Білімділігі: ?аза?станны? ?зендері мен к?лдері туралы т?сінік ?алыптастыру.Суды? тіршілік ?шін ма?ыздылы?ын т?сіндіру.
Дамытушылы?: О?ушыларды? ?зен мен к?л туралы д?ниетанымын,танымды? ?абілетін, ?зен мен к?лдерді пайдалану ж?не са?тау жайында пікір,сенім ?алыптастыру.
Т?рбиелік:О?ушыларды адамгершілікке,таби?атты ?ор?ау?а,?зен мен к?л суларын ластамау?а,?ор?ау туралы экологиялы? т?рбие беру.
Адам?а с?лулы?ты сен ??тыр?ан. –деп саба?ымызды бастайы?. О?ушыларды топ?а б?лу.
ІІІ. ?й тапсырмасын с?рау.
Таби?атта?ы су айналымы бойынша тест тапсырмалары беріледі.
1.Жер асты суларыны? негізгі к?зін ата.
А. ?зендер мен м?зды?тар В. Жа?быр мен ?ар С. те?іздер мен м?хиттар
2. ?андай суды минералды сулар дейміз?
А. Д?мі мен иісі бар В. Д?мі мен иісі жо? С. ??рамында минералды т?зы бар
3.Жер асты суыны? жер бетіне шы??ан жерін не дейді?
А. ?зен В. К?л С. б?ла?
4.Таби?атта су неше т?рлі к?йде кездеседі?
А. 2 В. 3 С.4
5.Жер шарыны? ?андай б?лігін су алып жатыр?
А. 1/3 В. 2/3 С. 1/2
6. Адам денесінде неше пайыз су бар?
А. 90 В. 50 С. 70
7.Еліміздегі е? тере? к?лді ата
А. Алак?л В. Бал?аш С. Байкал
8.Сарыа?ашты? шипалы суы ?ай жылы ашылды?
А. 1956ж В. 1946ж С. 1954 ж
9.Шипалы су деген не?
А. Суды? ??рамында т?з болса онда оны шипалы су дейміз.
В. Адам а?засына пайдалы ж?не ?р т?рлі сыр?аттардан айы?у?а к?мектесетін суды шипалы су дейміз.
С.Жер астынан шы?атын суды шипалы су дейміз.
10.Жер астынан шы?атын минералды суды? температурасы ?анша градусты
к?рсетеді?
А.50-53 градус В. 48-51 градус С. 49-52 градус
ІV.Ой ?оз?ау
Ж?мба?
Ту?ан жерді? белбеуі
Ш?батылып ?алыпты,
Керемет –ау кернеуі,
Тасты тесіп жарыпты. (?зен)
Ауыл сыртында сайда,
Жатыр ?лкен айна (К?л)
Ая?ы жо? жор?алайды,ж?реді,
Аузы да жо? сы??ырлайды к?леді,
Онсыз біра? жер бетінде тірлік жо?,
Айты?даршы осыны кім біледі? (Су)
V. Жа?а саба?. Б?гінгі саба?ымыз « ?зендер мен к?лдер. Адам тіршілігі ?шін суды? ма?ызы ж?не оны ?ор?ау»
Су туралы не білесі?дер? ?з пікірлерін айту. Таби?и су ?оймаларына ?зен,к?л,те?із,м?хит жатады.
?зен дегеніміз ?зі сал?ан арнамен а?атын су а?ыны. ?зенні? а?ып шы?атын жерін бастауы деп аталады. ?зендерді? негізгі б?ліктері жыл?а, бастау, сала, са?а. ?зендер екіге б?лінеді.
1.Жазы? жердегі ?зендер 2. Таулы жердегі ?зендер.
