Сабақтың білімділік мақсаты: Оқушылардың толқындар тарауы бойынша алған білімдерін жүйелеп, практикада қолдандыра білу.
Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың өздігінен ойланып, жұмыс істеу қабілеті арттыру, шығармашылық қабілеттерін дамыту, компьютердің көмегімен физика есептерін шығара білуге дағдыландыру.
Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларды сабақ үстінде ұқыптылыққа, өздеріне деген сенімділікке, уақыттарын дұрыс қолдана білуге үйрету.
Сабақтың барысы: Анаграмма
Оқушылардың қандай тақырыпты қайталайтындарын білу үшін анограмма жасалады.
ТОЛҚЫН
Сұрақтар әр оқушыларға таратылады, жауап берген сон парақтағы әріпті орнымен орналастырады.
Сұрақтар: флипчарт 1
№1. Толқын деген не?
Тербелістің кеңістікте таралуы. Н
№2 Электр өрісі мен магнит өрісі қандай толқынды тудырады.
Электромагниттік толқынды Ы
№3 Тербелмелі контур деген не
Индуктивтілігі бар Катушкадан және сыйымдылығы бар конденсатордан тұратын тізбек. Қ
№4 электромагниттік толқынның қандай қасиеті бар, оны қандай құралмен көре аламыз
ЭМ толқын материаның ерекше түрі оны осцилограмманың көмегімен көре аламыз.Л
музыкалық дыбыстар дегеніміз не
№5.Камертонның немесе музыкалық аспаптардың шығаратын дыбысы О
№6.Дыбыстың сипаттамаларына не жатады Тон, тембр,шу Т
1 ФЛИПЧАРТТАҒЫ ӘРІПТЕРДІ ОРНЫНА ҚОЮ АРҚЫЛЫ САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ ШЫҒАДЫ.
Эпиграф
М.Жүмабаев ағамыз айтқандай: толқыннан толқын туады, толқыннан толқын шығалы, толқынмен толқын жарысады демекші бізді қоршаған орта- ол толқындардың таралу ортасы оның ішінде біз күнделікті дыбыс толқындарымен өмір сүреміз. Дыбыс арқылы бір бірімізді естіп, музыка арқылы ерекше сезімге бөлененміз.Дыбыс арқылы адамның жүрегінің қағысын сеземіз. Флипчарт 2.
III.Толқынның түрлері.
Сондықтан бұл тарау тектен тек толқын деп аталған жоқ, ал енді осы толқындар екі түрге бөлінеді олар қандай .
Механикалық және ЭМ толқындар.
Осы толқындардың өзі бірнеше түрге бөлінеді, осыны анықтау керек. Ол үшін толқынның түрлерін өз атауларына сәйкес орналастыру қажет.
Флипчарт 3
Механикалық: көлденең, қума, дыбыс, акстикалық
ЭМ толқын: радиотолқын, ақ жарық, рентген, инфрақызыл, гамма,
IV.Сұрақты камертон.
ПРЕЗЕНТАЦИЯ.
Келесі СҰРАҚТЫ КАМЕРТОННЫҢ сауалына жауап беріп, ұпайлар аламыз.
Физика ғылымының басқа ңылымдардан ерекшелігі формулалардың жиынында, әр тақырыпқа арнайы формулалары бар, бүгін де осы формулалардың сәкесін тауып оқып көрейік. презентация 11 слайд
VI.Адасқан анықтама. график
Механикалық толқын қума, көлденең болып бөлінеді, мына флипчарттағы анықтамалар қайсысына қайсы келетінін жазыңдар. Флипчарт
VII Музыкалық есеп
Енді бүгінгі қайталанып отырған толқын тарауына байланысты есептерді қарастырайық, дыбыс толқыны болғандықтан есептер де музыкалық болады. Дәптерге шығарып, бір оқушы оны тақтада жазады, қалғандары оны орындарында тексереді.
Енді екі оқушы,оларға бір бірден есеп беріледі, интер.тақтада және қарапайым тақтада екі топ кезектесіп осы есептің бірі берілгенін, бірі формуласын, бірі шығарылуын, бірі жауабын жазу керек. Карточка беріледі
IX.Қызықты сұрақтар
Физика-табиғатты зерттейтін ғылым болғандықтан, бүгін де табиғатқа байланысты толқын тарауымен сәйкес келетін қызықты сұрақтарға жауап беру керек. Слайд 15
2.Ауасы сорып алынған ыдыстың ішінде неге сағаттың дыбысы шықпайды?
( Себебі ауасы жоқ жерде дыбыс таралмайды.)
3.Найзағай ойнағанда бәз неге бірінші найзағайды көреміз ал дыбысын кейін естиміз?
(Дыбыстың таралу жылдамдығы жарықтың таралу жылдамдығынан сан есе кіші6 бірақ екі құбылыс та бір мезетте өтеді)
4.“Балық сияқты үндемейді” деген салыстырумен келісесіз бе? Неге?
(Жоқ, себебі балықтар да сан алуан дыбыс шығарады. Тек кит қана үндемейді.мысалы дельфин ультрадыбысты жақсы естиді)
X.дыбыс құпиясы.
