Қытайдағы Хуанхэ өзені аңғарынан басталады. Ұлы Қытай қорғанының батыс шетінен өтіп, Іле өзенімен Ыстықкөлге жетеді. Жол осы арада батысқа, солтүстік- батысқа шығу үшін оңтүстік, солтүстік бағыттарға тармақталады. Қытай жазба деректерінде Б. З. Б II-Iғ Үйсін мемлекеті Қытаймен араласты. Б. З. Б I ғ. ортасы алғашқы рет Қытай елінен батыстағы елдерге қарай жібек артқан керуендер шықты. Б. З. Б II ғ орта халықаралық дипломатикалық қатынастар дамыды. Қытай императоры У Ди 138 ж. батысқа елшілік жібереді. 13 жылдан соң елге оралады. Иран шахына Қытай императорынан жібектен жасалған киімдер жіберген.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Тарихи Ұлы Жібек жолы»
5-сынып. Қазақстан тарихынан әңгімелер Сабақтың тақырыбы: Ұлы Жібек жолы Сабақтың мақсаты: • «Ұлы Жібек жолы» дегеніміз қандай жол, оның маңызы қандай болған, осы жол арқылы қандай мемлекеттер арасында сауда, мәдени байланыстар жасалғаны туралы бейнелі түсінік қалыптастыру. • Оқушылардың тарихи оқиғалар мен құбылыстарды салыстыра білу біліктерін қалыптастыруға көмектесу. • Еңбек адамына деген құрметтеушілік сезімін тәрбиелеуге септігін тигізу. Сабақтың түрі: жаңа сабақ Әдісі: интеракивті Көрнекілік: 1. Карта 2. Көне қалалардың суреттері 3. Хронологиялык кесте Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру ( Тренинг, топқа бөлу) 2. Үй тапсырмасын тексеру: 3. Жаңа сабақ:(1,2-кезең) 4. Сергіту сәті 5. Жеке жұмыс 6. Бекіту 7. Кері байланыс ( Рефлексия) 8. Бағалау 9. Үйге тапсырма беру
Тренинг: «Мен саған тілеймін..» оқушылар бір-біріне тілек айтады сосын Қытай елі,керуен,Еуропаның суреті бар карточкаларды таңдап, топқа бөлу. Үй тапсырмасы: «Шығыстың ғұламалары» тақырыбы бойынша оқушылар тақтадағы керуенге бекітілген сұрақтарды алып соған жауап береді.
Жаңа сабақ: Сабақтың тақырыбы: Ұлы Жібек жолы.
Оқушылар дәптерлеріне күн жадын жазып тақырыпты жазады.
Жоспар:
Ұлы Жібек жолының пайда болу тарихы.
Ұлы Жібек жолының шаруашылықтың дамуына тигізген әсері.
Ұлы Жібек жолының мәдениеттің өркендеуіне тигізген ықпалы.
Ұлы Жібек жолының халықаралық қарым-қатынасты дамытудағы тарихи маңызы.
Қытайдағы Хуанхэ өзені аңғарынан басталады. Ұлы Қытай қорғанының батыс шетінен өтіп, Іле өзенімен Ыстықкөлге жетеді. Жол осы арада батысқа, солтүстік- батысқа шығу үшін оңтүстік, солтүстік бағыттарға тармақталады. Қытай жазба деректерінде Б. З. Б II-Iғ Үйсін мемлекеті Қытаймен араласты. Б. З. Б I ғ. ортасы алғашқы рет Қытай елінен батыстағы елдерге қарай жібек артқан керуендер шықты. Б. З. Б II ғ орта халықаралық дипломатикалық қатынастар дамыды. Қытай императоры У Ди 138 ж. батысқа елшілік жібереді. 13 жылдан соң елге оралады. Иран шахына Қытай императорынан жібектен жасалған киімдер жіберген. VI ғ. бастап Еуразияға, Түрік қағанатына белгілі болды.
Жібек– жібек құртының пілләсынан өндіріліп, тоқыма-мата өнеркәсібінде пайдаланылатын табиғи талшық. Кейде сондай талшықтан тоқылған матаны да жібек деп атайды. Жібек құрты қуыршаққа айналар алдында арнаулы бездері бөлетін жібек жіпше – піллә түзеді. Өндірістік жібек, негізінен, тұт ағашының қолдан өсірілетін (асыранды) құртынан және жабайы емен құртынан алынады.
