ші жылы, бейбіт кезе?і сия?ты к?рінді. Ел ру-румен ата-?оныс мекен жайына орналасты.
1826 жыл Ресейді? Сібірлік ?кімдері осы жылды? он т?ртінші а?панында Шо? биге “Т?рт?лы ода?ына” арнап (Шо? биді? хандар?а билік бермеуі ?шін он екі руды? басын ?осып ??р?ан ода?ы) дербес округ ашуды ?сынады.
Сол жылы Баянауыл ?аза? станциясы ретінде Сабындык?л жа?асында, А?беттеу етегінде пайда болды.
1833 жылы наурыз айында Сібір комитетіні? Омбы облысында екі округ ??ру ж?ніндегі ережесіне с?йкес Баянауыл ке?-байта? сырт?ы округті? орталы?ына айналды. Оны? аума?ына ?азіргі облысымызды? - Баянауыл, Екібаст?з, Май , Краснокутск, А?су ж?не Ертіс аудандарыны? жерлері кіреді.
1833 жылы тамыз айыны? 22 к?ні Баянауыл сырт?ы округі “Сібір ?ыр?ыздары” облысыны? ??рамына кірді.
1868 жылы Баянауыл округі далалы? облыстар ережесіне с?йкес таратылып, жа?адан ??рыл?ан Павлодар уезіні? ??рамына енді. Баянауыл селосы казак станциясына айналды. Оны? басына атаман т?рды.
Баянауыл ?аза? еліні? е? танымал жері. Б?л елде ?аза?ты? ма?дайына біткен талай тау т?л?алы, дана, дара адамдар д?ниеге келген. К?мекейі б?лкілдеп жыр т?ккен, ?ш хан?а а?ылшы бол?ан Б??ар жырау ?ал?аман?лы. Кеме?гер ?улие, дала философы, а?ын, М?ш??р Ж?сіп К?пей?лы, Абылайды? жау ж?рек батыры Олжабай мен Жасыбай батыр. ?аза?ты? ал?аш?ы ?ылым саласыны? ?алымы ??А т???ыш президенті ?аныш С?тбаев. Химия саласына елеулі е?бек сі?ірген химик ?алым ?бікен Бект?ров. Энергетика саласында елеулі е?бек ат?ар?ан халы? ?а?арманы Шапы? Шокин. ?аза?ты? археолог ?алымы ?лкей Мар??лан Ха?ан?лы. Кино саласын к?шбасшысы Ш?кен Айманов. ?аза? операсын? негізін салушыларды? бір К?укен Кенжетаев (Ш?кен Аймановты? ту?ан інісі). ?аза? драма театрыны? негізін ?алаушы Ж?мат Шанин. Сал сері дала композиторы Жаяу М?са Байжан?лы. Баянауылдан талай ?алымдарды? шы?уына ?лкен е?бек сі?ірген ел жанашыры, а?а с?лтан М?са Шорман?лы (Баянауылды?тарды? білім алуына жан- жа?ты м?мкіндік жаса?ан). Алаш ?оз?алысыны? ?н?ранын жаз?ан а?ын С?лтанмахм?т Торай?ыров. Белгілі жазушы педагог Ж?сіпбек Аймауытов. С?лтанмахм?тты таныт?ан жазушы Дихан ?білов. Алтын адамды тап?ан археолог ?алым Кемал А?ышев. Жазушы д?рігер Жаяу М?саны зерттеген Зейтін А?ышев. Сталиндік репрессия?а ?шыра?ан, ?аза?тан шы??ан т???ыш тарих ?ылымдарыны? докторы Ерм??ан Бекмаханов. ?ара?андыны? политехникалы? университетін ?за? жыл бас?ар?ан геолог ?алым ?бікен Са?ынды?ов. Жазушы ?алм??ан Исабаев Баянаула жерінен шы?ып ел ?шін ?лкен е?бектерін сі?ірген. Аталарымыз, а?аларымыз ту?ан жерге, ту?ан елге ?здеріні? бар ?мірлерін ?ия білді.
Баянауыл елін жан-жа?ты дамыту ?шін ?зіні? ?ома?ты ?лесін ?ос?ан ж?не де ?лі де ?ажырлы ты? е?бектерін халы??а ?сынып ж?рген а?аларымыз бен апаларымыз Ж?рсін Б?тенов, З?рубай Бекіш?лы, Зекебай Солтанбаев, ?алия ?уб?кірова, Меруерт Т?сіпбаева, Жанарг?л ?адырова, Ж?мкен Сейітов, «Беу жігіттер» ансамблі, Жамбы Ибат?ызы. «Ту?ан жерім – алтын бесігім»- деп ту?ан елді к?ркейтуде аянбай тер т?ккен елімізді? перзенттеріні? е?бегіне с?йеніп, ?зі? де соларды? ?атарында бол?ы? келеді. ?лі де мен естімеген, білмейтін есімдер бар.Осы жерде т?р?анды?тан ?рбір азамат ?зіні? елі, жері туралы толы? ма?л?мат алуы тиіс.
