Қазақстан тарихынан әңгімелер

Күні: 13.12.2016ж.

Пәні: Қазақстан тарихынан әңгімелер

Сыныбы: 5 «Б»

Мұғалімі: Алпысбаева Перизат Алтынбековна

Сабақтың тақырыбы: Қазақ-жоңғар соғысы. Қазақстанның Ресейге бодан болуы.

Сабақтың мақсаты: 
Білімділік: оқушыларға Жоңғар мемлекетінің құрылуы, ХҮІІІ ғасырдағы қазақ елінің жағдайы, Ресейдің қол астына ену себебі, оның зардаптары туралы түсінік беру. 
Дамытушылық: тез ойлап жауап беруге, пәнге деген қызығушылығын арттыру. Талдау жасау қабілеттерін дамыту.  
Тәрбиелік: ерлікке, отансүйгіштікке тәрбиелеу, қазақ батырларының ерлігін үлгі етуге, құрметтеуге, әсемдікке үйрету. 
Сабақтың типі: аралас

Сабақ түрі: дәстүрлі 
Сабақтың әдісі: АКТ, сұрақ–жауап, «бинго» ойыны, тірек-сызба, бейнетаспа, сергіту сәті, дана ағашы.
Көрнекі құралдар: Бейнефильм «Көшпенділер» (үзінді), портреттер,

«Елім-ай» әні (үнтаспада) 
Пәнаралық байланыс: музыка пәні, әдебиет. 

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру

Сәлемдесу, сабаққа дайындықты тексеру, оқу іс-әрекетіне мотивтендіру, оқушылар назарын сабаққа аудару 

«Бүгінгі күнді түсініп-түйсіну үшін де, болашақтың дидарын көзге елестету үшін де кешегі кезеңге көз жіберуіміз керек». Н. Ә. Назарбаев
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

«Портреттер сөйлейді» (ауызша)

ІІІ. Үй тапсырмасын бекіту.
“Бинго” ойыны (сұрақ-жауап)
1. Қазақ хандары әулетінің арғы атасы кім? Жошы 
2. Аса маңызды мәселелерді шешу үшін не шақырылды? Құрылтай 
3. Қазақ хандарының тарихы қандай жылдар аралығын қамтыды? 1465-1847жж 
4. Қазақ хандығының негізін салушылар: Жәнібек, Керей 
5. Қазақ хандығы нешінші жылы құрылды? 1465-1466 жж. 
6. Қазақ Ордасын ұзақ жылдар билеген хан? Хақназар 
7. Салқам, Жәңгір, Әз Тәуке хандардың билік құрған кезеңі қай тайпаның шапқыншылығымен тұстас келді? Жоңғар 

IV.Жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсаты хабарлау

Қызығушылықты ояту: «Көшпенділер» фильмінен бейнесюжет көрсетіледі. Бейнесюжет арқылы тақырыпты ашу. Осы бейне материалға сүйене отырып, бүгінгі өтетін тақырыпты айту.

Мұғалім.

Міне, балалар жоңғар шапқыншылығынан қанша халықтың, көз жасы, қылыштың ұшында кеткен сәбилерді, қарияларды, қаракөз қыздарының көздерінің жойылуы, қазақ елі үшін қайғы қасірет жыл болды.Осы қасіретті басынан өткізген қазақтардың жоңғар арасындағы соғыс төңірегінде, біз бүгінгі сабағымызды әңгімелейтін боламыз.

«Бүгінгі күнді түсініп-түйсіну үшін де, болашақтың дидарын көзге елестету үшін де кешегі кезеңге көз жіберуіміз керек». Н. Ә. Назарбаев.

V. Жаңа сабақты түсіндіру.

Тақырыбы: Қазақ-жоңғар соғысы. Қазақстанның Ресейге бодан болуы.

Жоспары:

1.Жоңғар мемлекетінің құрылуы.

2.Қазақстанның Ресейге қосылуы.

Көптеген киын жолдарды өткердік. Соның ішінде осынау шайқастың да өзіндік

ерекше орны бар. Ол-тарихтағы осы қазақ-жоңғар соғысы.

Үнтаспада жазылған «Елім - ай» әні, слайд. 

Бұл қазақ халқының тағдырындағы ең қасіретті кезең - «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» (1723-1725жж) нәубетіне алып келген еді. Қазақ жұртының басына түскен нәубет жөнінде Шәкәрім Құдайбердіұлы былай дейді: «... 1723 жылы күтпеген жерден қазақ жеріне жасаған жоңғарлардың шабуылынан қазақтар тоз-тоз болып, мал-мүлкінен айырылып, жол бойы қырылды. Қалғанын қуып жіберген. Сонда қазақтар аш-жалаңаш, жаяу шұбап бір көлдің басына келіп, көлді айнала сұлап жатыпты. Сонда бір ақсақал кісі айтыпты: балалар, адам бастан кешкен жақсылықты қандай ұмытпаса, жаманшылық көргенін де сондай ұмытпау керек, біздің бұл көрген бейнетіміздің аты Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама болсын»,- дейді, мағынасы «табанымыз ағарғанша жаяу жүріп, көлді айналып жатқан күн» дегені және сол жолда айтылған қазақтың ескі «Елім-ай  әні дүниеге келеді.

Осы қазақ хандығының 17-18 ғ. сыртқы саяси жағдайы тіптен ауыр еді. Қазақ хандығында жүздер арасындағы тұрақты саяси және экономикалық байланыстар-дың болмауы, қазақ феодалдарының өзара тартысы көрші мемлекеттердің шабуылдауына жол ашты: 
Солтүстік – батыстан - башқұрттар; 
Солтүстіктен – Сібір казактары; 
Оңтүстіктен - Қоқан, Хиуа хандықтары; 
Шығыстан – Жоңғария; 
Оңтүстік - шығыстан - Қытай. 
үнемі қысым көрсетіп отырды. Ал басты қауіп шығыстан, яғни Жоңғар хандығынан төніп тұрды. Жоңғарлар - тарихи деректерде қалмақ немесе ойрат деген атаумен белгілі болған тайпалар. Жоңғарлар чорос, дөрбент, хошоут, торғауыт сияқты батыс моңғол тайпаларының XVI ғасырдың II жартысында құрылған одағы болатын. Ал XVII ғасырдан бастап Жоңғар хандығы ретінде Орталық Азияның тарих сахнасына шыққан еді. Қазақ жеріне әсіресе қауіп төндіргені – жоңғар мемлекеті. 

Сергіту сәті: Қара жорға
VI. Жаңа сабақты бекіту тапсырмалары
Оқулықпен жұмыс. 73 бет. (Тірек - сызбаны толтыр.)(слайд)

1 2

3 Бөгенбай батыр 4

1 4 1 4

Қабанбай батыр Наурызбай батыр

2 5 2 5

3 Баян батыр 4

1 2

1. Туған жылы, туған жері.

2. Шын есімі немесе берілген аты.

3. Көрсеткен ерлігі.

4. Қайтыс болған жылы.
VII. Қорытындылау.
Бұл тапсырмада қазақ жеріндегі жоңғар шапқыншылығынан бастап, Қазақстан Ресей қол астына енгені туралы мәліметтер беру.

1731 жыл жыл жжылжыл

1730 жыл

1728 жыл

1726 жыл

1723 жыл

1718 жыл

VIII. Үйге тапсырмасы:

§ 14. Қазақ-жоңғар соғысы. Қазақстанның Ресейге бодан болуы оқу.Тақырып соңындағы тест тапсырмаларын орындау.
IX. Бағалау.

Рефлекция. (Дана ағашы)