Ш?О ?ржар ауданы Тасары? ауылы
«Тасары? негізгі мектебі»КММ
Даурембекова Дамира Дильчатовна
география п?ні м??алімі
География саба?тарында п?наралы? байланысты ?йлестіре білуді? тиімділігі
П?наралы? байланыс дегеніміз - ?р т?рлі о?у п?ндерін кіріктіре о?ытуды? ?йлесімділігі дей отырып, ?з п?нім бойынша п?наралы? байланыстарды? ?олданылуы мен тиімділігі ж?нінде ойымды орта?а салма?пын. Мектептегі п?ндерді? п?наралы? байланысы - к?птеген ?ылымдарды кіріктіре о?ыту ?рдістері сия?ты ?лкен бір ерекшелікке ие болады. П?ндерді мазм?ндары бойынша ?зара ?йлестіре о?ыту - о?ушыларды? білім сапасын арттырып ?ана ?оймай, сонымен бірге ал?ан білімдерін іс ж?зінде ?олдана білулеріне ы?палын тигізеді, бірт?тас ?лемдік ой - танымдарыны? ?алыптасуына жол аша отырып, ?ылыми д?ниетанымын ке?ейтеді.
География - таби?ат пен ?о?амды? ??былыстарды зерттейтін ?ылым ретінде жаратылыстану, гуманитарлы? ба?ыттар мен негізгі п?ндерді? м?ліметтеріне с?йенеді ж?не де мектепте о?ытылатын бас?а да к?птеген о?у п?ндерімен п?наралы? байланыстар ж?ргізіле отырып о?ытылатын п?ндерді? бірі деп ?арастыратын болса?, география п?нін о?ытуда?ы п?наралы? байланыстарды кіріктіре о?ытуды? басты ма?саты - саба?ты т?сіндіру барысында бас?а п?ндермен байланысында?ы ?тымды т?старын ?тырлы пайдалана білу болып табылады.
О?ушыларды? физика, химия, биологиядан ал?ан білімдері физикалы? география бойынша к?птеген м?селелерді тере?ірек білуіне септігін тигізеді, себебі ?з республикамызды? физикалы? географиясымен таныстырып ?ана ?оймай, о?ушылар?а жаратылыстану ?ылымдарыны? за?дылы?тарын ?йретеді ж?не де о?ушыларды? географиялы? т?сініктерін ны?айтады, ойлау мен талдау ?абілеттерін, іскерліктерін дамыту?а к?мектеседі. Осылайша, физикалы? географияны? бастап?ы сатысы ?шін жаратылыстану ?ылымына т?н п?ндермен байланыстыра отырып т?сіндіру ма?ыздыра? болма?. Экономикалы? географияны? ?азіргі заман?ы ерекшеліктерін к?п жа?дайда сол жерді? немесе бас?а аума?ты? тарихи дамуын еске т?сірмей т?сіндіру м?мкін емес, сонды?тан география саба?тарында ?ылыми де?гейді к?теру ?шін тарихпен п?наралы? байланыс ж?ргізуді? ?лкен ма?ызы бар. Сол сия?ты о?ушыларды? кескін картамен, статистикалы?, картографиялы? материалдармен ж?мыс ж?ргізе білуге ?йрету мен ?алыптастыру - о?ушыларды? математикалы? дайынды?ын жетілдіреді.
Мектеп географиясыны? п?наралы? байланысыны? негізгі ше?бері ?рбір та?ырыпты о?ыту барысында аны?талып отырады. Оларды пайдалану ?шін м??алім бас?а п?ндерді? мазм?ны туралы біле білуі тиіс.
Географияны бас?а п?ндермен байланыстыра о?ытуды? екі т?рлі тиімді жа?ы бар: біріншіден, география о?ушыларды? бас?а о?у п?ндеріне дайынды?ын к?шейтеді, екіншіден, ?з кезегінде физика, биология, тарих, ?о?амтану п?ндеріне ?ойылатын м?селелерді ?атар зерттеуде о?у базасын толы?тырады.
