"толағайдың туылған күні"

Толағайдың туылған күні

Бала: Алақай алақай Санжар ағай келеді

Ата: Мерген кележатыр, тағыда олжалы көрінеді.

Әже: сүйінші сұрайықта.

Бала: «сүйінші» Мерген аға сүйінші ұлды болдыңыз Мерген аға Айсулу жеңгей ұл босанды.

Әке: Распа.

Бала: Ия.

Әке: Мә саған бердім сүйіншімді. Эхе –хей естісің сары далам мен әке болдым.

Әке: Ал ақсақал сәбидің атын сіз қойып беріңіз.

Ата: Әл бәрекелді балам, батырдың жүрегін берсін, палуанның білегін берсін. Есімің сенің Толағай, Толағай, толағай. Батыр болсаң жауға найзаң тисін, бай болсаң елге пайдаң тисін

Толағай: (Ұйықтап жатады, сосын тұрады. Сол кезде тышқан аузындағы хаты бар келеді. Хатты оқиды) Бүгін менің туылған күнім бе? Мәссаған. Алақай, бүгін менің туған күнім. Ой Сәлеметсіздерме қонақтар. Бүгін менің туылған күнім. Мені құттықтап қойыңдар. Мен Толағаймын. Ой рахмет балалар. Ал сендер жылда туылған күндеріңізді неше рет тойлайсыңдар? Бірақ рет. Ой ол аз ғой жылына бір-ақ рет. Кем дегенде күніне бір рет болу керек. А айтпақшы, менің есіме туған күн туралы бір ән түсіп тұр. Аа кәзір.

Ән: мен ойнаймын сазсырнайда өткен кеткен алдында. Туған күнің болады екен бір-ақ рет жылына. Олай болса осы әнді бәріміз бірге айтайық.

(Бәрі бірге ән айтады)

Бүгін неге мені бәрі туылған күніммен құттықтамай жатыр? Еу кім бар. Бүгін менің туған күнім (деп айқайлайды). Ааа есіме түсті Түлкі апайға барып қайтайын одан да. Кеттім. (деп шығып кетеді)

Түлкі: (музыка чунга-чанга билейді).

Толағай: Сәлеметсізбе түлкі апай

Түлкі: Салем. Е саған не керек? Не істеп жүрсің мында?

Толағай: Бүгін менің туылған күнім ғой. Сіз маған сыйлық беруіңіз керек. Кәне?

Түлкі: Е мен мынаған сыйлық беруім керек па? Саған сыйлықты ата-анаң беру керек. Бар.

Толағай: Менің ата-анам жоқ түлкі апай.

Түлкі: Мә олар қайда?

Толағай: Білмейм. Олар мені жоғалтып алған.

Түлкі: Олай мүмкін емес. Ата-аналар ешқашан балаларын жоғалтпайды. Бар. Мен саған сыйлық бермеймін. Тоқта. Сен сыйлық алғың келе ма?

Толағай: Ия. Алғым келеді апай.

Түлкі: Оны алу үшін сен мықтап тұрып еңбек етуің керек.

Толағай: Сонда мен не істеуім керек?

Түлкі: Сен менің мақал-мәтелдерімнің жауабын табуың керек.

(Мақал-мәтелдер)

Толағай: Мен сұрақтарыңызға жауап бердім. Маған сыйлық беріңіз.

Түлкі: Мен саған сыйлық берем да. Ал дайындал көзіңді жұм. (айналып келіп бір тебеді) Мә саған сыйлық. (түлкі кетіп қалады)

Толағай жылап отырғанда аю келеді

Аю: Сәлем қонақтар. Сәлем Толағай. Неге көңілсіз отырсың?

Толағай: Жоқ ештеңе.

Аю: саған не болды? Кім ренжітті?

Толағай: Анау, әлгі түлкі апай ғой.

Аю: Түлкі. Қәзір мен оның сазайын тартқызайын. Түлкі. Қайдасың? Кәне бері шық. Неге Толағайды ренжітесің?

Толағай: Әне тығылып тұр.

Аю: Түлкі сен неге Толағайды ренжітесің?

Түлкі: Өзі ғой сыйлық бер дей ме бірдеңе диді.

Аю: Кешірім сұра.

Түлкі: Сұрамаймын кешірім.

Аю: Сұрамасаң қәзір мен сенің сазайыңда тартқызам. Мен сені ойыншыққа айналдырам.

Түлкі: ее қолыңнан келмейді сенің.

Аю: Қәзір. (аю түлкіні ойыншыққа айналдырады) Өз обалың өзіңе. Өзіғой ренжіткен. Ренжітпеу керек еді.

Толағай: Мә саған. Мә саған (ойыншықты ұрады)

Толағай: Аю апай рахмет сізге. Бірақ балалар осыншалықты қатыгез болуға бола ма? Айтыңдарш. Дұрыс айтасыз. Мен негізі ондай қатыгез емеспін. Түлкі апайды бұрынғы қалпына қайта келтіріңізші.

Аю: Солай істейін бе қонақтар? Жарайды. (түлкіні қалпына келтіреді).

Түлкі: Кешір мені (қашып кетеді)

Аю мен Толағай билейді (достық туралы)

Аю: Менің саған сыйлығым бар. Бұл таяқша жәй таяқша емес. Сыйқырлы таяқша. Үш маңызды тілегіңді айтсаң орындалады. Кез-келген тілегіңді емес, маңызды тілегіңді айтасың.

Толағай: Жарайды жақсы. Сізге көп рахмет аю апай.