?азіргі кезде Баянауыл ауданыны? ?кімі Н?рлан М??атай?лы К?лжан мен ауылды? округ ?кімдері Республикалы? «Ту?ан жерге та?зым!» акциясыны? т?жырымдамасын ?зірлеп жасады.
Ма?саты: ?рпа?ты? саба?тасты?ы-?з ту?ан жеріні? та?дырына деген орта?тасты? сезімін ояту.Ту?ан жерге деген с?йіспеншілікке т?рбиелеу.
Басты ой- ?ала,аудандарда?ы ата?ты адамдар ар?ылы ту?ан жерге риясыз демеушілік к?мек к?рсетуді ра?ымды д?ст?р ретінде бекіту.
Міндеттер:
жалпы адами ??ндылы? негізінде ?о?амда?ы д?ст?рді ?алыптастыру;
демеушілік ж?не ?ам?орлы? институтын ?алыптастыру, ?о?амда?ы ?леуметтік серіктестік ?арым-?атынасты ??ру;
мекемедегі елді мекендерді ж?не территорияны абаттандыру бойынша ?о?амды? бастаманы дамыту.
1.Дайынды? кезе? к?лемінде келесі міндеттерді шешу керек:
1) Ауыл ?кімдерін, мемлекеттік органдарды? басшыларын ?атыстыра отырып акцияны? ?ткізілуі ж?не дайынды? ж?мыстары бойынша ж?мыс комиссиясын ??ру м?селесі негізінде ?йымдастырыл?ан ке?ес ?ткізу.
Мектептер мен жо?ары о?у орындарында «Т?лектер клубын» м?мкіндігіне ?арай ?йымдастыру. Тізімді ??растыр?ан кезде т?р?ылы?ты жердегі барлы? санатта?ы к?сіпкерлерді, банкирлерді, ?ылым, м?дениет ж?не ?нер, спорт ?ызметкерлерін енгізуді ?арастыру тиіс.
-білім беру мекемелеріне тама?ты ?йымдастыру ?шін ауылшаруашылы? ?німдермен ?амтамасыз ету;
2) ?айырымдылы? концерттер ?ткізу;
3) демалыс парк орындарын, балалар ?шін ойын ала?дарын (ойын ?алашы?ын) ??ру.
Осы Республикалы? «Ту?ан жерге та?зым!» акциясы жоспарлан?ан жоспар?а сай ?ткізілсе ж?не де Баянауыл ауданынан шы??ан ата?ты а?а-апаларымыз акция?а белсене ?атысса, бізді? ту?ан жеріміз азда болса к?ркейіп ?алары аны?.
«?зге елде с?лтан бол?анша, ?з елі?де ?лтан бол» деген дана хал?ымыз, адам баласыны? ж?регінде е? бірінші а? с?т берген ту?ан анасына деген сезім орын алса, екінші Отан?а деген жалынды, ысты? сезім орын алады екен. Мен ?з Отанымды, ту?ан жерімді, ??діретті елімді с?йемін ж?не ма?тан етемін. ?з елімні? дамуына аз да болса да ?лесімді ?осамын деп ойлаймын.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Менің кіндік қаным тамған жерім Екібастұз қаласы. Бірақ та мен Екібастұз қаласында туғанымен, менің балашық шағым Баянауыл жерінде өтіп жатыр. Баянауыл елінде атам мен әжем, әкем мен анам туған. Ата-әжем және әке-шешем басқан топырақта, шөлі қанып су ішкен бұлақтан менде нәр алып өсіп келемін.
Туған жер – адам өмірінде киелі орын болып саналады екен. Міне, сондықтан да тіпті балалық шақтан бастап-ақ адамда Отанға, туған елге,туған жерге деген махаббат сезімі оянады.
Қазақ халқының болашағын болжаған, дала данасы Асан Қайғы бабамыз Баян тауын көргенде “Ат ерін алмайтын жер екен. Бір түней кетемін деген адам, бір жұма тоқтап қалады” деген екен.
Баянауыл елі туралы тарихи деректерге сүйенетін болсам, Баянауыл тарихы бастау алғанына екі ғасырдан асып кетті.