Ұлы жібек жолы бойындағы сауда
Керуен жолының маңызы
Картадан керуен жолдарын көрсету.
Ұлы Жібек жолының тармақтары
Қытай Жеріндегі Хуанхэ өзенінің аңғарынан басталып
Іле өзені арқылы Ыстықкөлге
Солтүстік бағыт Оңтүстік бағыт
Испиджаб ( Оңт. Қазақстан )
Орта Азияға Түркістан арқылы Фергана, Самарқан
Сырдарияның төменгі ағысы Иран, Ирак. Сирия
Батыс Қазақстан Жерорта теңізіне шыққан
Қара теңіздің
солтүстік шығысы арқылы
Еуропа
Оңтүстігі – Дунхуан, Хотан, Жаркент арқылы Бактрияға, Үндістан мен Жерорта теңізіне келеді. Бұл “Оңтүстік жол” деп аталады. Ал “Солтүстік жол” Қашқардан Ферғанаға және одан әрі Самарқант арқылы Бұқараға , Мерв арқылы Хамадан мен Сирияға асады. Солтүстік бағыт Оңтүстік Қазақстанда Испиджаб қаласына келіп екі тармаққа бөлінеді. Біреуі Орта Азияға, екіншісі Түркістан арқылы Сырдарияның төменгі ағысымен Қазақстанға шығып, Қара теңіздің солтүстік-шығысын айналып Еуропаға өткен.
– Алайда, Жібек жолының қазақстандық үзігіндегі бастапқы нүктелердің бірі – Испиджаб қаласына оралайық, содан кейін византиялық саяхатшы Земархтың ізімен – Тараздан Испиджаб арқылы Арал бойына және одан әрі Еуропаға жол тартайық.
– Испиджабтан керуен жолы Отырар-Фарабқа және одан әрі Сырдария өзенімен Арал бойына келеді. Бұл бағыттағы неғұрлым ірі қалалар Отырар-Фараб пен Шауғар болып табылады.
– Б.з.б. Іғ. ортасында алғаш рет Қытай елінен жібек артқан керуендер Батыстағы елдерге жолға шықты. Шығыс пен Батысты байланыстырғандықтан “Ұлы Жібек жолы” деп аталды.
– Қытай жазба деректерінде б.з.б. ІІ-І ғасырларда Үйсін мемлекетінің Қытай өкіметімен қарым-қатынастары жайлы мәліметтер бар. Олардың араларында жасалған саудада қымбат бағалы жібек жүрді.
Ұлы Жібек жолының жандана бастаған кезі – б.з.б. ІІ ғ. Ортасы
1. Жетісу - Ұлы Жібек жолының Шығысқа шығатын басты қақпасы. 2. Оңтүстік Қазақстан - Жібек жолының Батысқа шығатын басты қақпаларының бірі.
Тауарлардың, ғылыми және техникалық жаңалықтардың, қолданбалы өнер, сәулет, қабырғалық кескіндеме мәдениеті үлгілерінің таралуымен қатар Шығыс пен Батыс елдері бойынша Жібек жолымен музыка мен би өнері, ойын-сауық көрсетілімдер.. Жібек жолымен діни ілімдер мен идеялар таратылды, түрлі миссионерлер өз діндерін теңіздің арғы жағындағы елдерге жеткізді . Үндістаннан Орта Азия мен Шығыс Түркістанға буддизм келді , Сириядан, Ираннан және Арабиядан христиан діні, содан кейін ислам тарады.
Халықаралық қатынасты дамытудағы тарихи маңызы:
– Дипломатиялық байланыстың орнауы;
– Халықаралық байланыс жандана бастады- б.з.б. ІІ ғ. ортасы;
– Халықаралық сауда дамыды;
– 568ж Түрік қағанаты мен Византия келісімі;
– Жібек матасы-ақша мен құнды сыйлық;
Ұлы Жібек жолының тарихи маңызы:
– Түркі тілдес халықтардың оқшаулануына, сауданың, қалалардың дамуына, елдер арасында экономикалық байланыстың дамуына, мәдени байланыс дамыды.
– Монғол-татар шапқыншылығы қалалар арасындағы байланысты күйретті.
– ХVIІ ғасырдан бастап теңіз жолына байланысты өз маңызын жойды.
Қорытындылау.