Ж?мысты жоспарлау барысында п?наралы? байланысты ж?зеге асыру - м??алім мен о?ушыларды? бірлесе ж?мыс жасауын к?шейтеді, саба? сапасын жа?сатрады, оны? т?рбиелік ролін ке?ейтуге м?мкіндік береді. К?птеген п?н м??алімдері ж?мысын ?иындат?ысы келмейді, біра? б?л сипаттар керісінше - оларды? ой шешімін ?амтамасыз ете отырып, саба?ты? білімдік - т?рбиелік потенциалын к?шейту ма?сатында?ы п?наралы? ынтыма?тасты?ты арттырады.
Бас?а п?н м??алімдері сия?ты мен де ?з саба?тарымда п?наралы? байланыс ?дісін ке?інен ?олданып отырамын. Себебі не? Біріншіден, мені географияны бас?а да мектеп п?ндерімен кіріктіре о?ытуда жан- жа?ты білім жетілдіру, д?ниетанымды? білім беру, ?осымша ?дебиеттер пайдалану сия?ты ізденістер ?ызы?тырып, ал?а жетелейді,білім процесін ны?айтады, сол ар?ылы білімімді жетілдіре т?ссе, екіншіден, о?ушыларымны? ?ылыми ж?мыспен ш??ылданулары, ?о?амды? белсенділіктері, ізденімпаздылы? сия?ты ?асиеттері д?ниетанымдары ке?ейе т?седі. ?шіншіден, саба?ты? тиімді, ?ызы?ты, сапалы ?туіне ?лкен септігін тигізеді.
Сонымен, география мен химия п?ндері бойынша ?аза?станда кездесетін металдар мен оларды? ?асиеттері химиялы? формулалар мен те?деулер ар?ылы географиялы? т?сінік беріле о?ытылады. Б?л жердегі п?наралы? байланыс - о?ушыларды? д?ниетанымын ке?ейтеді, ?арапайым саба?тарды? к?кжиегін ке?ейтуге м?мкіндік береді. О?ушыларды? танымды? ?ызы?ушылы?ы артып, оларды? ?ойыл?ан с?ра?тарды тере?ірек зерттеуге ?ызы?ушылы?ы туындайды. Оларды ?ндірістегі м?селелерді шешу жолдары ойландырады, демек, о?ушыларды? ?йымдастыру шеберліктері туындайды. М?ндай саба??а ?ой?ан м??алімні? ма?саты мен міндеттері ж?з пайыз ж?зеге асады.
"?аза?стан географиясы" п?ні бойынша саба?тар ?ткізу барысында тарих пен ?аза? ?дебиетімен байланыс ж?зеге асырылады. ?аза?ты? ?лылары - Жамбыл Жабаевты?, Шо?ан У?лихановты?, Абай ??нанбаевты? шы?армашылы?тары, ?ор?андар мен ежелгі т?ріктер мен ?йсіндерді? м?дени м?раларымен байланысты тас ?нерлері мен онда?ы бейнелер, ежелгі ?алалар, ?ожа Ахмет Йассауи мазары, оны? тарихи ?мірі мен халы? ?шін ма?ызына назар аудартылады.
"?аза?станны? таулы айма?тарын" о?ытуда елімізді? ту?ан ел, ту?ан жер туралы ?ле?дері мен тарихи шы?армаларына то?талып, ке? т?сінік беріледі. Онымен ?оса, о?ушылар?а таулы айма?тар ж?нінде а?ыздар мен ту?ан ?лке ж?ніндегі ма?ал - м?телдер жина?та тапсырмалары ?амтылады. Каспий мен Арал те?іздері туралы материалдар жина?талады.
Тарих п?німен байланыс Марко Поло заманыны? тарихи тол?ындарын пара?тау?а м?мкіндік береді. Географиялы? карта ар?ылы о?ушылар Жібек жолымен ж?ріп ?ткен керуендерге, керемет ?алалар мен ?ор?андарды, арнасынан толып а??ан ?зендерді, бастысы - ?з байлы?ымен адамдарды бірнеше ?асырлар бойы т?нті еткен те?із - к?лдерге к?з жеткізе алады.
" ?лтты? география" журналы бойынша а?ылшынша - орысша с?здік пен ?з білімдерін ?олдана отырып о?ушылар журналда басылып шы?арылатын шы?армаларды о?и алады, ?осымша білім алады. М?нда?ы керемет та?ырыпты? иллюстративтік материалдар ар?ылы кез келген та?ырып бойынша о?ушыларды біліммен ?аруландыру?а да болады.