1730 жылы Баянаула тауларында жоңғар басқыншыларына қарсы үлкен ұлт азаттық көтеріліс басталған. Қазақтың ұлы қолбасшысы Бөгенбай мен Олжабай батырлар бастаған қол, Баянаула тауларында бекініс құрған. Олар осы жерде Халден – Сереннің алдыңғы қолына үлкен тойтарыс берген. Содан “қалмаққырған” тауында жауын жойып, жеңіске жетіп, қалын қолымен түстікке барып, Қабанбай қолына қосылған.
1734 жылы Абылайдың қатысуымен Сабындыкөл жағасында үш жүздің төбе билері мен батырлары жиналып, қазақ елінің сыртқы бейбітшілік саясатын дамытуға қатысты өзекті мәселелер төңірегінде жиын өткізді, соңы үлкен тойға ұласты.
1752 жылы 17 қазанда ру басылар мен батырлардың Баянауылда бас қосып, жасаған құпия байламдары Ресей мен Қытай императорларын да ойландырды. Олар қазақтардың кімге қосылатынын біле алмай дал болды. Екі арыстан бірін-бірі алыстан аңдып, арадағы елді өзіне бұрып әкетудің әртүрлі саясатын жүргізе бастады.
Баянаул өңіріндегі осы дүрбеленнен кейін 1800-ші жылы, бейбіт кезеңі сияқты көрінді. Ел ру-румен ата-қоныс мекен жайына орналасты.
1826 жыл Ресейдің Сібірлік әкімдері осы жылдың он төртінші ақпанында Шоң биге “Төртұлы одағына” арнап (Шоң бидің хандарға билік бермеуі үшін он екі рудың басын қосып құрған одағы) дербес округ ашуды ұсынады.
Сол жылы Баянауыл қазақ станциясы ретінде Сабындыкөл жағасында , Ақбеттеу етегінде пайда болды.
1833 жылы наурыз айында Сібір комитетінің Омбы облысында екі округ құру жөніндегі ережесіне сәйкес Баянауыл кең-байтақ сыртқы округтің орталығына айналды. Оның аумағына қазіргі облысымыздың - Баянауыл, Екібастұз, Май , Краснокутск, Ақсу және Ертіс аудандарының жерлері кіреді.
1833 жылы тамыз айының 22 күні Баянауыл сыртқы округі “Сібір қырғыздары” облысының құрамына кірді.
1868 жылы Баянауыл округі далалық облыстар ережесіне сәйкес таратылып, жаңадан құрылған Павлодар уезінің құрамына енді. Баянауыл селосы казак станциясына айналды. Оның басына атаман тұрды.
Баянауыл қазақ елінің ең танымал жері. Бұл елде қазақтың маңдайына біткен талай тау тұлғалы, дана, дара адамдар дүниеге келген. Көмекейі бүлкілдеп жыр төккен, үш ханға ақылшы болған Бұқар жырау Қалқаманұлы. Кемеңгер әулие, дала философы, ақын, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы, Абылайдың жау жүрек батыры Олжабай мен Жасыбай батыр. Қазақтың алғашқы ғылым саласының ғалымы ҰҒА тұңғыш президенті Қаныш Сәтбаев. Химия саласына елеулі еңбек сіңірген химик ғалым Әбікен Бектұров. Энергетика саласында елеулі еңбек атқарған халық қаһарманы Шапық Шокин. Қазақтың археолог ғалымы Әлкей Марғұлан Хақанұлы. Кино саласын көшбасшысы Шәкен Айманов. Қазақ операсынң негізін салушылардың бір Кәукен Кенжетаев (Шәкен Аймановтың туған інісі). Қазақ драма театрының негізін қалаушы Жұмат Шанин. Сал сері дала композиторы Жаяу Мұса Байжанұлы. Баянауылдан талай ғалымдардың шығуына үлкен еңбек сіңірген ел жанашыры, аға сұлтан Мұса Шорманұлы (Баянауылдықтардың білім алуына жан- жақты мүмкіндік жасаған). Алаш қозғалысының әнұранын жазған ақын Сұлтанмахмұт Торайғыров. Белгілі жазушы педагог Жүсіпбек Аймауытов. Сұлтанмахмұтты танытқан жазушы Дихан Әбілов. Алтын адамды тапқан археолог ғалым Кемал Ақышев. Жазушы дәрігер Жаяу Мұсаны зерттеген Зейтін Ақышев. Сталиндік репрессияға ұшыраған, қазақтан шыққан тұңғыш тарих ғылымдарының докторы Ермұқан Бекмаханов. Қарағандының политехникалық университетін ұзақ жыл басқарған геолог ғалым Әбікен Сағындықов. Жазушы Қалмұқан Исабаев Баянаула жерінен шығып ел үшін үлкен еңбектерін сіңірген. Аталарымыз, ағаларымыз туған жерге, туған елге өздерінің бар өмірлерін қия білді.