Жібек жолы – Азиядан Еуропаға шексіз дала, асқар тау арқылы салған әлемдік өркениеттің жарқын көрінісі. 1998 жылы Еліміздің Президенті Н.Ә.Назарбаев «Ұлы Жібек жолы бойындағы тарихи орталықтарды қайта өркендету, түркітілді мемлекеттердің мәдени дамуының сабақтастығын сақтау, туризм инфрақұрылымын құру» бағдарламасын бекіту жөніндегі Жарлыққа қол қойды.
Ал 2008 жылы Женевада 19 елдің, оның ішінде Қазақстан, Қытай, Ресей, Түркия мен Иранның министрлері Ұлы Жібек жолының бір бөлігін қалпына келтіру бойынша көлемді жоба қабылдады. Шамамен 7000 км созылған Жаңа Жібек жолының жаһандық перспективасы тек ежелгі маршруттар ғана емес, жаңа бағыттарды да қамтыған автокөлік және темір жолдардан тұрады.
1-тапсырма.Топтық жұмыс.әр топ постер қорғайды.
1.Ұлы Жібек жолының пайда болу тарихы. Ұлы Жібек жолының халықаралық қарым-қатынасты дамытудағы тарихи маңызы.
(Ұлы Жібек жолы.сурет арқылы )
2.Ұлы Жібекжолының бағыттары.(картамен жұмыс.)
3.Ұлы Жібек жолының мәдениеттің өркендеуіне тигізген ықпалы.(тауарлар,тараған діндер т.б.)
2-тапсырма.15 сұрақ- тест
1-топ
1) Жібек сауда жолына «ұлы» сөзінің қосылу себебі:
1. Шығыс пен Батысты байланыстырды
2. Ежелгі жол болғандықтан
3. Үлкен сауда жолы болуынан
2) Жібек жолының басы басталатын аймақ:
1.Ыстықкөл өңірінен
2.Қытай жеріндегі Хуанхэ өзенінің аңғарынан
3.Византия елінен
3) Қытай елінен алғаш рет жібек артқан керуендер Батысқа қарай жолға шыққан ғасыр:
1. б.з.б. ІІІ ғ. Ортасы
2. б.з.б. ІІ ғ. ортасы
3. б.з.б. І ғ. ортасы
4) Жібек сауда жолы арқылы ерте кезден көп елге тараған қазіргі кезге дейін базарда сатылатын көкөніс түрі:
1.шабдалы мен қауын
2.жүзім мен қызанақ
3.қытай немесе болгар бұрышы
5) Жібек өндіруді дамытып, Қытаймен бәсекеге түскен ел:
1.Соғды
2.Парсы
3.Араб
Жауабы: (12231)
2-топ
1) Жібек жолының басы басталатын аймақ:
1.Ыстықкөл өңірінен
2.Қытай жеріндегі Хуанхэ өзенінің аңғарынан
3.Византия елінен
2) Қазба жұмысы кезінде Ұлы Жібек жолының бойындағы қалалардан мешіт, медресе орындарының табылуы дәлелдейді: 1) буддизмнің таралуы. 2) исламның таралуы. 3) христиан дінінің таралуы.
3) Қытай императоры У-Дидің 138 жылы Жібек жолы арқылы Батыс елдеріне жіберген елшілігі қайтып оралды:
1.15 ж. кейін
2.13 ж. кейін
3.12 ж. кейін
4) Ұлы Жібек жолы қатынасының әлсірей бастауына әсер еткен басты оқиға:
1.ХVІІ ғ. бастап теңіз жолының ашылуы
2.ХІV ғ. бастап теңіз жолының ашылуы
3.ХVІ ғ. бастап теңіз жолының ашылуы 5) Ұлы Жібек жолының Шығысқа шығатын басты қақпасы. 1). Жетісу 2) Оңтүстік Қазақстан 3)Отырар Жауабы: (22211)
3-топ 1. Ұлы Жібек жолының басталуы: 1) Жетісудан. 2) Хуанхэ өзенінің аңғарындағы аймақтан. 3) Ыстық көлінен. 2. Ұлы Жібек жолының ұзындығы: 1) 7000км. 2) 8000км. 3) 9000км. 3 .Ұлы Жібек жолы қатынасының әлсірей бастауына әсер еткен басты оқиға:
1.ХVІІ ғ. бастап теңіз жолының ашылуы
2.ХІV ғ. бастап теңіз жолының ашылуы
3.ХVІ ғ. бастап теңіз жолының ашылуы
4. Қазба жұмысы кезінде Ұлы Жібек жолының бойындағы қалалардан мешіт, медресе орындарының табылуы дәлелдейді: 1) буддизмнің таралуы. 2) исламның таралуы. 3) христиан дінінің таралуы. 5. Жібек жолының Батысқа шығатын басты қақпаларының бірі. 1). Жетісу 2) Оңтүстік Қазақстан 3)Отырар
Жауабы: (21122)
3-тапсырма.
