Адамзатты? ?асырлар бойы жина?тал?ан м?дени н?с?алары, ?ла?атты с?здері, к?ркем туындылары, ?рпа?тан-?рпа??а, атадан – бала?а мирас ретінде жетіп отыр. Б?л тарту Атам?ра деп аталады. ?аза? хал?ыны? д?ст?рлі киім-кешегінен бастап, ?й жи?аздары, ата-к?сіп ??рал-саймандары, тарихи ескерткіштері, ту?ан ?лке, ту?ан жер,ту?ан тіл б?рі де м?ра бол?ан. Басты м?раларды? бірі – Бесік жыры.
ІV. О?улы?пен ж?мыс.
Есте са?та! Назар аудар!
Сен с?биді ?ле?мен ?ндетіп, тербетіп ?йы?тататынын білесі?. М?ндай жырды «Бесік жыры» деп ата?ан. Ал бала ?аз т?рып ж?ре баста?анда, ата-анасы т?сау кесу р?сімін жасайды. Ауылда?ы пысы?, абыройлы адам?а баланы? т?сауын кестіреді. Осы р?сім кезінде «Т?сау кесу жыры» айтылады.
Бесік жыры мен Т?сау кесу жырын ?ндетіп отыра о?у.
Бесік жыры
?лди-?лди, а? б?пем,
А? бесікке жат, б?пем!
Жылама, б?пем, жылама.
Жілік ша?ып берейін.
Бай??танны? ??йры?ын
Жіпке та?ып берейін.
Барма?тары? майысып,
Т?рлі ою ойысып,
?ста болар ма екенсі??
Та?дайлары? та?ылдап,
С?йлегенде с?з бермей,
Шешен болар ма екенсі??
?лы топта к?рескен
Балуан болар ма екенсі??
Жылама, б?пем, жылама,
Апа?ды сен ?инама!
Халы? ауыз ?дебиетінен
Т?сау кесу жыры
?аз-?аз, балам, ?аз, балам,
?адам басса?, м?з болам.
К?рмеуі?ді шешейін,
Т?сауы?ды кесейін.
?аз-?аз, балам, ?аз, балам,
Та?ымы?ды жаз, балам.
?адамы?ды ?арайы?,
Бас?аны?ды санайы?.
Халы? ауыз ?дебиетінен
Сергіту с?ті:
«?йы?та, б?пем» ?имылмен орындалады.
Д?птермен с?здік ж?мыс.
К?рмеу – баланы? ая?ына байлан?ан ала жіп.
Та?ым – тізені? асты??ы, ішкі жа?ы.
Ырым-тыйым с?здер.
Бос бесікті тербетпе.
Бесікті бір ?олмен к?терме.
Бесікті ашы? ?алдырма.
V. Саба?ты ?орытындылау.
1. «Бесік жырын» кім айтады?
2. Апасы с?биге ?андай жа?сы тілектер айтты?
3. Т?сау кесу р?сімін к?рді? бе?
VІ. ?йге тапсырма:
Бесік жырын немесе Т?сау кесу жырынан ?ала?ан бір ?ле?ін жаттап ал.
VІІ. Ба?алау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
1)Білімділік:Халқымыздың ғасырдан ғасырға жалғасып келе жатқан салт-дәстүрлерін дәріптеу, соның бірі отбасының басты қызығы, алтын тіреу діңгегі – бала, баланы бесікке бөлеу, тұсау кесу дәстүрін атадан балаға жеткізу. Бесік жырының, түсау кесу жырының маңызын ұғындыру.
2)Дамытушылық: Жаңа технологияларды пайдалана отырып, оқушылардың өз ойларын, пікірлерін еркін айтуға, дәлелдей білуге, сөйлеу мәдениетін, топпен жұмыс істеу, шығармашылық, танымдық қабілеттерін дамыту. Пәнге қызығушылығын арттыру.
-бесікке байланысты қандай салт-дәстүрлерді білесіңдер?
-тұсау ксу рәсімін көргендерің бар ма?
-оқушылардың бесік той, тұсау кесу туралы ой толғауларын тыңдау.
3. Жаңа сабақ.
-Бесік бабамыздан қалған киелі мүлік
Қазақ бесікті қатты қадірлейтіндігі сонша, қазақ атасы жатқан бесікке баласы, немересі, шөбере, шөпшегін бөлейді.
Адамзаттың ғасырлар бойы жинақталған мәдени нұсқалары, ұлағатты сөздері, көркем туындылары, ұрпақтан-ұрпаққа, атадан – балаға мирас ретінде жетіп отыр. Бұл тарту Атамұра деп аталады. Қазақ халқының дәстүрлі киім-кешегінен бастап, үй жиһаздары, ата-кәсіп құрал-саймандары, тарихи ескерткіштері, туған өлке, туған жер,туған тіл бәрі де мұра болған. Басты мұралардың бірі – Бесік жыры.
ІV. Оқулықпен жұмыс.
Есте сақта! Назар аудар!
Сен сәбиді өлеңмен әндетіп, тербетіп ұйықтататынын білесің. Мұндай жырды «Бесік жыры» деп атаған. Ал бала қаз тұрып жүре бастағанда, ата-анасы тұсау кесу рәсімін жасайды. Ауылдағы пысық, абыройлы адамға баланың тұсауын кестіреді. Осы рәсім кезінде «Тұсау кесу жыры» айтылады.
Бесік жыры мен Тұсау кесу жырын әндетіп отыра оқу.
Бесік жыры
Әлди-әлди, ақ бөпем,
Ақ бесікке жат, бөпем!
Жылама, бөпем, жылама.
Жілік шағып берейін.
Байқұтанның құйрығын
Жіпке тағып берейін...
Бармақтарың майысып,
Түрлі ою ойысып,
Ұста болар ма екенсің?
Таңдайларың тақылдап,
Сөйлегенде сөз бермей,
Шешен болар ма екенсің?
Ұлы топта күрескен
Балуан болар ма екенсің?
Жылама, бөпем, жылама,
Апаңды сен қинама!
Халық ауыз әдебиетінен
Тұсау кесу жыры
Қаз-қаз, балам, қаз, балам,
Қадам бассаң, мәз болам.
Күрмеуіңді шешейін,
Тұсауыңды кесейін.
Қаз-қаз, балам, қаз, балам,
Тақымыңды жаз, балам.
Қадамыңды қарайық,
Басқаныңды санайық.
Халық ауыз әдебиетінен
Сергіту сәті:
«Ұйықта, бөпем» қимылмен орындалады.
Дәптермен сөздік жұмыс.
Күрмеу – баланың аяғына байланған ала жіп.
Тақым – тізенің астыңғы, ішкі жағы.
Ырым-тыйым сөздер.
Бос бесікті тербетпе.
Бесікті бір қолмен көтерме.
Бесікті ашық қалдырма.
V. Сабақты қорытындылау.
1. «Бесік жырын» кім айтады?
2. Апасы сәбиге қандай жақсы тілектер айтты?
3. Тұсау кесу рәсімін көрдің бе?
VІ. Үйге тапсырма:
Бесік жырын немесе Тұсау кесу жырынан қалаған бір өлеңін жаттап ал.
