Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптары

Өтпелі тақырып: «Салттар мен фольклор»

Білім беру саласы: «Шығармашылық»

Бөлімі: Музыка

Тобы: МДҰЕ  «Айгөлек» тобы

ҰОҚ тақырыбы: «Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптары»

Мақсаты: балаларды халқымыздың ұлттық музыкалық аспаптарының шығармашылығына баулу.

 Міндеттері:

а) халқымыздың ұлттық музыкалық аспаптарымен таныстыру, олардың аталуын дұрыс атауға үйрету;

ә) үнін тыңдай отырып ажырата білуін дамыту.

б) өз ұлтын,  дәстүрін өнеріміз арқылы құрметтеуге, қорғауға тәрбиелеу

Күтілетін нәтиже:

біледі: халқымыздың ұлттық музыкалық аспаптарының аталуын.

Түсінеді: сәйкестендіру тапсырмасын дұрыс орындау дағдысын.

Ажыратады: музыкалық ұлттық аспаптарының дыбыстарын,  әуенін.

Көрнекілік: суреттер, слайд, ұлттық музыкалық аспаптар;

Сөздік жұмыс: домбыра, қобыз, үскірік, асатаяқ, жетіген, дауылпаз.

Көптілді компонент: Домбыра - домбра- dombra, қобыз – кобыз – kobuz, жетіген -  жетыген – zhetygen, асатаяқ -  асатаяк – asatayak, шаңқобыз-  шанкобыз – shankobyz, дауылпаз – даулпаз - daulpaz

М/әдіс- тәсілдер: көрсету, түсіндіру. әңгімелесу, сұрақ-жауап, ойын

ҰОҚ  барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі:

Шаттық шеңбері:

Біз қандаймыз, қандаймыз,

Шұғылалы таңдаймыз.

Күлімдеген күндейміз,

Ренжуді білмейміз

Қуанамын мен де,

Қуанасың сен де,

Қуанайық достарым,

Арайлап атқан күнге!

• өте жақсы балалар, енді бір-бірімізге, апайларға және күллі әлемге жылы лебізімізді айтайық!
•  - Аспанымыз ашық болсын!
• - Денсаулығымыз мықты болсын!
• - Балабақшамыз биіктен көрінсін!

Негізгі кезең:

 Музыкалық аспаптардың суреттерін балаларға тарату. (домбыра, қобыз, дауылпаз)

Сұрақтар:

• Қазір жылдың қай мезгілі?
• Көктем
• Көктемде біз қалай киінеміз?
• Жеңіл
• Алдымызда қандай мереке келе жатыр
• Наурыз мерекесі
• өте жақсы қолдарыңыздағы сурет бойынша үш топқа бөлініп отырыңыздар.

1-топ: «Домбыра»

2-топ: «Қобыз»

3- топ: «Дауылпаз»

   Домбыра аспабында «Домбыра сазы» әнінің әуенін орындау. Естіген әндерің қандай ұлттық музыкалық аспап туралы айтылған?

 Балалардың жауаптарын тыңдау.

• Иә, балалар дұрыс айтасыңдар, бұл ән біздің ұлттық музыкалық аспабымыз туралы айтылған ән екен.
•  Менің қолымдағы қандай аспап?
• Домбыра
• Дұрыс айтасыңдар, бұл қазақтың қасиетті қара домбырасы. Қазақтың ұлттық музыкалық аспабы.
• Ендеше, бүгінгі өтетін ҰОҚ- тың тақырыбы «Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптары»

  Мақсатымыз: ұлттық музыкалық аспаптармен танысу, үнін тыңдау, музыкалық аспаптарды ажырату.

   Домбыра – қағып, шертіп ойналатын ішекті музыкалық аспап. Домбыра негізгі 3 бөліктен тұрады: басы, мойны, кеудесі.

  Домбыра- домбра- dombra

   Домбыраның құрылысы: басы, құлағы, мойны, ішегі, пернелері, беті, тиегі, түймесі деп аталатын бөліктерден тұрады.  Дауысын  тыңдату,  ауада  ойналуын  көрсету,

  Домбыра туралы көптеген аңыздар бар.