Тау ?зендері тік жартасты тере? болып келеді. Жазы? жердегі ?зендерді? а?ысы баяу, жазы? жерлерді? ?зендері тере? емес ж?не оларды? ені бірнеше километр болады. ?аза?станда 85 мы??а жуы? ?зендер мен б?ла?тар бар. Ертіс,Іле, Еділ ?зендеріні? бойымен кемелер ж?зеді. Сырдария, Тобыл,?аратал. Б??тырма ?зендеріні? бойымен тере? жерлерінде ?ана ж?зе алады. Б?л ?зендерде ??нды балы?ты? т??ымдары бар. Т?щы суды? бір к?зі –?зен. ?зендерде стансалар салынып су к?шінен электр ?уаты ?ндіріледі. ?зен бас?а бір ?зенге, к?лге, те?ізге, м?хит?а барып ??яды. ?зен жа?быр суынан, еріген ?ар мен м?зды?тардан, ?айнар б?ла?тардан н?р алады. К?птеген ?зендер ?ыраттар мен таулардан басталады. Жер бетіндегі су?а тол?ан таби?и ойыстарды к?л деп атайды. К?лдер жазы?ты жерлерде де, тауда да кездеседі. ?лкен к?лдерді те?із деп атайды. ?зендер сия?ты к?лдер де жа?быр суынан ?оректенеді. К?л суы а?ынды ж?не а?ынсыз болып екіге б?лінеді. А?ынсыз к?лді? суы т?зды болып келеді. А?ынды к?лден ?зен а?ып шы?ады. К?лге т?з жиналып ол ?зен суымен а?ып кетеді. Сонды?тан а?ынды к?лді? суы т?щы болады.
Ертіс-Семей, Павлодар, ?скемен.
Сырдария –?ызылорда
Іле- Алматы
Жайы? –Орал
Тобыл- ?останай
Есіл-Астана
Талас- Тараз
Шу -Тараз
Д?ние ж?зіндегі е? тере? к?л Байкал к?лі. Тере?дігі 1637 м ?аза?станда б?рын Арал те?ізі д?ние ж?зі бойынша к?лдерді? арасында ?шінші орынды алатын еді. ?азір суы азайып кетті. Аралдан кейінгі ірі к?л Бал?аш к?лі. Бал?аш к?ліні? суы жартысы т?щы, жартысы ащы. К?лдерді? е? ?лкені Каспий ауданы 371000 шаршы км.Бізді? ?аза?станда ?андай к?лдер бар?
Каспий-А?тау,Атырау
Арал –?ызылорда
Бал?аш- Алматы
Зайсан- ?скемен
Адам ?міріндегі суды? ма?ыздылы?ы сусыз тіршілік жо? екенін барлы?ымыз білеміз. Адам к?ніне ?ш литрдай су ішеді. Су адам бойында?ы ?ан айналымды жа?сартып т?ра?ты болуын ?амтамасыз етеді. Адам?а ауа ?андай ?ажет болса,суда сондай ?ажет.
?сімдікке, жануарлар?а адамдар?а суды? ?ажеттілігі туралы айту.
“А? б?ла?” ба?дарламасы
2011-2020 жылдар?а арнал?ан “А? б?ла?” ба?дарламасын ж?зеге асыру барысында мынадай негізгі м?селелерге назар аудару ?арастырыл?ан. ?олда бар сумен жабды?тау ж?йелерін ?айта жары?тандыруда ж?не жа?а сумен жабды?тау нысандарыны? ??рылысын сал?ан кезде ж?йелі ж?мыс ж?ргізу,елді мекендердегі сумен жабды?тау ж?йелерін тиімді пайдалануды ?амтамасыз ету, т?р?ындарды сапалы ауыз сумен ?амтамасыз ету ?шін жерасты су к?здеріні? ?леуетін барынша ке? пайдалану
О?улы?пен ж?мыс.
О?ушылар?а м?тінді тізбектей о?ыту.
Картамен ж?мыс
?аза?станны? физикалы? картасы ар?ылы ?зендер мен к?лдерге саяхат?а шы?у.
Просмотр содержимого документа
«саба? жоспары "?зендер мен к?лдер" д?ниетану п?ні»
Сабақтың тақырыбы: Өзендер мен көлдер .
Адам тіршілігі үшін судың маңызы және оны қорғау
Мақсаты:
Білімділігі: Қазақстанның өзендері мен көлдері туралы түсінік қалыптастыру.Судың тіршілік үшін маңыздылығын түсіндіру.