1.Мәтіндегі тарихи қателерді тауып жаз.
Ұлы жібек жолы –ерте заманда және орта ғасырларда Еуразияның батысы мен солтүстігін байланыстырған керуен жолдарының тораптары.Ол ІІ ғасырда қалыптасты және осы уақыттан бастап елшілік пен сауда-саттықтың тұрақты желісі қызметін атқарды.Ол Чаньань(Моңғолия) қаласынан бастау алып, Римде аяқталатын. Бір тармағы Қазақстанның солтүстік-батысы мен Жетісу арқылы өтетін. Ең қымбат тауар қытай фасфоры болған.
4-тапсырма. Toп жетекшілерінің сайысы. Топ жетекшілеріне берілетін сұрақтар: жауапты нақты, әрі жылдам беру керек.
1. Ұлы Жібек жолының өміp сүруін тоқтату ceбeбi неде? Ж: (теңіз сауда жолының пайда болуына байланысты) 2. Ұлы Жібек жолының гүлденген бағытын атаңдар. Ж:(Қытайдан Жетісу және Оңтүстік арқылы батысқа) 3. Қытай жібек өндіру тәсілін кұпия сақтаған. Бірақ соған қарамастан оның құпиясын сыртқа алып шыққан кімдер? Ж:(жібек құртын адамдар қуыс қурайдың ішінe салып, тіпті әйелдер шашының арасына тығып алып шыққан).
Бағалау. «Білім ағашы»
Үйге тапсырма. «Ұлы Жібек жолы» тақырыбын оқу және
– Ұлы Жібек жолы тақырыбына қосымша деректер әкелу.
– «Ұлы Жібек жолындағы сауда» тақырыбына әңгіме құрастыр
V. Toп жетекшілерінің сайысы. Топ жетекшілеріне берілетін сұрақтар: жауапты нақты, әрі жылдам беру керек.
1. Ұлы Жібек жолының өміp сүруін тоқтату ceбeбi неде? Ж: (теңіз сауда жолының пайда болуына байланысты) 2. Ұлы Жібек жолының гүлденген бағытын атаңдар. Ж:(Қытайдан Жетісу және Оңтүстік арқылы батысқа) 3. Қытай жібек өндіру тәсілін кұпия сақтаған. Бірақ соған қарамастан оның құпиясын сыртқа алып шыққан кімдер? Ж:(жібек құртын адамдар қуыс қурайдың ішінe салып, тіпті әйелдер шашының арасына тығып алып шыққан).
Бағалау. «Білім ағашы»
Үйге тапсырма. «Ұлы Жібек жолы» тақырыбын оқу және
– Ұлы Жібек жолы тақырыбына қосымша деректер әкелу.
– «Ұлы Жібек жолындағы сауда» тақырыбына әңгіме құрастыр
Деңгейлік тапсырмалар.
1-деңгей.
1. Қытайдан әдемі фарфордан жасаған ыдыстары Қазақстанның қандай қалаларынан көптеп табылған? 2. Византия шеберлерінің қолынан шыққан күміс құмыралар Қазақстанның қай қаласынан табылған? 3. Жібек жолының үшінші тармағы Қазақстанның қай қаласынан шықты?
4. Ұлы Жібек жолы арқылы Қазақстан далаларына қандай тауарлар әкелінді және қандай тауарлар шетке шығарылды?
6. Сауда кезіндегі қарым - қатынас, экономикалық байланыс шаруашылықтың қандай түрлерін үйренуге себепші болды?
2-деңгей.
1. Жібек сатуда Қытай мемлекетімен бәсекеге түскен ел?
2. Жібек жолының Жапониядағы сілемі?
3. Жібек жолының арқасында көп елге тараған әлі күнге базарларда сатылып жүрген өнім?
4. Ұлы Жібек жолы Қазақстанның қандай қалалары арқылы өттi? 5 . Халықаралық сауда жолы арқылы қандай жан - жануарлар сатыла бастады?
