К?ш - материалды? н?ктеге немесе денеге бас?а денелер немесе ?рістер тарапынан болатын механикалы? ?серді? ?лшемі.
К?нделікті ?мірде біз «к?ш» ??ымы ар?ылы бір денені? екінші бір денеге ?рекетін сипаттаймыз. Мысалы, ?олды? доп?а, желді? ?айы? желкеніне, магнитті? темірге, суды? ж?згішке ?рекеті туралы айту?а болады. Сонымен ?атар б?л ??ым ауыспалы ма?ынада да ?олданылады.
К?ш деп денені? бас?а денелер тарапынан болатын ?рекетті? н?тижесінде ?деу алатынын сипаттайтын ж?не осы ?рекетті? ?лшемі болып табылатынфизикалы? шаманы айтады.
Те? ?рекетті к?ш деп денеге бір мезгілде ?рекет ететін бірнеше к?шті? ?рекетіндей ?рекет жасайтын к?шті айтады.
«Білегі к?шті бірді жы?ады, білімі к?шті мы?ды жы?ады»,«К?пті? к?ші - бірлікте» деген аталы с?здерді? тере? ма?ынасын жеткізу ?шін де к?ш ??ымы ?олданыл?ан. К?ш ??ымы ?ылымда да ке?інен ?олданылады ж?не ол физиканы? негізгі ??ымдарыны? біріне жатады.
Инерция ??былысын карастыра отырып, бас?а денелермен ?рекеттеспейтін дене санак. денесіне ?атысты т?зу сызы?ты ж?не бір?алыпты ?оз?алатынына к?зімізді жеткіздік. Бас?а денелермен ?рекеттесу денені? жылдамды?ыны? ?згеруіне ?келеді. Мысалы, ?ала?шамен ?шып бара жаткан теннис добыны? ?оз?алыс ба?ытын ?згертуге болады. ?ткеншекті тербеткенімізде, онда отыр?ан бала онымен бірге коз?ала бастайды (69,?-сурет). Осы келтірілген мысалдар денені? бас?а денелермен ?рекеттесуі оны? жылдамды?ыны? ?згеруіне ?келетінін к?рсетеді.
Б?л жа?дайда денелерді? жылдамды?ы к?ш ?рекетінен ?згереді деп айту кабылдан?ан. Сонымен, к?ш –денелерді? ?зара ?рекеттесуін сипаттайтын шама.
?р т?рлі денені? коз?алыс жылдамды?ын бірдей шама?а ?згерту ?шін о?ан ?р т?рлі к?ш т?сіруіміз керек. Мысалы, автомобильді орнынан ?оз?алту ?шін к?п к?ш ж?мсаймыз. Бос ж?не ж?гі бар арбаларды орнынан ?оз?алту ?шін ж?не олардын ?оз?алыс жылдамды?ын бірдей шама?а ?згерту ?шін олар?а шамасы ?р т?рлі к?ш т?сіреміз. Демек, к?шті? сан м?ні к?п те, аз да болуы м?мкін. К?ш ?рекеті сан м?ніне (модуліне) ?ана емес, оны? ба?ытына да байланысты болады. ?здері? де ойын ?стінде денелерге ( доп?а, шайба?а, т.б.) ?сер ете отырып, ?з ойлары?ды ж?зеге асыру ?шін, Б?л ?рекетке белгілі бір ба?ыт бересі?дер.Сонымен к?ш санды? м?німен (модулімен) ж?не ба?ытымен сипатталатын физикалы? шама болып табылады. К?шті ? ?рпімен белгілейді.
Сызбада к?ш ?шында ба?ыты к?рсетілген т?зу кесінді т?рінде беріледі. Кесіндіні? ?зынды?ы шартты т?рде ?андай да бір та?дап алын?ан масштабта?ы к?шті? шамасын к?рсетеді. Оны? ба?ыты к?ш ?рекетіні? ба?ытымен с?йкес келеді. Кесіндіні? басы к?шті? т?сірілу н?ктесі болып табылады.
К?шті? денені? ?андай н?ктесіне т?сетініні? де м?ні зор. Расында да, м?ны есікті т?ткасына ж?не топсасына таяу н?ктеге к?ш т?сіріп ашканда бай?ау?а болады.
SI ж?йесінде к?ш бірлігіне ньютон (Н) алын?ан. Б?л к?ш бірлігі а?ылшынны? ?лы физигі Исаак Ньютонны? ??рметіне ньютон деп атал?ан. 1Н- массасы 1 кг денені? жыл-дамды?ын 1 м/с-ка ?згертетін к?ш. Б?дан ?лкен к?ш бірлігі- килоньютон (кН) да ?олданылады.
Физика сиякты аукымды ?ылым ?шін жо?арыда келтірілген к?шті? аны?тамасы оны? к?рделі ма?ынасын жеткілікті аша алмайды. Сонды?тан Б?л ??ым?а жо?ары сыныптарда кайтадан оралатын боламыз.