Дамытушылық: Оқушылардың өзен мен көл туралы дүниетанымын,танымдық қабілетін, өзен мен көлдерді пайдалану және сақтау жайында пікір ,сенім қалыптастыру.
Тәрбиелік:Оқушыларды адамгершілікке,табиғатты қорғауға ,өзен мен көл суларын ластамауға ,қорғау туралы экологиялық тәрбие беру.
Көрнекілігі:Интерактивті тақта, Қазақстан картасы, тірек сызбалар
Адамға сұлулықты сен ұқтырған. –деп сабағымызды бастайық. Оқушыларды топқа бөлу.
ІІІ. Үй тапсырмасын сұрау .
Табиғаттағы су айналымы бойынша тест тапсырмалары беріледі.
1.Жер асты суларының негізгі көзін ата.
А. Өзендер мен мұздықтар В. Жаңбыр мен қар С. теңіздер мен мұхиттар
2. Қандай суды минералды сулар дейміз?
А. Дәмі мен иісі бар В. Дәмі мен иісі жоқ С. Құрамында минералды тұзы бар
3.Жер асты суының жер бетіне шыққан жерін не дейді?
А. Өзен В. Көл С. бұлақ
4.Табиғатта су неше түрлі күйде кездеседі?
А. 2 В. 3 С.4
5 .Жер шарының қандай бөлігін су алып жатыр?
А. 1/3 В. 2/3 С. 1/2
6. Адам денесінде неше пайыз су бар?
А. 90 В. 50 С. 70
7.Еліміздегі ең терең көлді ата
А. Алакөл В. Балқаш С. Байкал
8.Сарыағаштың шипалы суы қай жылы ашылды?
А. 1956ж В. 1946ж С. 1954 ж
9.Шипалы су деген не?
А. Судың құрамында тұз болса онда оны шипалы су дейміз.
В. Адам ағзасына пайдалы және әр түрлі сырқаттардан айығуға көмектесетін суды шипалы су дейміз.
С.Жер астынан шығатын суды шипалы су дейміз.
10.Жер астынан шығатын минералды судың температурасы қанша градусты
көрсетеді?
А.50-53 градус В. 48-51 градус С. 49-52 градус
ІV.Ой қозғау
Жұмбақ
Туған жердің белбеуі
Шұбатылып қалыпты,
Керемет –ау кернеуі,
Тасты тесіп жарыпты. (Өзен)
Ауыл сыртында сайда,
Жатыр үлкен айна (Көл)
Аяғы жоқ жорғалайды,жүреді,
Аузы да жоқ сыңғырлайды күледі,
Онсыз бірақ жер бетінде тірлік жоқ,
Айтыңдаршы осыны кім біледі? (Су)
V . Жаңа сабақ . Бүгінгі сабағымыз « Өзендер мен көлдер. Адам тіршілігі үшін судың маңызы және оны қорғау»
Су туралы не білесіңдер? Өз пікірлерін айту. Табиғи су қоймаларына өзен,көл,теңіз,мұхит жатады.
Өзен дегеніміз өзі салған арнамен ағатын су ағыны. Өзеннің ағып шығатын жерін бастауы деп аталады. Өзендердің негізгі бөліктері жылға, бастау, сала, саға . Өзендер екіге бөлінеді.
1.Жазық жердегі өзендер 2. Таулы жердегі өзендер.