6. Халықаралық сауда жолы арқылы Шығыс елдерінен нелер сатыла бастады?
3-деңгей 1. Жібек жол арқылы таралған діндер? 2. Б. з. б. ІІ ғ. Қытайдан Батысқа аттанып 13 жыл болған император? 3./Жібек жолының басы қайдан басталады? 4. Ұлы Жібек жолы қай аралықтарды байланыстырды? 5. Ұлы Жібек жолы арқылы қандай діндер таралды? 6. Жібек өндіруді қытайлар неге құпия сақтаған?
1 тапсырма. Сандар сөйлейді.
VI ғ.- Б.з.б II ғ.- 138 ж.- 568 ж.- Б.з.б І ғ.-
тапсырма. Сыни сұрақтар. «иә», «жоқ»
1.Жолдың аты азық-түлік саудасына байланысты шыққан. Жоқ. Жібек саудасы
2.Ұлы сөзінің қосылуы Шығыс елдері мен Батыс елдерін байланыстырушы жол. Иә
3.Жібек матасы Қытайда 1350ж. өндіріле бастады. Жоқ. Б.з.б. 2750
4.Жібек матасының айырбасқа түскен уақыты: б.з.б. V-II ғасыр аралығы Иә
5.VІІ ғ. Жібек матасы бүкіл Еуразияға әйгілі болды. Жоқ. VІ ғасыр
6.Жетісу жері-Батысқа шығатын қақпа Жоқ. Шығысқа шығатын қақпа
7.Жетісу жері арқылы француз елшісі саяхатшы Рубрук Монғолия, Мөңке ханға барып қайтты. Иә
8.Оңтүстік Қазақстан –Ұлы Жібек жолының Батысқа шығатын қақпасы. Иә
9.Тараз қаласы саудагерлер бас қосатын қала Иә
10.Батыс елдеріне алғаш керуендер б.з.б. ІІғ. ортасында жолға шықты Жоқ. Б.з.б. І ғ. ортасы
11.Жібек өндіру б.з. алғашқы кездерінде Византия, соғды елдеріне шығарылды Иә
12.Жібек өндірумен бәсекеге түскен ел -Жапония. Жоқ. Қытай
13.Жібек жолының Жапониядағы соңғы нүктесі- Токио қаласы Жоқ. Нарга
14.Соғды тілінде жазылған қолжазба сақтаулы ел- Ресей. Жоқ Жапония
15.Кердер қаласын қазған кезде биші қыздың мүсіні мен піл сүйегі табылды. Жоқ. Биші қыздың мүсіні
16.Жібек жолының жандана бастаған уақыты б.з.б. ІІ ғ. ортасы Иә.
17.Қазақстанның сауда байланысы оңтүстікте Қытаймен жүзеге асырылды Иә.
18.Х VІІғ. Теңіз жолдарының ашыла бастауы Ұлы Жібек жолының маңызын азайта түсті. Иә
V. Toп жетекшілерінің сайысы. Топ жетекшілеріне берілетін сұрақтар: жауапты нақты, әрі жылдам беру керек.
1. Ұлы Жібек жолының өміp сүруін тоқтату ceбeбi неде? Ж: (теңіз сауда жолының пайда болуына байланысты) 2. Ұлы Жібек жолының гүлденген бағытын атаңдар. Ж:(Қытайдан Жетісу және Оңтүстік арқылы батысқа) 3. Қытай жібек өндіру тәсілін кұпия сақтаған. Бірақ соған қарамастан оның құпиясын сыртқа алып шыққан кімдер? Ж:(жібек құртын адамдар қуыс қурайдың ішінe салып, тіпті әйелдер шашының арасына тығып алып шыққан).
Бағалау. «Білім ағашы»
Үйге тапсырма. «Ұлы Жібек жолы» тақырыбын оқу және
– Ұлы Жібек жолы тақырыбына қосымша деректер әкелу.
– «Ұлы Жібек жолындағы сауда» тақырыбына әңгіме құрастыр
"Тарихи домино"ойыны Қай топ бірінші болып осы сөздерден сөйлем құрастырып шығады сол топ бағаланады. Дұрыс жауабы:Жібек жолы халықтар арасындағы сауданың дамуына ғана зор үлесін қосып қойған жоқ, ол Шығыс пен Батыс елдерінің арасындағы халықаралық дипломатиялық қарым- қатынастың дамуына да өзінің үлкен пайдасын тигізген
1.Қатемен жұмыс: Жұмыс дәптері.