Бұл дыбыс толқынына жататын дене және ол
үш бөліктен тұрады, қазақ халқының көнеден келе жатқан көзі, бұл не? Құрылысымен түсіндіру.(домбыра.) слайд 16
XI.Венн диаграммасы
Біз сонымен механикалық және электромагниттік толқындар жайлы біраз мәліметтерді жинақтадық ендеше Венн диаграммасы бойынша олардың ерекшеліктері мен айырмашылықтарын жазып көрейік. Флипчарт 17
XII.Тәжірибе
Толқындар тарауын қорытындылау тәжірибесіз қызық болмас сондықтан келесі кезек қызықты тәжірибелер және оның физикалық мағынасын түсіндіру.
1.Дыбыс қай жерден шыққаннын анықтау және неліктен?
Дыбыс шығады көзі байлаулы бала оның қайдан шыққанын тауып алып неліктен оны тапқанын түсіндіру керек. жаңылыстыру үшін шамалы музыка қосылады.
(адамда екі құлақ бар сондықтан қабылдаған дыбыстарды ми қай жерден шыққанын салыстыра бастайды. Бұл ара қашықтыққа байланысты болады, егер екі дыбыс бірдей қашықтықтан шықса адам жағылысуы мүмкін.
2. Дыбыс қалай шығатынын анықтау.
Қағаздан жасалған кеме, ыдыс, трубка мен су , осы заттарды қолданып эхолокацияны қалай түсіндірер едіңдер.
3.Музыкалық ыдыс
Хрусталь ыдыстың шетін сұқ саусақтың ұшымен сызсақ дыбыс шығады, неге
Қолымызмен қозғалыс жасағанда саусақтың ұшы не ыдыстың шетіне тиеді, не сырғып кетеді, сол уақытта ыдыс шамалы деформацияға ұшырайды да дыбыс шығарады.Ыдыс қатты дене болғандықтан және оның түбі терең болғандықтан ол резонатор қызметін атқарады. Дыбыстың қаттылығы резонаторға байланысты.
X.Тест тапсырмалары.
Ал енді осы бүгінгі сабаұымызды толық қорытындылау ұшін тест сұрақтарына жауап беру керексіздер.
Жауаптары кейін тақтада тұрады, оқушылар жауаптын тексеріп өздеріне баға қояды.
XI. Сауалнама
Сабақты толық аяқтау үшін оқушылар сауалдарға жауап береді:
1.Нені білдім, түсіндім
2.Нені түсінбедім
3.Не қызық болды
4.Не қызық емес болды
5.Өзімді қалай бағалар едім. Флипчарт 21
Оқушыларға үйге тапсырма беру және бағалау.
№1.анаграмманың сұрақтары:
Толқын деген не?Н
№2анаграмманың сұрақтары:
Электр өрісі мен магнит өрісі қандай толқынды тудырады.Ы
№3анаграмманың сұрақтары:
Тербелмелі контур деген не ? Қ
№4 анаграмманың сұрақтары:
электромагниттік толқынның қандай қасиеті бар, оны қандай құралмен көре аламыз .Л
№5.анаграмманың сұрақтары:
музыкалық дыбыстар дегеніміз не О
№6.анаграмманың сұрақтары:
Дыбыстың сипаттамаларына не жатады Т
№7.анаграмманың сұрақтары:
Ультрадыбыстарға мысал келтір, медицинада олар неге қажет.Р
№8.анаграмманың сұрақтары:
Адамның дыбысты естуге арналған мүшесі не және адам қандай дыбыстарды ести алады.А
№9.анаграмманың сұрақтары:
Қатты толқын болғанда көпір сынып кетуі мүмкін бе Д
Физикалық эстафета есебі
1.Адам құлағы 16 Гц-тен 20 000 Гц жиілікке дейінгі дыбыстарды қабылдай алады. Дыбыс тербелісінің естілу аралығы қандай толқын ұзындықтарының арасында жатыр. Ауадағы дыбыстың таралу жылдамдығы 340 м/с деп есептеңдер.
Физикалық эстафета есебі
2.Негізгі «ля» музыкалық тонның толқын ұзындығы 78 мм, ал «си» тонының толқын ұзындығы 56 мм. Дыбыстың ауада таралу жылдамдығы 340 м/с. Бұл тондардың жиіліктері қаншаға тең.
Тест сұрақтары:
1.толқындарды зерттеуде үлес қосқан ғалымдыр:
А.Ньютон, Паскаль, Ом
Б.Архимед, Ә.Фаараби, Ампер
В.Пифагор, Аристотель,Леонардо да Винчи
2.дыбыстың тралу жылдамдығы неге тең
А. 300м/с
Б. 340 м/с
В,312 м/с
3.Толқындар ұғымына қандай физ. шамалар сәйкес келеді
А. ұзындық, жиілік,жылдамдық
Б. Кернеу, кедергі және күш
В. Биіктік, масса және тоқ күші
4.дыбыс қаттылығы қандай шамаға тәуелді
А.тонның биіктігі
Б. Тербеліс жиілігі
В.тербеліс амплитудасына
5.дыбыс қаттылығының бірлігі қандай
А.метр
Б.Децибел
В.Герц
6. Адамның есту мүшесі қабылдайтын дыбыс толқындарының жоғары жиілігі?
А. 20 000 Гц
Б. 200 000 Гц
В. 200 Гц
7.Генрих Герц деген сөзден құралған радиограмманы алғашқы рет 250 м қашықтыққа сымсыз радиограммамен қандай ғалым жеткізді
А. Генри
Б. Папов
В. Герц
8.шағылған ультрадыбысты пайдаланып, нысананың орнын аныұтау не джеп аталады