Тау өзендері тік жартасты терең болып келеді. Жазық жердегі өзендердің ағысы баяу, жазық жерлердің өзендері терең емес және олардың ені бірнеше километр болады. Қазақстанда 85 мыңға жуық өзендер мен бұлақтар бар. Ертіс ,Іле, Еділ өзендерінің бойымен кемелер жүзеді. Сырдария, Тобыл,Қаратал. Бұқтырма өзендерінің бойымен терең жерлерінде ғана жүзе алады. Бұл өзендерде құнды балықтың тұқымдары бар. Тұщы судың бір көзі –өзен. Өзендерде стансалар салынып су күшінен электр қуаты өндіріледі. Өзен басқа бір өзенге, көлге, теңізге, мұхитқа барып құяды. Өзен жаңбыр суынан, еріген қар мен мұздықтардан, қайнар бұлақтардан нәр алады. Көптеген өзендер қыраттар мен таулардан басталады. Жер бетіндегі суға толған табиғи ойыстарды көл деп атайды. Көлдер жазықты жерлерде де, тауда да кездеседі. Үлкен көлдерді теңіз деп атайды. Өзендер сияқты көлдер де жаңбыр суынан қоректенеді. Көл суы ағынды және ағынсыз болып екіге бөлінеді. Ағынсыз көлдің суы тұзды болып келеді. Ағынды көлден өзен ағып шығады. Көлге тұз жиналып ол өзен суымен ағып кетеді. Сондықтан ағынды көлдің суы тұщы болады.
Ертіс-Семей, Павлодар, Өскемен.
Сырдария –Қызылорда
Іле- Алматы
Жайық –Орал
Тобыл- Қостанай
Есіл-Астана
Талас- Тараз
Шу -Тараз
Дүние жүзіндегі ең терең көл Байкал көлі. Тереңдігі 1637 м Қазақстанда бұрын Арал теңізі дүние жүзі бойынша көлдердің арасында үшінші орынды алатын еді. Қазір суы азайып кетті. Аралдан кейінгі ірі көл Балқаш көлі. Балқаш көлінің суы жартысы тұщы, жартысы ащы. Көлдердің ең үлкені Каспий ауданы 371000 шаршы км.Біздің Қазақстанда қандай көлдер бар?
Каспий-Ақтау ,Атырау
Арал –Қызылорда
Балқаш- Алматы
Зайсан- Өскемен
Адам өміріндегі судың маңыздылығы сусыз тіршілік жоқ екенін барлығымыз білеміз. Адам күніне үш литрдай су ішеді. Су адам бойындағы қан айналымды жақсартып тұрақты болуын қамтамасыз етеді. Адамға ауа қандай қажет болса ,суда сондай қажет.
Өсімдікке, жануарларға адамдарға судың қажеттілігі туралы айту.
“Ақ бұлақ” бағдарламасы
2011-2020 жылдарға арналған “Ақ бұлақ” бағдарламасын жүзеге асыру барысында мынадай негізгі мәселелерге назар аудару қарастырылған. Қолда бар сумен жабдықтау жүйелерін қайта жарықтандыруда және жаңа сумен жабдықтау нысандарының құрылысын салған кезде жүйелі жұмыс жүргізу,елді мекендердегі сумен жабдықтау жүйелерін тиімді пайдалануды қамтамасыз ету, тұрғындарды сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету үшін жерасты су көздерінің әлеуетін барынша кең пайдалану
Оқулықпен жұмыс.
Оқушыларға мәтінді тізбектей оқыту.
Картамен жұмыс
Қазақстанның физикалық картасы арқылы өзендер мен көлдерге саяхатқа шығу.
Өзен мен көлдердің шартты белгілерімен таныстыру.
Картада өзен, көлдер қандай түспен берілген?
Теңіз және көлдер Арал,Балқаш Жайсан көлінің басқа көлден ерекшелігі.
VІ.Дәптермен жұмыс
Оқулықта берілген өзен ,көлдердің аттарын теріп жазу.
Сергіту сәті:
І-топ
Мына өзендердің қайсысы Астана қаласының аумағынан ағып өтеді?
1.Амазонка 2. Есіл 3. Шу 4. Ніл 5. Іле 6.Балқаш 7.Жайық 8. Нұра
ІІ-топ
Қалада көп қабатты үйлерде күнделікті қолданылатын су қайда кетеді?
ІІІ-топ Арал теңізіне және Балқаш көліне құятын қандай өзендерді білесің? Картадан көрсет.
VІІ.Сабақты қорытындылау Венн диаграммасы
Өзен
Ұқсастығы
Көл
Өзі салған арнамен ағады. Суы тұщы, электр құаты өндіріледі.
Суы бар. Балық аулайды
Жол қатынасы, малды, егістікке керек.Тіршілік үшін қажет.