Мәтіндегі тарихи қателерді тап және астын сыз:
Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қою.
Соғдыда жібек өндірудің дамығаны сонша, жібек сатуда Қытаймемлекетімен бәсекеге түскен.
Мәселен, Қытайдың кейбір қалаларында олардың отарлары болған.
Ал Жібек жолының Жапонияның сілемі – ертедегі астанасы Нарақаласында жібек сататын орындар болған.
Оның басты бір дәлелі, ондағы ғибадатханада осы уақытқа дейін соғдытілінде жазылған қолжазбаның сақталуы.
2. ”Өз сыңарыңды тап” ойыны. (Әр топқа 6 сұрақтан беріледі)
Ойынның шарты: Мұнда жұп карточкалар дайындалады. Біреуінде - сұрақтар, екіншісінде - жауаптарға арналған тipeк сызбалар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған карточкалардың түcтepi бірдей болады. Оқушылар карточкаларды өздері таңдайды. Содан кeйін сыңарын тayып, бipre жұмыс істейді. Тапсырманы жылдам, әpi дұрыс орындағандар жеңімпаз атанады. "Көш керуен" ойыны. Оқушылар сұрақтарға жауап береді.
ІІІ тақырып. Фотоаппарат арқылы тиісті сөзді қабылда.
Археологиялық қазба жұмысы кезінде атақты Византия шеберлерінің қолынан шыққан тамаша күміс құмыралар Тараз қаласынан табылған.
----------------Талғар
----------------Тараз
----------------Түркістан
Қытайдың әдемі фарфордан жасаған, көздің жауын алатын ыдыстары Қазақстандағы Талғар, Исфиджаб, Отырар сияқты ортағасырлық қалалардан табылған.
----------------Тараз, Испиджаб, Отырар
----------------Талғар, Тараз, Отырар
----------------Талғар, Испиджаб, Отырар
Ұлы Жібек жолының Тараз, Баласағұн, Исфиджаб сияқты қалалардан әр түрлі діни нанымдарға байланысты мешіт–медреселердің орындары табылған.
----------------Тараз, Баласағұн, Испиджаб
----------------Отырар, Тараз, Испиджаб
----------------Тараз, Испиджаб, Талғар
«Ұлы Жібек жолы» шығу тарихын сұрау. Жауабы: Осы тарихи жолдың жібек саудасына байланысты «Жібек жолы» атанғаны белгілі: «Ұлы» сөзінің оған қосылуы жолдың кең байтақ Шығыс өлкелері мен Батыс өлкелерінің байланыстырып жатуынан. Сондықтан «Ұлы Жібек жолы» болып тарихқа енді. 1-топ: Қытай деректерінде мәліметті айту. Б.з.б. ІІ-І ғасырларда Үйсін мен Қытай мемлекеттері арасында сауда-саттық қатынас болған; VI ғасырда Батыс түрік қағандары мен нөкелері жібек шапандар киген; VI ғасырда жібек матасы бүкіл Еуропаға танымал болды. 2-топ: Ұлы Жібек жолының бағытын атап кету. Қытайдың Хуанхэ өзенінен бастау алып, Гоби шөлі арқылы Іле өзені мен Ыстықкөлде екіге бөлінеді:
Солтүстік бағыт Оңтүстік бағыт
Испиджаб (Оңт.Қазақстан) Ферғана, Самарқан
Орта Азия Түркістан Иран, Ирак, Сирия
Сырдарияның Жерорта теңізі төменгі ағысы Батыс Қазақстан Қара теңіздің солтүстік-шығысы Еуропа 3-топ: Ежелгі Қытай деректеріне қарағанда - б.з.б. І ғ. ортасында алғаш рет Қытай елінен Батыстағы елдерге қарай жібек артқан керуендер жолға шыққан. Халықаралық сауда жолы арқылы Орта Азияның атақты асыл тұқымды жылқыларын сатты.