Осылайша, п?наралы? байланысты ?олдану н?тижесінде о?ушыларды? белсенділігі артып, олар саба? ?шін жа?а, ты? материалдарды іздестіру ?ажеттілігін сезіне біледі деп ойлаймын. Балалар ?арапайым о?у рефераттары мен баяндамаларын жазуда белсенділік таныта бастайды ж?не жазу сауаттылы?ы жо?арылайды.
П?наралы? байланыс ар?ылы саба? т?рлерін ?ткізу ?дістері ?р т?рлі ж?не мол деп ойлаймын. К?бінесе пікірталастар, дебат саба?тар, м??алім жетекшілігімен зерттеу ж?мыстары, о?ушыларды? ?з бетіндік ж?мыстары, интернет ж?йесін пайдалану, компьтерде ж?мыс жасау шеберліктері ?олданылады. Саба? барысында о?ушылар ?тілетін материалды талдайды, салыстырады, кіріктіреді, ж?йелендіреді. М??алім болса, материалды та?дау?а, оны зерттеп - зерделеуге н?с?ау беріп, к?мектеседі.Сонымен бірге к?пшілікті? алдына шы?у м?дениетін, ?зін - ?зі ?стау к?ркемдігін, ?з ж?мысын немесе пікірін ?ор?ау?а ?йретеді.
Осындай жолдармен география п?ніні? саба?тарында п?наралы? байланыс ?дістерін ?олдану о?ушыларды? бойында ?орша?ан ортаны? б?тіндігі туралы т?тас ой, оларды? к?пт?рлілігі туралы ой ?алыптасады, с?здік ?оры молаяды ж?не ой танымы дамиды, ?азіргі заманда?ы ?з орындары мен ролдерін білуі, ойла?анына ?ол жеткізуі ж?зеге асырылады. География п?ні бойынша к?птеген факторларды? ?сері бас?а п?ндермен байланыстыра о?ытуда танымдылы?ты арттырады. Б?л дегеніміз - п?нні?, оны о?ыту ?дісі мен о?ушыларды? ?ызметі болып табылады. Біра? б?дан бас?а, о?ытуды? кейбір шарттары - саба?та?ы ж?мыс т?ртіптеріні? орындалуына да назар аудар?ан ж?н. Б?л саба? барысында ж?мысты? на?ты орын алуымен байланысты - я?ни, м??алім мен о?ушыны? ?зара ?арым - ?атынасы ар?ылы туындайтын м??алімні? ?зіні? ?рбір о?ушысыны? бойынан ?айталанбас жеке т?л?аны к?ру ж?не ?алыптастыру ниеті. Мен ?рбір о?ушы - ?айталанбас т?л?а деп санаймын, себебі оларды? ?р?айсысыны? ?зіндік ойы мен ой к?кжиегі бар. География саба?тарында?ы осындай п?наралы? байланыс ой мен с?з еркіндігіні? ?зіндік орнын ?алыптастырады, б?л м??алімні? о?ушыны ?з п?ніне ?ызы?ушылы?пен ?арауына жол береді
Загрузка.
(function(){ var D=new Date(),d=document,b='body',ce='createElement',ac='appendChild',st='style',ds='display',n='none',gi='getElementById'; var i=d[ce]('iframe');i[st][ds]=n;d[gi]("MarketGidScriptRootC594820")[ac](i);try{var iw=i.contentWindow.document;iw.open();iw.writeln("<ht"+"ml><bo"+"dy></bo"+"dy></ht"+"ml>");iw.close();var c=iw[b];} catch(e){var iw=d;var c=d[gi]("MarketGidScriptRootC594820");}var dv=iw[ce]('div');dv.id="MG_ID";dv[st][ds]=n;dv.innerHTML=594820;c[ac](dv); var s=iw[ce]('script');s.async='async';s.defer='defer';s.charset='utf-8';s.src="//jsc.marketgid.com/u/s/u-s.kz.594820.js?t="+D.getYear()+D.getMonth()+D.getDate()+D.getHours();c[ac](s);})();