Жа?а та?ырыпты мазм?ндау: Жо?ары кернеулі ажырат?ыштар жо?ары кернеулі электр тізбегін ?осу?а ж?не ажырату?а, сондай а? ?ыс?а т?йы?талу кезінде ажырату?а арнал?ан. Оны? ажырататын ?абілеті жеткілікті, ?ыска уа?ытта орындайтын ж?мысы сенімді болуы тиіс. Жо?ары вольтты ажырат?ыштар ?опарылудан ж?не ?рттен ?ауіпсіз, ??рылымы ?арапайым, пайдаланылуы ы??айлы, м?лшері мен салма?ы м?мкіндігінше ша?ын бол?аны ж?н.Ажырат?ыш – тізбекті кез келген режимде ажырататын коммутациялы? аппарат. Жо?ар?ы кернеулі ажырат?ыштар жо?ары кернеулі эдлектр тізбегін ?осу?а ж?не ажырату?а, сондай–а? ?ыс?а т?йы?талу кзінде ажырату?а арнал?ан. Б?л ?ндірістік типтерінде т?йіспелеріні? (контактыларыны?) арасында ?те к?шті ?ш?ын пайда болмас ?шін т?йіспелері майды? ортасында т?рады. Апатты? жа?дай ту?анда автоматтв т?рде кернеуден ажыратып тастайтын ажырат?ыштар да бар. Жай ажырат?ыштарды біз ?олмен іске ?осатын болса?, автоматты ажырат?ыштарды? ж?мысына тек ол ж?мыс істемей ?ал?анда, я?ни істен шы??анда болмаса, адам араласа алмайды.Ж?мыс кернеуі 1 кВ-?а дейін болатын ?ондыр?ыларда ж?мыс режиміні? б?зылуы салдарынан оларды б?лінуден са?тау ?шін осы автоматты ажырат?ыштарды ?ояды. Электротехникалы? автомат дегеніміз осы болып табылады. Еритін ?ор?а?ыштар электр ?оз?алт?ыштары мен бас?а да ?ндірістік ??рыл?ыларды ?ыс?а т?йы?талу токтарыныа ?ор?айды, біра? ?за? уа?ыт?ы ауыр ж?ктемелерден ?ор?ай алмайтынды?ы себепті ?уаты жо?ары электротехникалы? ??рыл?ыларда еритін ?ор?а?ыштармен бірге максималды автоматты ажырат?ыштар ?олданылады.
Жо?ары кернеулі ажырат?ыштар жо?ары кернеулі электр тізбегін ?осу?а ж?не ажырату?а, сондай а? ?ыс?а т?йы?талу кезінде ажырату?а арнал?ан. Оны? ажырататын ?абілеті жеткілікті, ?ыска уа?ытта орындайтын ж?мысы сенімді болуы тиіс. Жо?ары вольтты ажырат?ыштар ?опарылудан ж?не ?рттен ?ауіпсіз, ??рылымы ?арапайым, пайдаланылуы ы??айлы, м?лшері мен салма?ы м?мкіндігінше ша?ын бл?аны ж?н. Барлы? жо?ары вольтты ажырат?ыштарды екі негізгі топ?а б?луге болады: 1 Майлы ажырат?ыштар 2 Майсыз ажырат?ыштар
Майлы ажырат?ыштар оз кезегінде: А ?лкен к?лемді майлы ажырат?ыштар ? Аз к?лемді майлы ажырат?ыштар болып б?лінеді.
Біріншіден, ажырату кезінде т?йіпелер аралы?ында пайда болатын электр до?асын ?шіруге, сондай а? то? ж?ретін б?ліктерді бір бірінен ж?не жерге ?осыл?ан бактан о?шаулау?а пайдаланылады. Екіншіден, май тек до?аны ?шіру ?шін ?ана ?олданылады, ад то? ж?ретін б?ліктерді о?шаулау ауа ж?не керамикалы?, органикалы? о?шаулат?ыш материалдар ар?ылы ж?зеге асырылады. Бейнефильм
Инфляция (лат. inflatio – «?абыну», «ісіну») — б?л ба?аны? ?суінен, тауарлар тапшылы?ынан ж?не тауарлар ж?не ?ызметтер сапасыны? т?мендеуінен туындайтын а?шаны? ??нсыздануы, сондай-а? оны? сатып алу ?абілетіні? т?мендеуі
Инфляция — б?л кез келген экономикалы? даму ?лгісіне т?н объективті ??былыс. Инфляцияны? себептері айналыс ж?не ?ндіріс саласында орын алады.