Жібек сауда жолы арқылы ерте кезден көп елге тараған қазіргі кезге дейін базарда сатылатын көкөніс түрі: қытай немесе болгар бұрышы. Шығыс елдеріне - пілдер мен мүйізтұмсық, барыс пен арыстандар, аң аулауға және саятшылық құруға қажетті құстар сияқты сирек кездесетін жан-жануалар сатыла бастаған. Жібек өндіру б.з. І ғасырдың алғашқы кезінде Византия, Соғды сияқты елдерде тағы да игеріле бастаған. Соғдыда жібек өндірудің дамығаны сонша жібек сатуда Қытай мемлекеті мен бәсекеге түскен. Соғды тілінде жазылған қол жазба – Жібек жолы арқылы жеткізіліп осы уақытқа дейін сақтаулы тұрған ел: Жапония (Нара қаласы) болды. 1,3-топтарға: Ұлы Жібек жолының мәдениеттің өркендеуіне тигізген ықпалы. Сауда кезінде жол бойындағы елдердің бір-бірімен қарым-қатынас жасаудың барысында олар тек тұтыну бұйымдары арқылы ғана емес, өзара мәдени жағынан байланысқа түседі. Археологиялық қазба жұмысы кезінде атқты Византия шеберлерінің қолынан шыққан тамаша – күміс құмыралар Тараз қаласынан табылған. Қытайдың әдемі фарфордан жасалған, көздің жауын алатын ыдыстары Қазақстандағы Талғар, Испиджап, Отырар сияқты ортағасырлық қалалардан көптеп табылған. 1-топ: Ұлы Жібек жолының халықаралық қарым-қатынасты дамытудағы тарихи маңызы. (слайд) түсіндіру, талдау Жібек жолы халықтар арасындағы сауданың дамуына ғана зор үлесін қосып қойған жоқ, ол Шығыс пен Батыс елдерінің арасындағы халықаралық қарым-қатынастың дамуына да өзінің үлкен пайдасын тигізген. Қытай жазба деректеріне қарағанда, Жібек жолының халықаралық қарым-қатынас жағынан жандана бастаған кезі – б.з.б. ІІ ғ. ортасы. Қытай императоры У-Ди 138 жылы Батыс елдеріне қарай аттандырған елшілік 13 жылдан кейін оралған. 2-топ:Ұлы Жібек жолының Қазақстандағы сілемі. (слайд) түсіндіру, талдау Жетісу - Ұлы Жібек жолының Шығысқа шығатын басты қақпасы. Қазақ жері Батыс пен Шығысты байланыстырып жатқан тоғыз жолдың торабы іспеттес. Шығысқа шығатын жолдың басты бір бағыты оңтүстік-батыс Жетісу жерінен өтеді. Жолдың бірнеше бағытта өтуінің Жетісу тұрғындары үшін маңызы өте зор болған. Олар өздеріне керекті бұйымдарын айырбас сауда арқылы алып, қажеттіліктерін қанағаттандырып отырған:
Оңтүстік Қазақстан – ҰЖЖ-ның Батысқа шығатын басты қақпаларының бірі. Жібек жолы Жетісу арқылы шығыста тартылған бағыттармен Таразда түйісіп Оңтүстік Қазақстанда Испиджап (Сайрам) қаласына жеткен.
Отырардан шыққан бір жол Шауғарға, екіншісі Сырдария арқылы Васидж қаласына барған. Васидждан шыққан жол Сырдың бойымен жоғары өрлеп, Сүткент арқылы Шашқа, Жентке барған. 3-топ: ҰЖЖ-ның әлеуметтік – экономикалық маңызы. (слайд) түсіндіру, талдау ҰЖЖ-ың бойындағы қалалар қазақ халқының құрамына кірген түрік- тілдес ру-тайпалардың отырықшы ел болуына тұрақты мекен-жайлар салып, қоныстануына зор пайдасын тигізді. Сауда кезіндегі қарым-қатынас, алыс-беріс экономикалық байланыс бір-бірімен шаруашылықтың ең қажетті, пайдалы түрлерін үйренуіне себеп болды. ХІІІ-XVI ғ.ғ. Жібек жолындағы сауданың бәсендеп, қалалардың әлеуметтік-экономикалық жағынан күйреуіне алып келген оқиға: Моңғол шапқыншылығы. XVIІ ғасырдан бастап теңіз жолдарының ашылуына байланысты ҰЖЖ-ның қатынасы әлсірей бастады. XVIІІ ғасырдың ІІ жартысынан бастап Қазақстан негізінен солтүстік жағында Ресеймен, ал оңтүстік жағында Қытаймен сауда байланыстарын жүргізе бастаған.
