Дінсіз ?лт, ?лтсыз дін болмайды, демекші дін ?р ?лтты? психологиясымен, тарихымен, д?ст?рімен ты?ыз байланыста болады, ?лт дінді ?зіні? ерекшелігі т?р?ысынан санадан ?ткізеді. Дін де ?лтты? м?дениетке, психология?а ?з ізін салады. Сонды?тан, д?ст?рлі дін адамны? сана-сезімі мен д?ниетанымына е? жа?ын, е? т?сінікті ететін, оны? адами, м?дени ?асиеттерін, таби?ат танымына т?тастай бір ??ндылы??а айналдырады. ?з ?лты?ны? патриоты болу ?шін, ?з діні?ні? патриоты бол демекпін.
Мемлекеттік тілді? м?ртебесін арттыру, барлы? ?лттар мен ?лыстарды? тілін, м?дениетін ж?не салт-д?ст?рін дамыту?а барынша жа?дай жасау, ?аза? тілі б?гінде ?ылым мен білімні?, интернетті? тіліне айнала бастады. ?аза? тілін ?лтты? ?йыт?ысы ету. М??гілік елімізді?, М??гілік тіліне айналдыру турасында айт?ан ойлары мен жоспарлары баршамыз?а тере? ой тастады.
Ана тілімізді? таби?и болмысы, ?адыр-?асиеті б?л келтірілген ?анатты с?здер сипаттамасымен ?ана шектелмесе керек. Ана тілімізді? ат?аратын барша ?о?амды?-?леуметтік ?ызметтеріні? ішінде шо?ты?ы биік т?р?ан, аса елеулі та?ы бір ?ызметі-оны? ?лтты? м?дениетімізді? негізі, ?йыт?ысы болу ?ызметі. Осы?ан орай, ??гімемізді? негізгі ма?саты «Ел м?дениеті тілден басталады» деген ?анатты с?зді? тіл ??діретіне ?атысты м?н–жайын ай?ындай т?суге байланысты.
?рбір халы?ты? ?з ана тілі бар. Ол – жеке адамны? ойлап тап?ан туындысы емес, барша ?лт?а орта?, соны? т?л перзенті. Сонды?тан да болар, ана тіліні? барша болмысы, тіпті оны? ?рбір дыбысы мен жал?ау-ж?рна?ы сол ?лтты? ?рбір шынайы азаматына танымал, м?дени-?леуметтік ?мірде ?зіндік м?ні бар киелі ??ым.
Ана тілін ?ркім-а? ?олданады, біра? ол жеке адамны? ?ара?ан басы ?шін жасал?ан д?ние емес. ?детте, б?л саул?а лингвистика ?ылымыны?
«Ана тілі –этносты? ?ауымдасты? м?шелеріні? ?зара т?сініп, байланыс жасау?а ?ажетті ?атынас ??ралы» деген жауабы дайын т?ратыны белгілі.
Бізді? елімізде ?лтаралы? татулы?ты?, досты?ты?, сонымен бірге, конфессияаралы? келісімні? де берік негізі ?аланды. ?р этносты? ?скеле? ?рпа?ы ??тты мекеніне балайтын т?уелсіз ?аза?станны? тарихын, м?дениетін білуімен бірге, ?з ?лтыны? ??ндылы?тарын да еркін ме?геріп ?седі. М?ндай м?мкіндік ?лемні? ?ай елінде жасалып отыр? Алда б?л –?аза?станды ?з Отаным деп санайтын ?р азаматына, ?р этносты? ?кіліне ?лкен жауапкершілік. Сол себептен бізді? басты ма?сатымыз-ішкі т?ра?тылы?ты са?тап, экономикалы? ?ркендеуді дамыта беру, сонымен бірге, т?уелсіз Отанымыз-?аза?станны? ?ркендей беруіне адал ?ызмет ететін саналы ?рпа? т?рбиелеу. Барша ?аза?станды?тар ?шін е? басты ??ндылы?-?лтаралы? татулы?!
ІІІ. Тектіден текті туады,
Тектілік т??ым ?уады.
Тектілерді? т?я?ы
Та?дайды ??-?ияны.
(Бекасыл ?улие)
?рбір ?лтты? тектілігі д?ст?р – салтынан к?рінеді. ?йткені, ?лтты? д?ст?рін са?та?ан ол ?ана текті ?лт атанба?. ?аза? хал?ын текті ?лт десек болады, себебі, ?аншама ?асыр ?з ?иыншылы?ын алып келсе де ?аза? елі ?зіні? д?ст?рін ?мыт?ан емес. Бала туыл?аннан ер жетіп, ел а?асы атан?ан?а дейінгі уа?ытта салт-д?ст?рге толы. ?аза? хал?ыны? к?неден келе жат?ан салт – д?ст?рлері, ырымдары ?те к?п. ?аза? «?аза?» деген атын осы кезге дейін ?аза?и салт - д?ст?рлерімен, ырымдарымен, той – мереке, та?ы бас?а да жол – жосындарымен талай елді та? ?алдырып келеді. Ата-бабамызды? ?алдыр?ан асыл м?расын ?адірлеп, жо?ал?анды жа??ыртып, ?айта жа?арту ендігі болаша? ?рпа?ты? ?з ?олында. Сондай-а?, ?лтты? ойындарды атап кеткен ж?н, неге десе?іздер, ?аза?ты? ?ай ойынын алса?ызда стратегия мен тап?ырлы?ты, дене к?шімен, жылдамды?ты талап етеді.