?азіргі инфляция мынадай факторлар?а байланысты:
А?ша айналысыны? факторларына: бюджет тапшылы?ын жабу?а пайдаланыл?ан, шексіз к?п а?шаны? эмиссиялануы есебінен айналыс аясыны? арты? а?ша массасына толып кетуі; халы? шаруашылы?ыны? арты? несиеге толуы.
А?шалай емес факторлар?а: ?о?амдык ?ндірістегі те?сіздікке, шарушылы?ты? шы?ынды? тетігіне, мемлекетті? экономикалы? саясаты, оны? ішінде салы? саясаты, ба?а саясаты, сырт?ы экономикалы? саясатына байланысты факторлар жатады.
Атал?ан факторларды? ?анат жаюына байланысты инфляцияны? екі т?рі болады: с?раныс ж?не шы?ын (?сыныс) инфляциясы.
?скери шы?ыстарды? ?суі, я?ни ?скери техникаларды? азаматты? салаларда пайдалану ?ажеттігінен, н?тижесінде а?ша баламасы айналыс ?шін арты? болып ?алады;
мемлекеттік бюджет тапшылы?ы ж?не ішкі ?арыздарды? ?суі, я?ни мемлекетті? ?ыс?а ж?не орта мерзімді міндеттемелерін шы?ару есебінен бюджет тапшылы?ын жабу н?тижесінде мемлекетті? ішкі ?арызы артады;
несиелік экспанциялау, я?ни елді? орталы? банкіні? коммерциялы? банктер мен ?кіметке несие беретін несиелер к?леміні? ?л?аюын сипаттайды;
импорттал?ан инфляция, я?ни шетел валюталарын сатып алу барысында тауар айналымына ?ажеттілікті? ?стіне ?лтты? валютанын, эмиссиялануы;
ауыр ?нерк?сіп саласына ?те к?п м?лшерде инвестация ж?мсау.
Шы?ын (?сыныс) инфляциясы — б?л ба?а белгілеу ?дерісіне ?сер ететін мынадай факторларды? болуымен сипатталады:
Бірінші жа?дайда ?а?аз а?шамен берілетін алтынны? нары?ты? ??ны артады. Екінші жа?дайда тауарларды? ба?асы ?седі. ?шінші жа?дайда шетел валютасына ?атысты ?лтты? валютаны? ба?амы т?мендейді.
Инфляцияны т?мендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
Инфляциялы? ?дерісті? сипатына ?арай:
ашы? инфляция, я?ни, ба?а?а еш?андай да кедергі болмайды, оны? еркін ?суі бай?алады;
жабы? инфляция, я?ни тауар тапшылы?ы жа?дайында ба?а?а мемлекет ?атан ба?ылау жасап отырады;
инфляциялы? шок, я?ни бір мезетте бірден ба?а ?сіп кетеді.
Таралу орнына ?арай:
локальды? инфляция, я?ни ба?а бір ?ана елді? шекарасында ?седі;
дуниежузілік инфляция, я?ни кейбір елдер топтарын немесе барлы? ?аламды? экономиканы т?гелдей дерлік ?амтиды.
Ба?аны? ?су ?ар?ынына ?арай:
баяу инфляция — ба?а баяу ?ар?ынмен біртіндеп жылына 10%-?а ?седі;
орташа инфляция — ба?а тез ?ар?ында жылына 20-дан 200 %-?а дейін ?седі, м?ндай ба?а ?ар?ыны ауыр экономикалы? ж?не ?леуметтік зардаптар?а шалды?тырады;
?ш?ыр инфляция — ба?а жылына 500-ден 1000 %-?а дейін ж?не одан жо?ары ?ар?ынмен ?седі. ?ш?ыр инфляция а?ша ж?йесіні? ??лдырауына ?келіп со?ады. М?ндай жа?дайда а?ша ?зіні? ат?аратын ?ызметтерін жо?алта бастайды.
Мақсаты: білім беру: электр қорғағыштар туралы білім беру
тәрбиелеу: пәнге қызуғышылық арттыру
дамыту: электр аппараттара туралы білім кеңейту
Сабақ түрі: аралас
Пәнаралық байланыстар: Физика, экономика
Материалдық-техникалық жабдықтау: Бейнефильм құралдар
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі:
Амандасу, сабаққа қатысуды бақылау, жұмыс киім және сабаққа дайындықтарын тексеру, кезекшілерді бекіту.
Өткен материалды қайталау:
Жаңа тақырыпты мазмұндау: Жоғары кернеулі ажыратқыштар жоғары кернеулі электр тізбегін қосуға және ажыратуға, сондай ақ қысқа тұйықталу кезінде ажыратуға арналған. Оның ажырататын қабілеті жеткілікті, қыска уақытта орындайтын жұмысы сенімді болуы тиіс. Жоғары вольтты ажыратқыштар қопарылудан және өрттен қауіпсіз, құрылымы қарапайым, пайдаланылуы ыңғайлы, мөлшері мен салмағы мүмкіндігінше шағын болғаны жөн.Ажыратқыш – тізбекті кез келген режимде ажырататын коммутациялық аппарат. Жоғарғы кернеулі ажыратқыштар жоғары кернеулі эдлектр тізбегін қосуға және ажыратуға, сондай–ақ қысқа тұйықталу кзінде ажыратуға арналған. Бұл өндірістік типтерінде түйіспелерінің (контактыларының) арасында өте күшті ұшқын пайда болмас үшін түйіспелері майдың ортасында тұрады. Апаттық жағдай туғанда автоматтв түрде кернеуден ажыратып тастайтын ажыратқыштар да бар. Жай ажыратқыштарды біз қолмен іске қосатын болсақ, автоматты ажыратқыштардың жұмысына тек ол жұмыс істемей қалғанда, яғни істен шыққанда болмаса, адам араласа алмайды.Жұмыс кернеуі 1 кВ-қа дейін болатын қондырғыларда жұмыс режимінің бұзылуы салдарынан оларды бүлінуден сақтау үшін осы автоматты ажыратқыштарды қояды. Электротехникалық автомат дегеніміз осы болып табылады. Еритін қорғағыштар электр қозғалтқыштары мен басқа да өндірістік құрылғыларды қысқа тұйықталу токтарыныа қорғайды, бірақ ұзақ уақытқы ауыр жүктемелерден қорғай алмайтындығы себепті қуаты жоғары электротехникалық құрылғыларда еритін қорғағыштармен бірге максималды автоматты ажыратқыштар қолданылады.
Жоғары кернеулі ажыратқыштар жоғары кернеулі электр тізбегін қосуға және ажыратуға, сондай ақ қысқа тұйықталу кезінде ажыратуға арналған. Оның ажырататын қабілеті жеткілікті, қыска уақытта орындайтын жұмысы сенімді болуы тиіс. Жоғары вольтты ажыратқыштар қопарылудан және өрттен қауіпсіз, құрылымы қарапайым, пайдаланылуы ыңғайлы, мөлшері мен салмағы мүмкіндігінше шағын блғаны жөн. Барлық жоғары вольтты ажыратқыштарды екі негізгі топқа бөлуге болады: 1 Майлы ажыратқыштар 2 Майсыз ажыратқыштар
Майлы ажыратқыштар оз кезегінде: А Үлкен көлемді майлы ажыратқыштар Ә Аз көлемді майлы ажыратқыштар болып бөлінеді.
Біріншіден, ажырату кезінде түйіпелер аралығында пайда болатын электр доғасын өшіруге, сондай ақ тоқ жүретін бөліктерді бір бірінен және жерге қосылған бактан оқшаулауға пайдаланылады. Екіншіден, май тек доғаны өшіру үшін ғана қолданылады, ад тоқ жүретін бөліктерді оқшаулау ауа және керамикалық, органикалық оқшаулатқыш материалдар арқылы жүзеге асырылады. Бейнефильм
Инфляция (лат. inflatio – «қабыну», «ісіну») — бұл бағаның өсуінен, тауарлар тапшылығынан және тауарлар және қызметтер сапасының төмендеуінен туындайтын ақшаның құнсыздануы, сондай-ақ оның сатып алу қабілетінің төмендеуі
Инфляция — бұл кез келген экономикалық даму үлгісіне тән объективті құбылыс. Инфляцияның себептері айналыс және өндіріс саласында орын алады.
Қазіргі инфляция мынадай факторларға байланысты:
Ақша айналысының факторларына: бюджет тапшылығын жабуға пайдаланылған, шексіз көп ақшаның эмиссиялануы есебінен айналыс аясының артық ақша массасына толып кетуі; халық шаруашылығының артық несиеге толуы.