Аю: Оқасы жоқ. Сау бол Толағай.

Толағай: Бұл таяқша барлық тілегіңді орындайды деді ма? Олай болса барлығымыз бірге тілек тілеп көрейік. Ал сыйқырлы таяқша маған және мына отырған қонақтардың барлығына шикалат бер. Шикалат жоқ. Қалталарыңды қарап көріңдер. Аа айтпақшы енді есіме түсті. Шикалат негізі тіске зиянғой ия. Сондықтан бізге оны жеуге болмайды. Олай болса қәзір есме түсіріп көрейін. Аа сыйқырлы таяқша маған көптеген достар бер. Мен түсінбей тұрмын неге орындалмай жатыр?

Таяқша: Орындай алмаймын

Толағай: Неге? Неге орындай алмайсың?

Таяқша: Өйткені сенің достарың көп.

Толағай: Көп. Қайда? Көрмей тұрмын.

Таяқша: Осы залда отырған қонақтардың барлығы да сенің достарың.

Толағай: Мәссаған. Рахмет сыйқырлы таяқша. Сендер менімен дос болуға дайынсыңдар ма? Алақай менің көптеген достарым бар. Олай болса менің анамды іздеуге бірге аттанайық. Олай болса кеттік. (музыкамен ән айтады).

Қасқыр қойды сүйреп келеді мен бүгін қойдын етін жеймінгой

Қой: Мені жеменіші мені анам іздейдігой

Қасқыр мен сені жеймін дедім жейм менің тәбетім одан сайын ашылу үшін қазір серуендеп келем оған дейін сені осы жерде

Қой: жеменіші мені анашым іздейдігой

Қасқыр қазір серуен деп келгенше одан сайын табетім ашылып сені жейтін боламын

Қой: Анашым анашым байғұс басым-ай неге тындамадым анамның айтқанның анашым құтқаршы мені құтқаршы

Толағай: ой ой қой сен бұл жерде неістеп жүрсін айдалада

Қой: Толағай мені қасқыр байлап кетті мені босатып алаып кетші бәріне кінәлі өзім анамның айтқантілін алмадым қасқыр маған балмұздақ сатып алып беремін деген сөзіне сендім енді міне мені жейін деп жатыр неістеймін анашым анашым

Толағай: Жыламашы бір амалын табармыз болды қоя қой жылама бір амалын табармыз 3 айтылады. Балалар сендер білесіңдерме қасқыр неден қорқады? Қәне бәріміз бірге аяқ – қолымызды шапалақтап ұрайық. Қәзір қасқыр келгенде сен барлық дауысыңмен қасқыр ағай жалынам-жалынам мені жемеңіші дейсің.

Қой: Қонақтар сендер маған көмектесесіңдерме рахмет қазір қасқыр келеді сеі жейм деген кезде мен жеменіші қасқыр ағай менің ауылымның аңшылары құтқарады деген кезде қолдары мен шапалақтайсыздар аяқтарынызбен топылдайсындар оған дейін (қасқыр кіреді қой айқайлайды қасқыр қорқып қашып кетеді)алақай алақай рахмет саған толағай

Толағай рахмет менде кеттім мен достары мен бірге анашымды іздеуге бара жатырмын

Қой: Мен сізбен барайыншы анашымды табуым керек

Мыстан: Осы жерді кім шашады екен кешкеге дейін осы жерді тазалаймын ей доңыз кет кане

Доныз: мен доңыз емеспін өзін доңыз

Мыстан Сен осы жерді бүгіннен бастап сыпырасын (екеуі жағаласадды мен доныз емеспін сен донызсын мыстан құлап қалады

Доныз: жақсы болды

Мыстан: Ей тындамайтын доңыз тіл алмайды

Толағай: балалар қорқынышты екеуі кім

Толағай: кане доңыз мәдинетті қандай сөздер білесін

Мыстан: ал мен білемін ол сөзднрді қалай пайдалану керек екенің доңыз екеуміз дос болдық ана жаққа қарашы апақ қоян отыр

доңыз қайсы қайсы (мыстан доңыз аяғыннан бір тебеді доңыз жылайды)

Толағай: болды енді доңыз болды қой үлкен адамға сөз қайтармашы енді

доңыз сәлеметсізбе деп мені бір тептігой

Толағай болды енді дос болындар

Доңыз дос болмаймын дос болмаймын

Толағай: дос болмасан болмашы тым болмағанда бір-біріне күлімдеп қарасандаршы(ән) доңыз мен мыстан дос болады

Толағай: Мыстан әже доңыз неге сендер сонша лассындар?

Мыстан Толағай біз қалын орманымызда ыстық су жоқ не сабын жоқ не тарақ жоқ біз кір болмағанда кім кір болады

Толағай: менің сиқырлы таяқшам баргой көмектесемізбе сиқырлы таяқша бізге жуынатын заттардын барлығын бер

Мыстан: Рахметт толағай бүгіннен бастап тап-таза әжей боламын кел доңыз шашымды тарап көрші

Толағай: Олай болса мен кетуім керек

Мыстан сен қайда барасын

Толағай: мен достарыммен бірге анамды іздеп жүрмін

Мыстан: ол қалай ата-аналар балаларын ешқашан балаларын жоғалтпайды

Толағай оның үстінне менің туған күнім

Мыстан: Туған күнде әрбір ата-ана баласы шам шырағы жанған торт сыйламайма?

Толағай сендер торт жегілеріңіз келеме? Олай болса сиқырлы таяқша көмектеседі мына отырған қонақтардың бәріне торт сыйла (ән)

Қоштасады: