?зендерді? кереметі

Та?ырыбы: ?зендер.

Ма?саты:

Білімділік: О?ушыларды? к?л, ?зен ж?не оны? негізгі элементтері, шо??алдар мен сар?ырамалар жайлы ??ымдарын ?алыптастыру; жер бедері, тау жыныстары мен ?зен а?ысы сипатыны? байланысы т?сіндіру; ?зендерді? су?а млы?уы ж?не ?зендерді шаруашылы?та пайдалану туралы т?сінік беру; ?зенге сипаттама беру т?сілін ме?геру. О?ушыларды? экологиялы? білімдерін жетілдіруге ы?пал жасау.

Дамытушылы?: Кескін карта?а ?зендерді, к?лдерді т?сіру ар?ылы о?ушыларды? карта, глобус, кескін караталармен ж?мыс істеу істеу біліктерін одан ары дамыту.

Т?рбиелік: Су а?ыстарыны? шаруашылы?та пайдаланылуытуралы білім беру ар?ылы таби?ат суын ?ор?ау м?селелерін ?арастыру.

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?ты ?йымдастыру формасы: фронтальді

Саба?ты ж?ргізу ?діс-т?сілдері: репродуктивті, проблемалы?

??рал-жабды?тар: Жарты шарлар картасы, атлас, «?зен а??арларыны? к?лдене? ?имасы» суреті, интербелсенді та?та.

Номенклатура: Ертіс, Миссисипи, Конго, Енисей, Еділ, Амазонка, Амур, Каспий, Арал, Танганьика, Байкал, Зайсан, Бурабай, Шарба?ты

І. ?йымдастыру кезе?і: С?лемдесу, О?ушыны т?гендеу. Саба??а дайынды?ын тексеру.

ІІ. ?й тапсырмасын тексеру

1. М?хит пен те?ізді шаруашылы?та ?алай пайдалану?а болады?

2. Жол ?атынасы ?шін ма?ызы ?андай?

3. Не себепті кип аулау шектелген?

4. М?хитты зерттеу ?дістері?

5. М?хит сулары ?алай ластанады?

6. М?хитты ?ор?ау шараларын ата?дар?

ІІІ. Жа?а саба?.

?зен алабы ол ?зенні? ж?не оны? салаларыны? су жинайтын жері. Атырау – ?зенні? к?лге немесе те?ізге ??ятын са?алы? б?лігінде ?зен тас?ынынан пайда болатын тарма? пен тарамдар торына тілімделген ойпат.

Сонымен бірге жер бедері ?зендерді? а?ыс сипатына одан да к?бірек ?сер етеді. Н?тижесінде жазы? жерлермен а?атын ?зендерді? а?ысы баяу, ал тау ?зендері жылдам, к?бік шашып, г?рілдеп а?ады.

?зендер молы?уыны? негізінен т?рт к?зі бар. Олар жа?быр, ?ар, м?зды? ж?не жер асты сулары. К?п ?зендерді? ?оректенуі аралас болып табылады. Олай болуына жыл мезгілдеріні? ауысып т?руы ж?не а?ып ?тетін ауданы ?сер етеді. Жыл маусымдарына ?арай ?зендегі суды? м?лшері ?згеріп отырады. ?зен де?гейіні?, я?ни оны? су м?лшеріні? ?згеру за?дылы?тарын оларды? режимі дейді.

Ж?мса? тау жыныстарын ?зендер біркелкі шайып отырады. Ал кей жерлерде ?атты кристалды? тау жыныстары кездеседі. Олар суды? бетіне шы?ып, шо??ал ??райды. Ондай жерлерде су а? к?бік шашып, буыр?анып жатады.

- ?алай ойлайсы?дар, ?зендерді? а?у ба?ыты неге байланысты? Жазы? жерде ж?не таулы ??ірде суды? а?ысы ?андай болады?

«?зендерді? су?а молы?уы», «су тасуы», «тас?ын» ??ымдары эвристикалы? ??гімелесу ар?ылы ?алыптастырады. Б?л жерде жергілікті ?зенді мысал?а алып, о?ушылардан мынадай с?ра?тар?а жауап ал?ан ж?н. Мысалы, 1) неліктен ?зен к?ктемде тасиды? 2) ?андай кезде суы азаяды? Оны? себебін т?сіндірі?дер.

Егер жартас ?зен арнасын кесе-к?лдене? алып жатса, су одан т?мен ?арай ??лап а?ып-сар?ырама жасайды. Жер шарында?ы е? биік сар?ырама-Анхель, ол О?т. Америкада?ы Оринока ?зенінде. Биіктігі-1054м. Игуасу оны? ені 2700 м биіктігі 72м.

Ірі ?зендерді? атырауы ?те ?лкен болады. Мысалы, Амазонка ?зені атырауыны? аума?ы 100 мы? км2

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?зендерді? кереметі »

Тақырыбы: Өзендер.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың көл, өзен және оның негізгі элементтері, шоңғалдар мен сарқырамалар жайлы ұғымдарын қалыптастыру; жер бедері, тау жыныстары мен өзен ағысы сипатының байланысы түсіндіру; өзендердің суға млығуы және өзендерді шаруашылықта пайдалану туралы түсінік беру; өзенге сипаттама беру тәсілін меңгеру. Оқушылардың экологиялық білімдерін жетілдіруге ықпал жасау.

Дамытушылық: Кескін картаға өзендерді, көлдерді түсіру арқылы оқушылардың карта, глобус, кескін караталармен жұмыс істеу істеу біліктерін одан ары дамыту.