Ақшалай емес факторларға: қоғамдык өндірістегі теңсіздікке, шарушылықтың шығындық тетігіне, мемлекеттің экономикалық саясаты, оның ішінде салық саясаты, баға саясаты, сыртқы экономикалық саясатына байланысты факторлар жатады.
Аталған факторлардың қанат жаюына байланысты инфляцияның екі түрі болады: сұраныс және шығын (ұсыныс) инфляциясы.
Сұраныс инфляциясы төмендегідей факторлардың әсерінен туындайды:
әскери шығыстардың өсуі, яғни әскери техникалардың азаматтық салаларда пайдалану қажеттігінен, нәтижесінде ақша баламасы айналыс үшін артық болып қалады;
мемлекеттік бюджет тапшылығы және ішкі қарыздардың өсуі, яғни мемлекеттің қысқа және орта мерзімді міндеттемелерін шығару есебінен бюджет тапшылығын жабу нәтижесінде мемлекеттің ішкі қарызы артады;
несиелік экспанциялау, яғни елдің орталық банкінің коммерциялық банктер мен үкіметке несие беретін несиелер көлемінің ұлғаюын сипаттайды;
импортталған инфляция, яғни шетел валюталарын сатып алу барысында тауар айналымына қажеттіліктің үстіне ұлттық валютанын, эмиссиялануы;
ауыр өнеркәсіп саласына өте көп мөлшерде инвестация жұмсау.
Шығын (ұсыныс) инфляциясы — бұл баға белгілеу үдерісіне әсер ететін мынадай факторлардың болуымен сипатталады:
еңбек өнімділігінің өсуін азайту және өндірістің құлдырауы;
көрсетілетін қызметтің маңызының артуы;
бір өнім бірлігіне жұмсалатын шығынның өсуінің жеделдетілуі, әсіресе жалақының өсуі;
энергетикалық дағдарыс.
Инфляция жағдайында қағаз ақшалар мыналарға қатысты құнсызданады:
алтынға;
тауар;
шетел валютасына.
Бірінші жағдайда қағаз ақшамен берілетін алтынның нарықтық құны артады. Екінші жағдайда тауарлардың бағасы өседі. Үшінші жағдайда шетел валютасына қатысты ұлттық валютаның бағамы төмендейді.
Инфляцияны төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
Инфляциялық үдерістің сипатына қарай:
ашық инфляция, яғни, бағаға ешқандай да кедергі болмайды, оның еркін өсуі байқалады;
жабық инфляция, яғни тауар тапшылығы жағдайында бағаға мемлекет қатан бақылау жасап отырады;
инфляциялық шок, яғни бір мезетте бірден баға өсіп кетеді.
Таралу орнына қарай:
локальдық инфляция, яғни баға бір ғана елдің шекарасында өседі;
дуниежузілік инфляция, яғни кейбір елдер топтарын немесе барлық ғаламдық экономиканы түгелдей дерлік қамтиды.
Бағаның өсу қарқынына қарай:
баяу инфляция — баға баяу қарқынмен біртіндеп жылына 10%-ға өседі;
орташа инфляция — баға тез қарқында жылына 20-дан 200 %-ға дейін өседі, мұндай баға қарқыны ауыр экономикалық және әлеуметтік зардаптарға шалдықтырады;
ұшқыр инфляция — баға жылына 500-ден 1000 %-ға дейін және одан жоғары қарқынмен өседі. Ұшқыр инфляция ақша жүйесінің құлдырауына әкеліп соғады. Мұндай жағдайда ақша өзінің атқаратын қызметтерін жоғалта бастайды.
Нәтижесі: Электр қорғағыштар құрылысын білу
Кіріспе нұсқа: ҚТЕ қайталау, жұмыс реттігімен танысу.
Оқушылардың өз бетінше жұмысы: Қарапайым жөндеу жасау
Күнділікті нұсқау-негізгі мақсат түрі:
Бірінші жол: жұмыс орнын ұйымдастыруды және жұмысты қабылдап алу қауіпсіздігін тексеру.
Екінші жол:еңбек амалдарын орындаудың дұрыстығын және операциялардың технологиялық бірізділігін тексеру.
Үшінші жол: орындаудыңдұрыстығын тексеру. өзін-өзі бақылау, жұмысты қабылдау мен бағалау.