   Аңыз дегеніміз- ертегіге қарағанда шындыққа жақын әңгімелерді айтамыз.

     Осы домбыра аспабы туралы мен сендерге бір аңыз айтып берейін.

   . «Бұрынғы заманда домбыра үш ішекті болыпты деседі. Қатал Жошы ханның баласының өлімін естіртуге күйші келіпті, күй тартыпты. Баласының өлгенін түсінген хан, күйшінің көмекейіне  қорғасынды  құй  депті.

             -Күйші :  «Мен  ештеңе  айтқан  жоқпын,  күй  тарттым»,- дейді

  Хан қорғасынды  домбырасына  құй  деп  бұйырады.  Содан  бері  домбыра  аспабының   екі  ішекті,  және дыбыс  ойығымен  пайда  болыпты» - деседі.

 Тосын сый: «Қобызшы ана» қобызын алып келіп, қобыз аспабында күй ойнап, әңгімелеп береді.

   Қобыз  аспабы –ыспалы  музыкалық  аспаптар  қатарына  жатады.  Қобыз  аспабының  ішектері  жылқының  қылынан  жасалады. Қобыздың  дауысын тыңдату,  ойналуын  ауада  көрсету.

      Қобыз – кобыз - kobuz

   Жетіген  аспабы – көп  ішекті  музыкалық  аспап.  Аспап  тұтас  ағаштан  ойылып  жасалады. Жеті  ішегі  бар,  күйге  келтіру  үшін  тиек  орнына  жеті  асық  қойылады. Жеті  асық  арқылы  жетігеннің  дауысын  туралайды. Дауысын  тыңдату,  ауада  ойналуын  көрсету.

     Жетіген -  жетыген - zhetygen

  Асатаяқ – сілкімелі  аспатар  қатарына   жатады. Ұлттық  билерді  сүйемелдеу  үшін  қолданылған. Дауысын  тыңдату,  ауада  ойналуын  көрсету.

    Асатаяқ-  асатаяк - asatayak

    Шаңқобыз – көбіне  темір  текшелерден  жасалынады. Ортасындағы  тілшесін  қолмен  тербеліске  келтіру  арқылы  тартылады. Дыбысын тыңдату,  ауада  ойналуын  көрсету.

   Шаңқобыз-  шанкобыз - shankobyz

   Дауылпаз – ұрып  ойнайтын  аспаптар  қатарына  жатады. Бұрынғы  заманда  ата-бабамыз  аңға шыққан  кезде,  жауынгерлік  жорықтарда  пайдаланған. Беті  мал  терісімен  қапталып,  ағаштан  жасалынады. Ұрмалы-соқпалы,  шулы  аспаптар  қатарына  жатады.  Дыбысын тыңдату,  ауада  ойналуын  көрсету.

         Дауылпаз – даулпаз- daulpaz

    Сергіту  сәті: «Қара   жорға»

   Тапсырма:  мына магнитті  тақтайшада музыкалық аспаптардың бөлшектерінің суреттерін көріп тұрсыңдар. Музыкалық аспаптардың бөлшектерін «орнына» тауып  қойыңдар.

 Саусақ  ойын  жаттығуы:  «Мен қандай қазақтың  ұлттық  музыкалық  аспаптарында ойнадым?» (пантомимо  арқылы  көрсету)

  1. Домбырада   ойнау.

   2. Қобызда  ойнау

   3. Жетігенде  ойнау.

   4. Асатаяқта  ойнау.

    5.  Шаңқобызда  ойнау.

   6. Дауылпазда   ойнау

Музыкалық дидактикалық ойын: «Мынау  қандай  аспатың  үні?»

   Мақсаты:  есте  сақтау,  ойлау  қабілеттерін  дамыту.

   Шарты:  үнтаспадан  аспаптардың  үндерін  кезекпе-кезек  тыңдатып,  қай  аспатың  үні  екенін  ажырата  білу  дағдысын  дамыту.

• мына үн қай музыкалық аспаптың үні?
• Домбыра,  шаңқобыз, жетіген, дауылпаз, қобыз, асатаяқ

Рефлексия: Сұрақ-жауап арқылы бүгінгі ҰОҚ-ін қорытындылау. Балаларды мақтау, мадақтау.