Баянауыл елін жан-жақты дамыту үшін өзінің қомақты үлесін қосқан және де әлі де қажырлы тың еңбектерін халыққа ұсынып жүрген ағаларымыз бен апаларымыз Жүрсін Бәтенов, Зәрубай Бекішұлы, Зекебай Солтанбаев, Ғалия Әубәкірова, Меруерт Түсіпбаева, Жанаргүл Қадырова, Жұмкен Сейітов, «Беу жігіттер» ансамблі, Жамбы Ибатқызы. «Туған жерім – алтын бесігім»- деп туған елді көркейтуде аянбай тер төккен еліміздің перзенттерінің еңбегіне сүйеніп, өзің де солардың қатарында болғың келеді. Әлі де мен естімеген, білмейтін есімдер бар.Осы жерде тұрғандықтан әрбір азамат өзінің елі, жері туралы толық мағлұмат алуы тиіс.
Қазіргі кезде Баянауыл ауданының әкімі Нұрлан Мұқатайұлы Күлжан мен ауылдық округ әкімдері Республикалық «Туған жерге тағзым!» акциясының тұжырымдамасын әзірлеп жасады.
Мақсаты: Ұрпақтың сабақтастығы-өз туған жерінің тағдырына деген ортақтастық сезімін ояту.Туған жерге деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
Басты ой- қала,аудандардағы атақты адамдар арқылы туған жерге риясыз демеушілік көмек көрсетуді рақымды дәстүр ретінде бекіту.
Міндеттер:
жалпы адами құндылық негізінде қоғамдағы дәстүрді қалыптастыру;
демеушілік және қамқорлық институтын қалыптастыру, қоғамдағы әлеуметтік серіктестік қарым-қатынасты құру;
мекемедегі елді мекендерді және территорияны абаттандыру бойынша қоғамдық бастаманы дамыту.
1.Дайындық кезең көлемінде келесі міндеттерді шешу керек:
1) Ауыл әкімдерін, мемлекеттік органдардың басшыларын қатыстыра отырып акцияның өткізілуі және дайындық жұмыстары бойынша жұмыс комиссиясын құру мәселесі негізінде ұйымдастырылған кеңес өткізу.
2)Қала,аудандағы атақты адамдардың тізімдерін, мәліметтер базасын құру.
Мектептер мен жоғары оқу орындарында «Түлектер клубын» мүмкіндігіне қарай ұйымдастыру. Тізімді құрастырған кезде тұрғылықты жердегі барлық санаттағы кәсіпкерлерді, банкирлерді, ғылым, мәдениет және өнер, спорт қызметкерлерін енгізуді қарастыру тиіс.
Акция көлемінде ұсынамыз:
1) демеушілік көмек көрсетуді мекемедегі әлеуметтік орталар арқылы ұйымдастыру;
-жөндеу ұйымдастыру (мектеп, ауылдың кітапханасына, аурухана,балабақша, балалар үйі, қарттар үйі, мәдениет үйі);
-материалдық-техникалық қамсыздандыру көрсету (кітаптар алу, ойындар алаңы, (үйлер, әткеншек, төбешік), музыкалық аспаптар, жиһаздар, компьютерлер, және басқа техникалар);
-білім беру мекемелеріне тамақты ұйымдастыру үшін ауылшаруашылық өнімдермен қамтамасыз ету;
2) қайырымдылық концерттер өткізу;
3) демалыс парк орындарын, балалар үшін ойын алаңдарын (ойын қалашығын) құру.
Осы Республикалық «Туған жерге тағзым!» акциясы жоспарланған жоспарға сай өткізілсе және де Баянауыл ауданынан шыққан атақты аға-апаларымыз акцияға белсене қатысса, біздің туған жеріміз азда болса көркейіп қалары анық.
«Өзге елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол» деген дана халқымыз, адам баласының жүрегінде ең бірінші ақ сүт берген туған анасына деген сезім орын алса, екінші Отанға деген жалынды, ыстық сезім орын алады екен. Мен өз Отанымды, туған жерімді, құдіретті елімді сүйемін және мақтан етемін. Өз елімнің дамуына аз да болса да үлесімді қосамын деп ойлаймын.
