Электр өрісі. Электр өрісінің кернеулігі.

Алматы қаласы, Бостандық ауданы

№138 гимназиясының физика пәні мұғалімі

Динасилова Молдир Батырхановна.

Күні: Ашық сабақ Пәні: Физика Сыныбы:8

Сабақтың тақырыбы: § 32 Электр өрісі. Электр өрісінің кернеулігі

Сабақтың мақсаты: а) Оқушыларға электр өрісі мен оның кернеулігі, зарядталған шарға заттардың тартылуы туралы түсіндіру және есеп шығаруды үйрету;

б) Оқушыларды адамгершілікке, жауапкершілікке, өз

бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу;

в) Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық және

логикалық ойын дамыту;

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Топпен, кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау

Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар.

1. Психологиялық ахуал. Физика біздің өмірімізге не үшін қажет?

Оқушылар алдына мақсат қою;

1. Элнектр өрісі қайдан пайда болады?

2. Біз өрістің пайда болғандығын қандай аспап арқылы көре аламыз?

IV.Жаңа сабақты оқып-білу кезең

II.Негізгі материал. Кез келген зарядталған дененің айналасында заттан ерекшеленетін, электр өрісі деп аталатын кеңістік бар екенін көрсетеді. Осы өріс арқылы электрлік өзара әрекеттесу жүзеге асады. Электр өрісі ұғымын ағылшын ғалымдары М.Фарадей және Дж. Максвелл енгізді. Зарядталған денелердің маңында электр өрісінің әрекеті күштірек ал олардан алыстаған сайын өріс әлсірейді.

Әдетте, өріс қасиетін зерттегенде, сынақ заряд деп аталатын оң бірлік заряд қолданылады және оның өз өрісі еленбейді. Сонымен, +q ₀ заряды тудырған өрістің қандай да бір нүктесінде орналасқан сыналатын q зарядқа Кулон заңы бойынша F күші әрекет етеді: F= k * q ₀ *q / r *r

Заряд бірлігіне әрекет ететін күшке тең F/q қатынасына электр өрісінің күштік сипаттамасы болып табылады және осы нүктедегі электр өрісінің кернеулігі деп аталады.

Кернеулік Е арқылы белгіленеді.

Электр өрісінің күш сызықтары деп өрістегі оң зарядталған бөлшекке әрекет ететін күштің бағытын көрсететін сызықтарды айтады.

Күш сызықтарының міндетті түрде басы мен аяғы болады немесе шексіздікке кетеді. Әр нүктеде модулі мен бағыты бойынша өкернеулігі тұрақты электр өрісін біртекті деп атайды. Электр өрісінің кернеулік сызықтары бір-біріне параллель. Электр өрісінің кернеулік сызықтары тұйықталған, үздіксіз және қиылыспайды.

Ашық сабағымда оқушыларды молекула, атом, протон және нейтрон деп топқа 4 топқа бөле отырып топпен жұмыс жасадық.

1-тапсырма. Әр топқа электр өрісінің қайдан пайда болатынын және оны әр топ өзі жеке жауап береді?

Молекула тобы – электр өрісінің қайдан пайда блоатынын прибор арқылы көрсетті. Яғни, шыны таяқшаны жібек матаға үйкелеу арқылы электроскоптың көмегімен электр өрісінің бар екенңн көрсетті.

Протон тобы - электр өрісінің бар екенін эбонит таяқшасын теріге үйкелеу арқылы электроскобтың көмегімен электр өрісінің бар екенін көрсетті.

Оң және теріс зарядталған бөлшектердің төңірегінде бар уақытта электр өрісі пайда болады.

2-тапсырма. Электр өрісіне қатысты әр топқа екі карточкадан төрт сұрақ бере отырып оқушылардың деңгейін анықтау.

Әр топтан екі окушы шығып сұрақтарға жауап берді:

Нейтрон тобынан

1-сұрақ: Электр зарядының мәні неге тең?

Әбілхайыр Мирас: Электр зарядының мәні е=1.6*10^-19 кл-ға тең;

2-сұрақ: Нүкелік заряд дегеніміз не?

Муздубаева Диляра: Өлшемдері арақашықтығынан өте кіші болатын өзара әрекеттесетін эарядталған денелерді нүктелік заряд деп атайды;

Атом тобынан

3-сұрақ: Кулон күшінің формуласы?

Әбдуғаппар Рамазан: ;

4-сұрақ: Екі нүктелік зарядтың арақашықтығын 2 есе арттырғанда, олардын арасандағы өзара әрекеттесу күші қанша есе өзгереді?

Марлен Алина: Кулон күші барлық уақытта арақашықтықтың квадратына кері пропорционал болады. Сондықтан арақашықтығы 4 есе кемиді.

Протон тобынан

5-сұрақ: Екі нүктелік зарядтың біреуінің зарядын 3 есе кеміткенде, олардын арасандағы өзара әрекеттесу күші қанша есе өзгереді?

Байқоңырова Аянбүбі: Кулон күші барлық уақытта зарядқа тура пропорционал болады. Сондықтан заряд 3 кемиді.

6-сұрақ: Екі нүктелік зарядтың арақашықтығын 2 есе кеміткенде, олардын арасандағы өзара әрекеттесу күші қанша есе өзгереді?

Сейденова Эльнур: Кулон күші барлық уақытта арақашықтықтың квадратына кері пропорционал болады. Сондықтан арақашықтығы 2 кемігендіктен, керісінше олар арақашықтығы 4 есе артады.

Молекула тобынан

7-сұрақ: Ортаға байланысты Кулон күшінің формуласы?

Нағашбаева Сымбат:

8-сұрақ: k – тұрақтысының мәні неге тең?

Серікбай Әділет: k=9*10⁹

V.Жаңа білім мен іс-әрекет амалдарын алғашқы тексеру кезеңі

Әр топқа бөлінген оқушылардың білім деңгейін карточкалардағы сұрақтарға жауап беру арқылы тексердім. Әр топтан екі-екіден оқушылар жауап берді.

V..Жаңа білім мен іс-әрекет амалдарын бекіту кезеңі

1. Электр өрісінің шын мәнінде болуын дәлелдейтін мысалдар келтіріңдер?

2. Зарядталған шарға неліктен металдың жеңіл шаң – тозаңдары тартылады?

3. «Электр ­өрісінің кернеулігі» дегеніміз не?

4. Тәжірибе арқылы электр өрісінің көрнекі кескінін қалай алуға болады?

VІ.Жаңа білім мен іс-әрекет амалдарын қорытындылау кезеңі

1.Бақылау өзін-өзі бақылау

2.Түзету, кемшілікті анықтау

3.Жалпы сыныптың жұмысына сапалы баға беру.

4. Оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма. § 32 оқу ереже жаттау,119-121 беттер

Б.М.Дүйсембаев, Г.З.Байжасарова, А.А.Медетбекова 8 сынып, оқулық