Тәрбиелік: Су ағыстарының шаруашылықта пайдаланылуытуралы білім беру арқылы табиғат суын қорғау мәселелерін қарастыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас, «Өзен аңғарларының көлденең қимасы» суреті, интербелсенді тақта.

Номенклатура: Ертіс, Миссисипи, Конго, Енисей, Еділ, Амазонка, Амур, Каспий, Арал, Танганьика, Байкал, Зайсан, Бурабай, Шарбақты

І. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, Оқушыны түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1. Мұхит пен теңізді шаруашылықта қалай пайдалануға болады?

2. Жол қатынасы үшін маңызы қандай?

3. Не себепті кип аулау шектелген?

4. Мұхитты зерттеу әдістері?

5. Мқхит сулары қалай ластанады?

6. Мұхитты қорғау шараларын атаңдар?

ІІІ. Жаңа сабақ.

Өзен алабы ол өзеннің және оның салаларының су жинайтын жері. Атырау – өзеннің көлге немесе теңізге құятын сағалық бөлігінде өзен тасқынынан пайда болатын тармақ пен тарамдар торына тілімделген ойпат.

Сонымен бірге жер бедері өзендердің ағыс сипатына одан да көбірек әсер етеді.. Нәтижесінде жазық жерлермен ағатын өзендердің ағысы баяу, ал тау өзендері жылдам, көбік шашып, гүрілдеп ағады.

Өзендер молығуының негізінен төрт көзі бар. Олар жаңбыр, қар, мұздық және жер асты сулары. Көп өзендердің қоректенуі аралас болып табылады. Олай болуына жыл мезгілдерінің ауысып тұруы және ағып өтетін ауданы әсер етеді. Жыл маусымдарына қарай өзендегі судың мөлшері өзгеріп отырады. Өзен деңгейінің, яғни оның су мөлшерінің өзгеру заңдылықтарын олардың режимі дейді.

Жұмсақ тау жыныстарын өзендер біркелкі шайып отырады. Ал кей жерлерде қатты кристалдық тау жыныстары кездеседі. Олар судың бетіне шығып, шоңғал құрайды. Ондай жерлерде су ақ көбік шашып, буырқанып жатады.

- Қалай ойлайсыңдар, өзендердің ағу бағыты неге байланысты? Жазық жерде және таулы өңірде судың ағысы қандай болады?

«Өзендердің суға молығуы», «су тасуы», «тасқын» ұғымдары эвристикалық әңгімелесу арқылы қалыптастырады. Бұл жерде жергілікті өзенді мысалға алып, оқушылардан мынадай сұрақтарға жауап алған жөн. Мысалы, 1) неліктен өзен көктемде тасиды? 2) қандай кезде суы азаяды? Оның себебін түсіндіріңдер.

Егер жартас өзен арнасын кесе-көлденең алып жатса, су одан төмен қарай құлап ағып-сарқырама жасайды. Жер шарындағы ең биік сарқырама-Анхель, ол Оңт. Америкадағы Оринока өзенінде. Биіктігі-1054м. Игуасу оның ені 2700 м биіктігі 72м.

Ірі өзендердің атырауы өте үлкен болады. Мысалы, Амазонка өзені атырауының аумағы 100 мың км²

Қазақстанның өзен көлдері туралы ақындар өлеңдерінен үзінділер оқу, су, өзен көлдер жайлы мақал-мәтелдер , жұмбақтар айту.

Білем сені, сүйем сені, Сырдария,

Сырдың суы қарт анам.

Сенсің мені әлдилеген,

Туған сенен мен балаң.

Жазса Тарас Днепрді,

Жазса Пушкин Еділді,,

Неге маған жырламасқа

Сырды туған елімді. (Қ. Аманжолов)

Жұмбақтар:

Кәне бәрің ойлаңдар,

Бізде қандай өзен бар?

Он өзеннің ішінен,

Бес өзенді таңдаңдар.

(Волга, Іле, Жайық, Днепр, Қаратал, Лена , Дон , Сырдария, Конго, Ертіс)

Басталар жерін не дейді?

Құяр жерін не дейді?

Оң және сол жағаны

Қалай қарап біл дейді?

(Өзеннің бастау, сағасы, оң және сол салалары)

Мақал – мәтелдер:

Сулы – жер нулы жер.

Су табиғат анасы,

Судың да сұрауы бар.

Су біткен жерде өмірде бітеді.

Жаңа тақырыпты бекіту үшін оқушылар үш топқа бөлініп, әр топқа тапсырма беріледі. Бірінші топ – Ертіс өзеніне, екінші топ – Миссисипиге, үшінші топ Конго өзеніне сипаттама береді. Сипаттама мынадай жоспар бойынша оындалады: 1) географиялық орны (қай материкте орналасқан, қандай мұхит немесе теңіздің алабына жатады, бастауы, сағасы, салалары туралы мәліметтер); 2) ағысының сипаты (таулы, жазық); 3) өзен қай кезде тасиды, қай кезде сабасына түседі; 4) өзенде сарқырамалар мен шоңғалдар бар ма? 5) шаруашылықта қалай пайдаланады; 6) экологиялық проблемалары. оқушыларға физикалық картадан Еділ, Енисей, Амур, Конго, Амазонка, Миссипи өзендерін тауып, оларды кескін картаға түсіруге тапсырма беріледі.

V. Бағалау.

VІ. Үй тапсырмасы. Өзендер, мазмұндау.