- С?йінші. ?уанышты хабар жеткізуші адам «с?йінші-с?йінші» деп келеді. М?ндайда ?уанышты ?й иесі «?ала?аны?ды ал» дейді. Немесе о?ан риза болатындай сыйлы? ?сынады. Б?л ?уануды?, ризалы?ты? белгісі. С?йінші с?рауды? да, оны? с?йіншісін алуды? да еш?андай с?кеттігі жо?.
-
С?лемдеме (д?ст?р) – адамдарды? бір-біріне деген сыйласты?ыны?, ??рмет т?туыны? ай?ын белгісі. Олар к?птен к?рмей са?ыныс?ан адамдарды? бір-біріне жіберген ?ымбат б?йымы, асыл заты саба?ы, ?ыс?ы сыба?асы. Оны? ?ымбат ба?алы болуы шарт емес. - Базарлы?
Алыс сапар?а саяхат?а, сауда жолына шы??ан адамдар жерлестеріне, к?рші-к?лемдеріне, сыйлас адамдарына, жас балалар?а ірілі-?са?ты сыйлы?тар ?келеді. Оны «базарлы?» деп атайды. Б?л жа?сы к?руді?, сыйласты?ты? белгісі ж?не ескерткіш ретінде ?абылданады.
С?ндет той. Ислам деніні? жол – жосы?ы бойынша ?аза?тар ?л баланы бес жаста яки жеті жаста с?ндетке отыр?ызады. Осы?ан байланысты той жасалады. Той ?арса?ында с?ндеттелетін баланы басына ж?не екі иы?ына ?кі та?ып ат?а мінгізіп, жа?ын туыстары мен ж?ра?аттарын аралатады. Бар?ан жеріндегі туыстары шашу шашып ??тты?тайды. Бала?а ?кі ?адайды, кепеш кигізеді, ?л – ау?атына сай ла?, ?озы, ??лын сия?ты жас т?лді? бірін ен салып береді. ?аза? арасында?ы бала с?ннеттеу ісін осы к?сіппен ш??ылданатын «?ожалар» ж?ргізеді. Б?л ?ожаларды ?аза? ?ауымы «М?хаммед пай?амбарды? ?улеті» деп арда?тайды. Баланы? с?ндет тойын, халы? іс ж?зінде оны? ?ара ??ла? болып, ?атар?а ?осылуыны? ал?аш?ы бір белесін тойлау деп сана?ан.
Шашу – ?уаныш ай?а?ы ретінде жасалатын ?те с?лу да салтанатты д?ст?р. Келін т?скенде, жа?сылы? к?ндерде, алыс сапардан жолаушы келгенде, ??да келгенде та?ы бас?а зор ?уанышты к?ндерде ?йелдер ??рт, к?мпиттен, к?міс те?геден шашу шашады.
- Шашыл?ан шашудан той?а ?атысушылар теріп алып, ырым ?ылып балаларына апарып береді. Шашуды ?йелдер ?ана шашады.
Ал кешке ?ыз – бозбала жиналып, т?ні бойы ?н салып, домбыра шертіп, ?ле? айтып «шілдехана» к?зетеді, т?рлі ойын – сауы? кейде ?ткізеді.
?ыз ?зату. «?лын ?я?а, ?ызын ?ия?а ?ондыру» ата ананы? тілегі ?рі парызы. Соны? ішінде ?ыз ?зату ?лкен той, думан ?рі ?ызы?. Б?л к?ні ата ана ?уанады, ?рі жылайды. ?уанатыны ?ыз ?сірді ж?не оны ??тты жеріне ?ондыруы, жылайтыны ?рине ?имасты? к??ілі.
- ??далар ?детте кешкілік баруы керек. М?нда ойын сауы?, ??далы? р?сімдер мен к?де жоралар жасалады. Жа?ын адамдар ??даны ?йіне ша?ырады.
?затылатын ?ызды д?ст?р бойынша та? ата, к?н шы?а ж?нелтеді. Оны? алдында ?ыз «?оштасу жырын», жастар «Жар жар», «Ау жар», «Аушадияр» айтылады.
Осы б?лімдерді ?орытындылай келе, ?лтты? ??ндылы?ымызды? ?адір-?саиетін ба?алау?а, ?рпа?тан-?рпа??а м?ра етіп жеткізуге атсалысайы?.
